Радиотехник тизимлар назарияси асослари

~usm 
sm
Impulsga mos keluvchi kinetik energiya:
r = AP-c = 10-,5^ ^ - 3 - 1 0 10 — = 3-10"5erg =
sm 
s
= 3 -1 0 -5-----
X
— r M e V = 2^M eV.
1 ,6 -10"6
P-yem irilish energiyasidan katta bo‘lib,ketadi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, p -zarra yadroda tayyor holda mavjud 
emas, yemirilish vaqtidagina paydo bo‘ladi.
Y adroda P -y e m irilish jaray o n in i yadrodagi nuklonlarnin g o ‘zaro 
alm ashinuvchi, y a ’ni protonlarning neytronlarga yoki neytronlarning 
protonlarga almashinuvi tufayli deb qarash kerak. Beta-yemirilish nuklonlar 
almashinuviga xos jarayondir. p -zarralar manbayi nuklonlardir. Yadrodan 
tashqaridagi erkin neytron yarimyemirilish davri 11,7 min davr bilan proton 
vabeta-zarraga yemiriladi, yadro ichidaproton ham P -yemirilishni vujudga 
keltiradi.
Shuni alohida ta ’kidlash mumkinki, erkin neytron n —> p + p ” bo‘yicha
P'-yem irilar ekan. Bu yemirilish yadro va elektromagnit kuchlari tufayli 
deb b o ‘lm aydi, chunki yadro kuchlari qisqa m asofada t a ’sirlashu v 
xususiyatiga ega boMgani uchun erkin neytronga ta’sir etmaydi, neytron 
zaryadsiz bo‘lgani uchun elektromagnit kuchlari ham ta’sir etmaydi. Demak, 
beta-yemirilish alohida kuchlar, ya’ni kuchsiz ta’sirlashuv deb ataluvchi 
kuchlar tufayli ro‘y beradi.
83
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Beta-yemirilishning uch xili uchraydi: P “-yemirilish, p ‘-yemirilish va 
e-qamrash.
1. 
P~-yemirilish yadroda neytronlar ortiqcha bo'lishsa, n —» p + p “ 
yemiriladi, bu bilan 
A
_ X —
+ 
j}~ zaryadi bittaga o rta d i. Masalan:
\ H - ± \ H e + p - .
2. Agar yadroda protonlar ortiqcha bo‘lsa, p —>n+b+ yemiriladi, bu bilan 
A
. X  —> _ ^ Y + P + zaiyadi bittaga kamayadi. Masalan:
" C ^ " B + f i \
3. Atom qobig'idagi elektronni yadro qamrab olishi e“+ p —>n. Bu bilan 
yadro zaryadi bittaga kamayishi 
e ~ + A
, X — > , A{Y  mumkin. Masalan:
4 
B e + e  —> jZ //.
Elektron qamrash ehtimolligi atom qobig‘ining yadroga eng yaqin 
joylashgan A'-qobiq elektronlari uchun eng katta. Bu jarayonda rentgen 
nurlari va chet qobiq elektronlari chiqishi kuzatiladi.