R. X. Maksudov
Download 5.58 Mb. Pdf ko'rish
|
R. X. Maksudov
- Bu sahifa navigatsiya:
- 0 ‘ZBEKIST0N RESPUBLIKASI OLIY VA 0 ‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI R.N.TOJIBOYEV, A.J.JO‘RAYEV, R.X.MAKSUDOV MASHINA DETALLARI
- TOSHKENT -2 0 1 0 34.44 Т60
- BBK 34.44 я73 UDK:631.5 (075) Taqrizchilar: R.I.K arim ov
- M ASHINA DETALLARINI LOYIHALASH ASO SLARI
0 ‘ZBEKIST0N RESPUBLIKASI OLIY VA 0 ‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI R.N.TOJIBOYEV, A.J.JO‘RAYEV, R.X.MAKSUDOV MASHINA DETALLARI О ‘zbekiston R espublikasi O liy va о ‘rta tnaxsus ta 'lim vazirligi tom onidan darslik sifatida tavsiya etilgan TOSHKENT -2 0 1 0 34.44 Т60 R.N.Tojiboyev, A.J.Jo‘rayev, R.X.Maksudov. Mashina detallari. - Т.: «Fan va texnologiya», 2010, 216 bet. Ushbu darslik uch qism dan iborat bo‘lib, texnika oliy o 'qu v yurtlarining talabalari uchun m o‘ljallangan. Unda mashinalarning detal va uzellarini hisoblash, ularning issiqlikka, titrashga, yyeyilishga chidam liligini aniqlashga doir m asalalar yoritilgan. Darslikda zarur chizmalar, jadvallar hamda nam una sifatida m asalalar yechib ko‘r- satilgan. BBK 34.44 я73 UDK:631.5 (075) Taqrizchilar: R.I.K arim ov - professor; M .Raxm onberdiyeva - dotsent № 776-4101/2010 ISBN 9 7 8 -9 9 4 3 -1 0 -3 7 2 -6 © «Fan va texnologiya» nashriyoti, 2010. SO ‘Z BOSHI Zamon talabiga javob beradigan yuqori malakali mutaxassislam i tayyorlashda umuminjenerlik fanlari orasida «M ashina detallari» fani alohida o ‘rin tutadi. Chunki bu fanda m ashinalam ing tarkibiy qismi bo‘lmish detal va uzellaming tuzilishi, ishlashi hamda ularning mustahkamlikka, biktiikka, issiqlik va yeyilishga hisoblashning nazariy asoslari o ‘rganiladi. Texnika va texnologiya taraqqiyoti talablari texnika fanlari, jum ladan, mashina detallari fanidan puxta bilimlarni talab qilmoqda. Shu munosabat bilan hozirgi zamon talablariga javob beradigan va yangi dasturga mos keladigan darslik yozish ehtiyoji tug‘ildi. Darslik 11 bobdan iborat bo‘lib, uning kirish qismi, 1 , 2 - boblarini prof. A.J.Jo‘rayev, 10, 11-boblarini dots. R.X.M aksudov, qolgan boblarini dotsent R.N.Tojiboyev yozgan. Darslikdagi har bir bobning yakunida o‘tilgan m ateriallaming qanday o ‘zlashtirilgani to‘g ‘risida tekshirish uchun berilgan savol va topshiriqlar hamda namuna sifatida yechib ko‘rsatilgan masalalar talabalarning mazkur fanni chuqurroq o ‘zlashtirishga yordam beradi. 3 KIRISH Xalq xo'jaligini har tom onlama rivojlantirish, mehnat samara- dorligini oshirish. mahsulot sifatini yaxshilash fan asosida yaratilgan texnikaga bog‘liq. Texnika va texnologiyaning jadal su r’atlarda rivojlanishi, avtomatlashtirish va boshqarish tizim ining keng miqyosda qo ‘llanilishi texnika fanlariga boMgan talabni yanada kuchaytirmoqda. Shuning uchun loyihalangan mashinalar, ularning detallari mumkin qadar yengil, yetarli darajada mustahkam, ishqalanishga chidamli, bejirim, davlat standartlariga toMiq mos keladigan boMishi shart. Bundan tashqari, detallar ishdan chiqqanda ularni yangisiga tez va qulay alm ashtirishning ham imkoni boMishi zarur. Sanoatda ish I ati lad i gan barcha m ashinalarda shunday uzel va detallar borki, bu detal va uzellami alohida guruh sifatida qarab, loyihalash, hisoblash va uning nazariy asoslarini yaratish mumkin. M asalan, birikmaiar, o ‘z navbatida tuzilish jihatidan ajralmas va ajraluvchan birikmalarga boMinadi. Uzatmalar harakatni bir valdan ikkinchi valga uzatish uchun ishlatiIadigan mexanizm boMib, ular energiya manbai bilan ishchi val o ‘rtasida o ‘rnatiladi. Harakatni ishqalanish yoki ilashish yordamida uzatish mumkin. M ashina detallari fani, asosan, yuqorida k o ‘rsatilgan detal va uzellarni, v a’ni hamma sanoatda ishlatiladigan mashinalarga xos boMgan detalllarni loyihalash, hisoblash va hisoblashning nazariy asoslarini o'rganadi. Hozirgi zamon dunyo fani va texnikasining rivojiga 0 ‘rta Osiyo olim larining qo'shgan hissalari beqiyosdir. Yuqorida ko‘rsatilgan detallarning oddiy ko‘rinishlarini OMta Osiyo olimlari tomonidan qoM mehnatini yengillashtirish uchun yaratilgan mexanizm larda ko'rish mumkin. Masalan. buyuk d im Abdul Abbos Ahmat ibn Muhammad Qasr al-Farg‘oniy (788-yilda tug‘ulgan) tom onidan yaratilgan mexanik kalendar, burchaklarni oMchash asboblari va boshqa asboblari. Abu Ali al-Husayn ibn Abdulloh ibn Sinoning (980-1078) «Aql mezoni» asarida mexanikadagi oddiy sistemalar, ya'ni chigMrlar, richaglar, bloklar, vintlar va ponalardan tuzilgan mexanizm- larning ishlash printsiplari batafsil bayon etilgan. Abu Y usuf al- 4 Xorazmiyning «Ilmlarning kaliti» nomli kitobi, Ismoil al-Jazoirning «Injenerlik mexanikasini bilish» kitobi e ’tiborga sazovordir. Ushbu keltirilgan olimlar texnikaning rivojlanishiga OMta Osiyo- ning buyuk allomalari o ‘zlarining munosib hissalarini qo‘shganligini isbotlab turibdi. Hozirda CTzbekistonning texnika sohasidagi olimlari niustaqil mamlakatimiz fan va texnikasini rivojlantirish, y a’ni yangi mashina va mexanizmlarni yaratish, hisoblashning nazariy asoslarini yaratishda va bu mashinalarni loyihalashda salmoqli ishlar qilmoqdalar. M ashinasozlik ilmiga mamlakatimiz olimlarining quyidagi yangilik- lari munosib hissa bo‘lib qo‘shildi: yangi o ‘zgaruvchan uzatish nisbatli tishli uzatmalar; richagli muftalar; zanjirli uzatmalar; uzatish soni o ‘zgaruvchan boMgan tasmali uzatmalar; episiklik mexanizmlar; egiluvchan bo‘gMnli kulisali mexanizmlar. Mazkur yangi uzatma va mexanizmlar hisoblash va loyihalash asosida ishlab chiqarilib, halq xo‘jaligida keng miqyosda qoMlanilmoqda. Yangi mashinalarning nazariy asoslarini yaratish, loyihalash va hisoblashda taniqli olimlarimiz H.H.Usmonxo‘jayev, F.S.Q o‘ziboyev, R.F.Mahkamov, F.Sh.Zokirov, A.J.Jo'rayev, R.I.Karimov, Sh.Alimuhamedov, A.D.Glushenko, O.V.Le- bedov va boshqalarning hissalari katta. Shuningdek, yuqori malakali mutaxassislarni tavyorlashda fan yutuqlarini o ‘quv jarayoniga tatbiq qilgan yetuk olimlardan I.S.Sulaymonov, OMA.Ikromov, S.T.Musayev, A.Qoplonov, B.Davitboyev, S.YoMdoshbekov, A.Hamidov, E.U.Zoirov va boshqalarning mehnatlari e ’tiborga loyiqdir. 5 I bob. M ASHINA DETALLARINI LOYIHALASH ASO SLARI Download 5.58 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling