Referat bajardi: 2201 guruh tolibi Sharipov Dilshod Shuxratovich

2201 sharipov.d
to`tashtiruvchi ingichka yorug` egri-bugri kanal paydo bo`ladi. Bosim 1-15 Pa atrofida bo`lganda esa razryad 103 rasmdagidek ko`rinishni oladi. Katod yonida ingichka yorug` qatlam 1(katod pardasi), undan keyin katod qorong`u fazasi 2, undan so`ng yorug` qatlam 3 (yolqinli nurlanish) va faradey qorong`u fazosi deyilguvchi ikkinchi qorong`u fazo 4 joylashgan. Undan keyin esa yorug` soxa 5 joylashgan bo`lib unga musbat ustun deyiladi.
Yolqinli razryadda gazning bunday nurlanishiga sabab razryad nayidagi potentsialning taqsimlanishidir. Musbat ustunning nurlanishi g`alayonlangan atomlar nurlanishining natijasi bo`lganligi sababli o`ziga hos rangga ega bo`ladi. Bundan reklamalarda foydalinishadi. Agar nay neon bilan to`ldirilsa sariq-qizil, argon bilan to`ldirilsa ko`k-yashil rangli nurlanish ro`y beradi.
Yolqinli razryadning ma’lum shartlarida katod materialining sochilib ketishi ro`y beradi. Bu hol sirtlarni metallashtirish, oyna va yarim shaffof plastinalarni hosil qilishda foydalaniladi.
3. Plazma deb – elektronlarining kontsentratsiyasi musbat ionlarining kontsentratsiyasiga taxminan teng bo`lgan, kuchli ionlashgan gazga aytiladi. Temperatura ko`tarila borgan sari plazmadagi elektronlar va ionlar soni ortib boradi va neytral atomlar shuncha kam qoladi. Bunday plazmaga elektron-ionli plazma deyiladi. Plazmadagi elektronlar kontsentratsiyasi ionlar kontsentratsiyasiga teng bo`lganligi uchun ham uni elektroneytral, undagi hajmiy zaryad zichligi esa nolga teng deb hisoblash mumkin.
Plazmaning xossalari. Plazma – neytral gaz xossalaridan farq qiladigan bir qator maxsus xossalarga egadir. Bu xossalar uni moddaning to`rtinchi agregat holati deb qarashga asos bo`ladi. Neytral gaz molekulalari orasidagi ta’sirdan farqli ravishda, plazmadagi zarralarning o`zaro ta’siri kulon tortishish va itarish kuchlari bilan xarakterlanadi.


01 sharipov.d
Elektr o`tkazuvchanlik hususiyatiga ko`ra, plazma metallarga o`xshab ketadi, ya’ni yaxshi elektr o`tkazuvchidir. Metallardan farqli ravishda esa temperatura ortishi bilan plazmaning elektr o`tkazuvchanligi yaxshilashadi. Plazma yaxshi issiqlik o`tkazuvchanlikka ham ega. Buning natijasida plazma issiqlik miqdorini oson yo`qotadi: elektronlar va ionlar idish devorlariga issiqlikni tez uzatadi. Natijada plazmaning temperaturai pasayadi va rekombinatsiya jarayoni boshlanadi. Demak plazmani muntazam saqlab turish uchun yoki unga tashqaridan doimo issiqlik miqdori berib turish kerak, yoki qurilma devorlaridan ajratish kerak.
Agar plazma magnit maydoniga joylashtirilsa, elektronlar va ionlar parma uchlariga o`xshash traektoriyalar bo`ylab harakat qila boshlaydi. Bunda elektron bir yo`nalishda, ion bo`lsa unga teskari yo`nalishda harakatlanadi.
Agar kuch chiziqlari plazmani har tomondan o`rab turadigan magnit maydoni hosil qilinsa, ya’ni u magnit turi vazifasini o`tay olsa, plazmani issiqlik uzatishdan saqlash masalasi echilgan bo`lardi. Aslida bu juda murakkab muammo bo`lib, uning echilishi termoyadro sintezini boshqarish muammosi bilan bog’liqdir.
Plazmaning qo`llanilishi. Plazma keng qo`llanilishi mumkin bo`lgan sohalardan biri insoniyatni ulkan miqdordagi energiya bilan ta’minlashi mumkin bo`lgan termoyadro sintezini boshqarishdir. 1969 yilda I.Kurchatov nomidagi atom energiyasi institutida “Tokamak” nomli qurilma yaratildi. Unda plazmadan foydalanilib, termoyadro reaktsiyasining dastlabki belgilari olindi. Lekin hali bu soxada ko`plab izlanishlar olib borilishi taqozo qilinadi. Plazmadan foydalanishning yana bir istiqbolli soxasi magnitogidrodinamik o`zgartirgich yasash