Ravhan hamdamovich ayupov raqamli iqtisodiyot va elektron tijoratda yangi texnologiyalar o’quv qo’llanma

NASAA assotsiatsiyasi va undan so’ng birjalar va qimnatli qog’ozlar bo’yicha 
komissiya – SEC nazoratni amalga oshiradi. Evrova yoki Osiyo kreditlash 
bozorlari bilan ishlash uchun ular halqaro ofislar ochishlari va mahalliy qonunlarni 
hisobga olgan holda ish olib borishlari lozim bo’ladi. Evrovada ham Evropa 
Ittifoqining 27 davlati orasida konunlarni muvofiqlashtirish bo’yicha Yagona 
Nazorat Mexanizmi (SSM) mavjud bo’lib, har bir mamlakatda ham banklar va 
moliyaviy hizmatlar yetkazib beruvchilarning faoliyatlarini nazorat qilib turadigan 
milliy tashkilot mavjud. O’z biznesini boshqa mamlakatlarda kengaytirmoqchi 
bo;lgan tadbirkorlar ushbu milliy tashkilotlar bilan birgalikda ishlashlari lozim. 
Osiyoda esa bank va moliya tashkilotlari uchun yagona reglament yo’q bo’lib, har 
bir mamlakat bunday masalalarni o’z qonunchiligi doirasida hal qiladi. Agarda 

---

374 
kompaniya global miqyosda to’lovlar amalga oshirish bilan shug’ullansa, ularda 
qo’shimcha normativ hujjatlar paketi talab qilinadi. Korruptsiyaga qarshi siyosat 
doirasida P2P, P2B va B2B to’lov maydonchalari faoliyati jahonnong barcha 
mamlakatlarida qattiq nazorat qilinadi. Pullarni yuvish bo’yicha moliyaviy choralar 
ko’rish halqaro tashkiloti (FATF) jinoyat yo’li bilan olingan daromadlarni 
legalizatsiya qilishga qarshi jahon standartlarini ishlab chiqqan. Bu tashkilot 
Belgiyada joylashgan bo’lib, uning a’zosi 34 mamlakatdir. FATF ning 2012 yilda 
ishlab chiqqan qoidalar to’plami istalgan halqaro to’lov tizimlari uchun majburiy 
talab hisoblanadi. To’lov hizmatlai bo’yicha Evropa Ittifoqi Direktivalarining 
(PSDva PSD 2) asosiy maqsadi ham umumevropa bozorida hizmatlarga bo’lgan 
to’lovlar uchun yagona huquqiy baza yaratishdir. Har bir mamlakatda fintex 
hizmatlar ko’rsatuvchi banklar mavjud, Masalan Britaniyada Barclays, 
Germaniyada biw-bank va Fidor, Polshada MBANK, Ispaniyada Santander, 
Kanadada Toronto-Domion, Avstraliyada Westpac Banking va boshqalar. Bu 
mamlakatlarda ish yuritmoqchi bo’lganlar biznesni rivojlantirish uchun huddi shu 
banklarga murojaat qilishlari maqsadga muvofiqdir, chunki ular qonunchilik bilan 
bog’liq muammolarnihal qilishga yordam bera oladilar.
Hozirgi 
davrda 
respublikamizdagi 
ko’pchilik 
banklarning 
mutahassislari raqamlashtirish va bu yo’nalishda yangi texnologik yechimlar 
topish haqida yanada ko’proq fikr yuritmoqdalar. Mamlakatimizdagi moliyaviy 
texnologiyalar bo’yicha tashkilotlar va bu yo’nalishda faoliyatlarini boshlagan 
kompaniyalar moliyaviy texnologiyalarni qandaydir katta tavakkalchiklarga ega 
bo’lgan bir tajriba sifatida tushunmoqdalar. Shuni uchun ham biz ushbu bo’limda 
O’zbekistonda moliyaviy texnologiyalarni rivojlantirishga nimalar to’siq 
bo’layapti va bunday muammolarni hal qilish uchun nimalar qilmoq zarurligini 
o’rganib chiqishga harakat qilamiz. Avvalo shuni aytish kerakki, 
respublikamizdagi moliyaviy-texnologik loyihalarning fundamental muammolari 
milliy iqtisodiyotdagi umumiy muammolar mavjudligi sababli yuzaga kelayapti. 
Busohabo’yichapotentsiyalinvestorlarmamlakatimizdagistartaplargainvestitsiyalarq
ilishgacho’chimoqdalarvapullariningqaytishdanhavotirlanayaptilar. 

---

375 
ShuninguchunhamBloomchainorqaliekspertlarorasidasorovo’tkazilganida, 
o’zbekmoliya-
texnologiksektoridagifaollikko’pchilikhollardatayyortexnologiyalarniyokikorporats
iyalritarkibidagikomandalarnisotibolishgavaulardanfoydalanishgaqaratilganligima’
lumbo’ldi. 
Qandayturdagiasosiyxatolarvaxolatlarmoliyaviytexnologiyalarbo’yichaloyihalarnin
gamalgaoshishigahalaqitberishiniquyidako’ribchiqishgaharakatqilamiz: