Reaktiv quvvatni kompensatsiyalash

REAKTIV QUVVATNI KOMPENSATSIYALASH

Reja:

1. 
   Korxonalarda reaktiv quvvat kompensatsiyasi bajarilishi maqsadga muvofiqlik sabablari.
   
2. 
   Reaktiv quvvatni ko‘ndalang sig‘imli kompensatsiyalash. Ko‘ndalang kompensatsiyalovchi qurilmalarning vektorli diagrammasi va almashuv sxemasi.
   
3. 
   Ko‘ndalang kompensatsiyaning o‘ziga xosligi.
   
4. 
   Reaktiv quvvatni bo‘ylama sig‘imli kompensatsiyalash.
   
5. 
   Bo‘ylama kompensatsiya qurilmalarning vektorli diagrammalari va almashuv sxemasi
   

Biblografik ro’yxat

1. 
   Korxonalarda reaktiv quvvat kompensatsiyasi bajarilishi maqsadga muvofiqlik sabablari
   

Elektr ta’minot tizimi yuklanishi to‘la quvvat bilan aniqlanadi: S =

Р² Q², uning aktiv tashkil qiluvchisi iste’mol qilingani foydali hisoblanadi va ta’minot manbaga qaytib kelmaydi. Reaktiv tashkil qiluvchisi elektr tarmoq elementlarida magnitli va elektr maydonlar tashkil qilish uchun. U amalda iste’mol qilinmaydi, ammo ta’minot manbadan (generatordan) elektr iste’molchiga va teskari oqib o‘tadi.
Elektr ta’minot tarmoq transformatorlari va liniyalar orqali ko‘p miqdordagi reaktiv quvvatni uzatish quyidagi sabablarga ko‘ra foydali emas.
1. Elektr ta’minot tizimi barcha elementlarida ularning reaktiv quvvat bilan yuklanganligi shartiga ko‘ra qo‘shimcha aktiv quvvat isrofi paydo bo‘ladi. Elektr ta’minot tiziimda aktiv va reaktiv quvvatlarni iste’molchilarga uzatishda aktiv quvvat isrofi paydo bo‘ladi:

2  S ² S ² P² Q² P²R Q²R

P 3I R  3 R  ₂ R  ₂ R  ₂  ₂  P_A P_Q ,
 3U  U U U U
(4.1)
bu yerda birinchi bo‘g‘ini – aktiv quvvatni elektr zanjiri bo‘ylab uzatish hisobiga aktiv quvvat isrofi, ikkinchisi – shu zanjir orqali reaktiv quvvatni uzatish hisobiga aktiv quvvat isrofi. Shunday qilib, qo‘shimcha aktivli isrof, kompensatsiya qilinmagan reaktiv quvvat uning kvadratiga proporsionalligi bilan bog‘liq:
PQ  ^Q2₂^R , (4.2)
U
bundan tashqari, ΔPQ isrofi o‘tkazgichlar aktiv qarshiliklariga ham proporsional:
l (4.3)
R _{ } ,
S
bu yerda ρ – o‘tkazgich materiallarning solishtirma qarshiligi, l va S – mos ravishda ularning uzunligi va ko‘ndalang kesimi.
Reaktiv quvvat kompensatsiyasi, yuklama ingichka simli uzun alyumin kabelga ulanganida yanada dolzarb. Agar yuklama bir xil bo‘lmagan o‘zgartgichlarga ulanishini hisobga olinsa, ya’ni har xil qirqimlardan tashkil topgan bo‘lsa, zanjirda kommutatsiya va himoya apparatlari bor, u holda aktiv qarshilik (4.2) nisbatan yanada yuqori bo‘ladi.
Elektr energiyani ta’minot manbadan iste’molchiga uzatishda quvvat koeffisienti katta ahamiyatga ega. Koeffisient quvvati quyidagiga teng:
P P²
cos   ,
S P2 Q2
bundan ko‘rinadiki
2 2 P2
P Q  2 ,
cos 
yoki quvvat isrofi

² R

P  P  _{2 2} .
U cos  (4.4)
Uzatilayotgan quvvat (R) parametrlari o‘zgarishida, kuchlanish (U) va tarmoq qarshiligi (R) tarmoqdagi aktiv quvvat isrof miqdori, yuklamalarga uzatilayotgan quvvat koeffisientiga teskari proporsional, yoki ΔR = ƒ(1/cos2φ). Shu bog‘liqlikni qo‘llab, 4.1-jadvalda tarmoq bo‘ylab uzatilgandagi o‘zgarmas aktiv quvvat iste’molchidagi foydali aktiv quvvat hisobi keltirilgan. Har xil cosφ da va sharoitida, bunday miqdordagi quvvat uzatilishida tarmoqda cosφ=1 bo‘lgandagi aktiv quvvat isrofi ΔR = 10%.
Tarmoq bo‘ylab uzatilayotgan o‘zgarmas aktiv quvvat va cosφ har xilligida tarmoqdagi aktivli isrofi Tarmoq bo‘ylab uzatilayotgan o‘zgarmas aktiv quvvat va cosφ har xilligida tarmoqdagi aktivli isrofi,
4.1-jadval

cos φ	tgφ	Quvvat %		Aktiv yo‘qolishlar ΔP%=10%/cos2φ	Iste’molchilardagi foydali quvvat P % dan (P-ΔP) gacha
		Reaktiv Q = Ptgφ	To‘la S = P/cosφ
1	0	0	100	10	90
0,9	0,484	48,4	111,1	12,3	87,7
0,8	0,75	75	125	15,6	84,4
0,7	1,02	102	142,9	20,4	79,6
0,5	1,732	173,2	200	40	60
0,316	3,016	301,6	316,5	100	0

4.1-jadval hisoblaridan ko‘rinib turibdiki, elektr tarmoqlarida aktiv quvvat isrofi cosφ pasayishi bilan tez ortadi. cosφ = 0,5 bo‘lganida ular
40% ga ko‘tariladi va cosφ = 0,316 bo‘lganida esa, tarmoq bo‘ylab uzatilayotgan barcha aktiv quvvat, unda isrofga sarf bo‘ladi. Bu holatda reaktiv quvvat miqdori aktiv quvvatdan uch baravarga ortiq bo‘ladi.
Aktiv quvvatning qo‘shimcha isrofi, reaktiv o‘ta tok o‘tishi bilan bog‘liq, elektr uzatish bu barcha simlarida o‘tkazgichlar kesimining qizish shartiga ko‘ra ortishiga majbur qiladi. Kesim ortishi bilan sim massasi ortadi, bu yuqori og‘irlikli tayanchlar qo‘llanilishini talab qiladi. Chunki to‘la tok I aktiv tashkil qiluvchining o‘zaro nisbati bilan aloqada: Ia = I cosφ,
u holda umumiy aktiv isrofi quvvat koeffisientiga bog‘liq ravishda teng bo‘ladi:
P  3I²R 3I^a2₂R  ^P₂^r . (4.5)
cos  cos 

Agar bir xil (odna i taje) aktiv quvvat uzatilsa, u aktiv tashkil qiluvchi tok Ia quvvat koeffisienti 1 dan 0,8 gacha pasayganida aktiv isrof 1/0,82 = 1,56 martaga ortadi bu esa simlar massasi 1,56 _1,25, yoki 25% ga ortishini talab qiladi.
2. Reaktiv quvvatning qo‘shimcha isrofi paydo bo‘ladi.
Iste’molchilarga reaktiv quvvatni uzatish uning qo‘shimcha isroflari ΔQ bilan kuzatiladi:

• 
  liniyada _Q _ 3_I² _ x₀ I, (4.6)
  

bu yerda I – yuklamalar toki; xo – liniya uzunlik induktiv qarshiligi, Om/km;l - liniya uzunligi;

• 
  transformatorda _Q _ ^Sn i_s.i u_q.t ² , (4.7)
  

100
bu yerda i_s,i – transformatorning salt ishlash toki, %; u_qt- transformator qisqa tutashuvidagi kuchlanishi, %; S_n – transformator nominal quvvati; β – transfomatorning quvvat koeffisienti.