Радиотехник тизимлар назарияси асослари

/l 
J
Kelajakda deyteriy - deyteriy reaksiyasi asosida sintez reaksiyasini hosil 
qilish m o‘ljallangan:
H +
2
H
J H e + l n + \ 2 5 M e V - ,  
1 
\ H + l H + 4,03MeV.
(5.11.4)
(5.11.3) reaksiyadan bu (5.11.4) reaksiyaning ko‘rsatgichlari bir muncha 
past, lekin (5.11.4) reaksiya ustunligi shundaki, ularda faqat deytronlar 
ishtirok etadi.
D eyteriyning yerdagi m anbayi tuganm as, chunki u okean suvidagi 
ham m a vodorodning 0,015% ni tashkil qiladi. 250 g suvdagi deyteriy
192
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 kg k o ‘m ir yongandagi issiqlikni beradi. O keanlardagi suv taxm inan 
1,45- 1024kg, bu esa 6 -10181 k o ‘m irga ekvivalent. Bu esa Yer m assasi 
( 6 1 0 21 t) ning 10“3 qism iga teng.
Termoyadro bo‘Iinish reaksiyalaridan ham foydalanish mumkin:
\ H  + l] B  —> 3 ] He + 8 , 7 MeV; 
(5.11.5)
\ H  + ]Li - > 2 *He + 1 7 ,3 Me V. 
(5.11.6)
Bunday term oyadroviy reaksiyalardan so‘ng radioaktiv chiqindilar va 
neytronlar oqimidan iborat boMgan nurlanish hosil boim aydi.
Y uqoridasintezreaksiyasi(5.11.3)tritiy 
\ H  vadeyteriy \ H  larbilan
boTishligi m aqsadga m uvofiqligi ta ’kidlandi. Tritiy radioaktiv yarim 
yemirilish davri T |/2 = 12,3 yil tabiiy holatda uchramaydi. Sun’iy ravishda 
reaktorda vujudga keluvchi n-lar bilan ni nurlantirish bilan hosil qilinadi:
l L i + n - + \ H + 4
2He + 4 , 8Me V.  
(5.11.7)
Sintez reaksiyasi jarayonida ni hosil qilishlik uchun (5.11.3) deytron- 
tritiy reaksiyasida vujudga kelgan w-lardan foydalanish lozim. Buning 
uchun (5.11.7) reaksiyaga k o ‘ra, reaktor devorlarini litiy bilan o ‘rab 
qo‘yishlik lozim.
Bu qoplamaga litiy b lan k e ti deyiladi. Shunday qilib, (d, t) reaksiyasida 
vujudga kelgan n reaktor devorlaridagi litiy 6Li bilan reaksiyaga kirishib, 
bevosita reaktorda tritiy 3H hosil qilinadi. 6Li o ‘m iga asosiy izotopi olinsa 
(tabiiy holda litiyning 6Li - 7,52%, 7Li - 92,18% tashkil etadi), endotermik 
reaksiya:
n + ] L i - ^ \ H + \ H e + n -
2,5
M e V .
(5.11.8)
kuzatiladi.
B u rea k siy a e n e rg iy a jih a tid a n n o q u lay b o T sa d a , n e y tro n la rn i 
y o ‘q otm asdan tritiy n i hosil q ilish m um kin. T abiatda litiy zah irasi 
istalgancha yetarli, shuning uchun aytish mumkinki, (d, t) reaksiyalari 
boTishligi faqatgina deyteriy miqdoriga bogTiq.
193
www.ziyouz.com kutubxonasi

---