Raximov X. “Valeologiya asoslari”

Chaqaloqlik davri: Bola tug’ilishi bilanoq uning kindigi kesilib, ona 
organizmidan ajratiladi. SHu vaqtdan boshlab u mustaqil yashay boshlaydi. Bola bir 
oylik bo’lgunga qadar chaqaloq hisoblanadi. Bu davr bola uchun eng murakkab 
bo’lib, u tashqi muhitga moslasha boshlaydi. Ma’lumki, bolaning yuragi va katta qon 
aylanish doirasi, buyraklari, ichki sekretsiya bezlari, qon ishlab chiqaruvchi organlari, 
nerv sistemasi va boshqalar u tug’ilgunigacha ishlab turadi, ba’zi organlari esa (nafas 
olish, ovqat hazm qilish, kichik qon aylanish doirasi va boshqalar) tug’ilgandan keyin 
ishlay boshlaydi. YAngi tug’ilgan chaqaloqning ko’zlari hali o’zoqni yaxshi ko’ra 
olmaydi. Uning ko’zlari hali o’zaro mutanosib ishlay olmasligi uchun sal g’ilayroq 
bo’lishi mumkin. Bola yig’laganida hali ko’z yoshlari oqmaydi. 
Chaqaloqning ko’krakchalari sal shishigan, qorni kattaroq va sonlari aksincha 
kichikroq bo’ladi. Nafas olishi tez-tez, sershovqin va nomutazam bo’ladi. 
Uning terisi quruq va ingichka ko’rinadi. Ba’zida tomirlari ham ko’rinib turadi. 
Teri qatlamlari orasida so’zmasimon moy izlari qolishi mumkin. 
Tovonlari hali to’la shakllanmagan bo’lib, agar tovonning pastki qismi asta 
itarilsa, bolakay yurish harakatlarini bajaradi. 
Boshining ko’rinishi kattaday tuyuladi. Tug’ilish paytidagi bosim bola boshini 
cho’zinchoq shaklga keltirishi mumkin. Ikki hafta mobaynida bolaning boshi 
yumaloq shaklga qaytadi. Bolakayning boshida yumshoq joyi-liqildoqlari bo’ladi. 
Chaqaloqning kichkina jag’i va qisqagina bo’yni bo’ladi. Bolakay qo’lchalarini 
kichkina mushtchalarga tugib oladi. Ikkala jins chaqaloqlarining jinsiy a’zolari biroz 
shishigan ko’rinishga ega. 
Bolaning oyoqlari qo’llariga nisbatan kaltaroq bo’ladi. Ular bachadonda qanday 
holatda bo’lgan bo’lsa, shu holatda qoladi, ya’ni tizzalaridan bukilgan va tashqari 
tomon qayrilgan bo’ladi. 
Chaqaloqlik davrida bolaning organizmi nihoyatda nozik bo’lib, u har xil 
kasalliklarga tez chalinadi. SHuning uchun uni parvarish qilish muhim ahamiyatga 
ega. SHu boisdan xalqimiz urf-odatiga ko’ra, chaqaloq 40 kunlik bo’lguncha chilla 
davri deyiladi. Bu davrda ona va bola juda avaylab ehtiyot qilinadi. Buning natijasida 
ular har xil kasalliklardan muhofaza etiladi. Bolaning kindigi kesilgandan keyin 
uning o’rni bitgunicha 8-12 kun ichida jarohatni toza saqlash, unga mikroblar 
tushishidan ehtiyot bo’lish kerak. Kindik yarasiga ko’k dori surtib turiladi. Bolaning 
terisi juda yupqa, nozik bo’lganligi uchun uni nihoyatda toza saqlash kerak. 
Yo’rgaklari toza, dazmollangan bo’lishi, parvarish qiluvchi kishi qo’lini sovunlab 
yuvib turishi va og’iz burniga 4 qavatli dokadan bog’ich tutishi kerak.