R. X. Maksudov

1-qator: 1,0; 1,25; 1,5; 2,0; 2,5; 2,75; 3,0; 3,5; 4,0; 5,0; 6,0; 8,0;
10
,
0
.
2-qator 1,125; 1,37; 1,75; 2,25; 2,75; 3,5; 4,5; 5,5; 7,0; 9,0; 11,0. 
Eslatma: 
bu qiym atlar silindrsim on va konussimon tishli
g ‘ildiraklar uchun tavsiya etiladi. Asosan birinchi qatordan foydalanish 
tavsiya etiladi.
Tish balandligi - Tashqi aylana diametri bilan 
tish osti aylana diametri o ‘rtasidagi masofa 
tishning 
balandligi 
h 
hisoblanadi, 
bunda 
h=ha+hf, 3.8 -rasm. 
ha=m - tish kallagining 
balandligi, 
tashqi 
aylana 
diametri 
bilan 
bo‘luvchi aylana diametri o ‘rtasidagi masofa; 
hf= 1,25m - tish oyoqchasining balandligi tish 
b o iu v c h i aylana diametri bilan tish osti aylana
3.8-rasm . 
diametri o'rtasidagi masofa. Umuman olganda
tishning balandligi h=ha+hf=m +l,25m =2,25m .
3.5-§ G ‘ildirak tishlari sonini uning shakli va 
m ustahkam ligiga ta’siri
Tishli g'ildiraklarni geometrik o ‘lchamlarini ixchamlashtirish 
m aqsadida tishlar sonini kam aytirishga harakat qilinadi.
3.9-rasrii.
Tishlar sonini kamaytirish natijasida uning egrilik radiusi oshadi, 
asosi va uchining qalinligi kamayadi va o ‘z navbatida tishning m ustah­
kamligi pasayadi (3.9-rasm).
52

---

G ‘ildirak tishlarining asosini kesilishi r ,< r rain=i7 
bo‘lganda 
boshlanadi. Bunday holat bo‘lmasligi uchun g ‘ildirak tishlarini kesish 
asbobi reykaning odatdagi holatdan gorizontal tekislik bo‘yicha g‘ildirak 
m arkazi (manfiy) yoki unga teskari tomon (musbat) siljitish yo ‘li bilan 
erishiladi. Bu siljishlarni siljish koeffitsiyenti x bilan belgilanadi, 3.10- 
rasm, bunda:
a. Yetaklovchi g ‘ildirak tishlarining asosini kesilmasligi ta ’min- 
lanadi.
b. G ‘ildirak tishlam ing qalinligining oshishi hisobiga egilishdagi 
kuchlanishga chidamliligi oshadi.
d. G ‘ildirak tishlarining egrilik radiusining oshishi hisobiga kon­
takt kuchlanishga chidamliligi oshadi.
1. 
Yetaklovchi g ‘ildirakni siljitish koeffitsiyent musbat xi>0, 
yetaklanuvchi tishli g ‘ildirakni manfiy x2< 0 olinadi, y a’ni Xj =x2 . 
koeffitsiyentlam ing umumiy yig‘indisi '£ x :=xi +x2=0 bo‘ladi 3.10-rasm. 
Reykani siljitish natijasida tish eni o ic h a m i o ‘zgaradi. Xuddi 
shuningdek o ‘yiqchalaming o ‘lchami ham o ‘zgaradi. Bunda bo‘luvchi 
aylana bo‘yicha tish eni bilan o ‘yiqcha enining yig ‘indisi doimiy b o iib
tish qadami R t ga teng bo‘ladi, markazlararo m asofa o ‘zgarmaydi, lekin 
tish kallagi bilan oyoqcha balandliklarining nisbati o ‘zgaradi, y a’ni