R. X. Maksudov

R ez’ba haqida umumiy m a’lu m o t Rezbaning hamma oMchamlari 
standartlashgan boMib rezbalar silindrsimon yoki konussimon sirtlarda 
kesiladi (2.1-rasm).
Asosan silindirsim on rezbalar ishlatiladi, jips 
birikm alar hosil qilish uchun konussimon sirtlarda 
kesiladi. 
Rezbalar 
shakliga 
ko‘ra 
2.2-rasm 
uchburchak (a), tirak (b), trapetseiyadal (v) to ‘g ‘ri 
to ‘rt burchakli (g) va aylanasimon (d) shakllarda
2.1-rasm . 
boMishi mumkin.
с/ 
в! 
О/ 
г) 
d)
2.2-rasm.
Rezbadagi o ‘ramlarning yoMialishi chapdan o ‘ng tomonga y o ‘nalgan 
boMsa o ‘ng rezba 2.3a-rasm o ‘ngdan chap tomonga yo‘nalgan boMsa 
chap rezba deb ataladi 2.3b-rasm.
2.3-rasm.
R ezbalam ing kirim soni bir, ikki va ko‘p kirimli boMishi mumkin, 
m asalan 2.3-rasmda bir kirimli (b) va uch kirimli (a) rezbaning chizmasi 
berilgan.
Rezbaning oMchamlari. 2.4-rasm. d-rezbaning tashqi diametri; 
d r rezbaning ichki diametri; d2-rezbaning oMlacha diametri; N i-rezba 
ishchi shaklining balandligi;
12

---

С
L
№
тл2
2.4-rasm.
N-rezbaning umumiy balandligi; Rh-rezbaning qadami; a-rezba shakl 
burchagi; ф-rezba o‘ramining ko‘tarilish burchagi 2.5-rasm. 
tg(p=Ph/(7cd2).
CL* 6 0 °
2.5-rasm.
Mashinasozlikda eng ko‘p tarqalgan rezba metrik rezba bo‘lib 
shakli uchburchak, burchak o ‘lchami 60°ga teng. Metrik rezbalar asosan 
mahkamlash uchun ishlatilib rezba qadami yirik yoki may da boMishi 
mumkin, 2.1-jadvalda rezbaning o ‘lchamlaridan na'm una berilgan.
2.1-jadval
Rezbaning
diametri
Katta qadamli rezba
Mayc a qadamli rezba
R-
Rezba
qadami
d2-
0 ‘rtacha
diametri
dx-
Hisobiy
diametr
P-
Rezba
qadami
d2_
0 ‘rtacha
diametr
dx-
Hisobiy
diametr
10
1.5
9.026
8.59
1.25
9.188
8.83
12
1.75
10.863
10.36
1.5
11.026
10.59
16
2.0
14.701
14.12
1.5
15.026
14.59
20
2.5
18.376
17.65
2.0
18.701
18.12
24
3.0
22.051
21.18
2.0
22.701
22.12
13

---

Detallarni o ‘zaro mahkam lash uchun asosan yirik rezbalar 
ishlatiladi, nisbatan kam yeyiladi. M ayda qadamli rezbalar o ‘zgaruvchan 
kuchlanish ta'sir qiluvchi mexanizmlarda, devorlarning qalinligi yupqa 
b o ig a n detallarni m ahkam lashda ishlatiladi.
Rezbaning shartli belgisi M  harfi bilan belgilanadi, yonidagi son 
uning tashqi diametrini bildiradi. Masalan, M24, demak metrik rezba 
d=24mm. Agarda rezba m ayda qadamli bo ‘lsa, qadam o ich am i 
ko‘rsatiladi, masalan M 24xl,5 , bunda metrik rezba tashqi diametri 
d=24m m , qadami Ph= 1,5mm.