Ratsionalizm (lotincha rationalis "ong") bilim faqat ong orqali aniqlanishi mumkin, deb hisoblaydigan epistemologik oqimdir. Ratsionalistlar haqiqat kriteriyini hissiyotlar emas, balki aql oʻrnatadi, deb uqtirishadi. Ratsionalizm

Ratsionalizm (lotincha rationalis - "ong") bilim faqat ong orqali aniqlanishi mumkin, deb hisoblaydigan epistemologik oqimdir. Ratsionalistlar haqiqat kriteriyini hissiyotlar emas, balki aql oʻrnatadi, deb uqtirishadi. Ratsionalizm (lot. ratio — aql, aql-idrok) — aqlni bilishning va kishilar xulqatvorining asosi deb hisoblovchi falsafiy yoʻnalish. Irratsionalizm va sensualizmga qarama-qarshi turadi. 17— 18-asrlardagi klassik R. (R. Dekart, B. Spinoza, N. Malbransh, G. Leybnits) oʻrta ayerlar sxolastikasi va diniy aqidalarga qarshi chiqib, butun dunyoda cheksiz sabablar silsilasi hukmron degan tabiiy tartibot goyasini ilgari surgan. R.ga kura, ilmiy (yaʼni obyektiv, umumiy, zaruriy) bilimga bilishning manbai va uning haqiqiyligi mezoni — akl vositasidagina erishiladi. R. — maʼrifatchilik mafkurasi vakillarining falsafiy manbalaridan biri. Islom dini iloxiyotida Abu Mansur Moturidiy R. nuqtai nazaridan fikr yuritgan

Gobbs o'zining iisarlarida inson bilan jamiyat o'rtasidagi aloqadorlikni o'rganishga r'libor berdi. Uning fikriga ko'ra, jamiyat juda katta mexanizm bo'lib, inson o'sha buyuk mashinaning muruvvatlaridan biridir. Insonning ijtimoiy mohiyatini Gobbs o'ta chegaralangan mexaniк holatda sharhlaydi. Gobbsning tushuntirishicha, barcha odamlar o'z tabiatlariga ko'ra teng, o'z maqsadlariga erishmoq uchun bir xil imkoniyatga, bir xil qobiliyatlarga ega bo'la- dilar. Davlatning qonunlari boshqa birovlarga zarar keltirmasligi uchun ba'zi kishi- lar erkinligini cheklab qo'yish zarur. Chunki yuqori darajadagi imkoniyat va qobili- yatga ega bo'lgan kishilar o'z navbatida, serjahl va xudbindirlar. Ushbu muammo- lar haqida fikr yuritgan faylasuf kishilardagi erkinlik jamiyatdagi turli axloqiy qoidalar, normalar, qonunlar yordamida cheklanganligi uchun ham odamlar jamiyatga nisbatan urush holatida Uiradilar. «Inson inson uchun bo'ri» holatida bo'ladi, degan xulosaga keladi. Gobbs o'zining «Leviofan» asarida insonning jamiyatdagi o'rnini aniqlashga alohida e'tibor bergan. Uning fikriga muvofiq, «fuqarolar jamiyati odamlarning oddiy yig'indisi emas»