Referat bajardi: 4-bosqich 402-gurux talabasi Madaminov Atabek

Havoli uzgichlar. Havoli uzgichlarda yoy siqilgan havo yordamida so‘ndiriladi, tok o‘tkazuvchi qismlar yoy so‘ndiruvchi qurilmadan chinni yoki boshqa izolyasiyalovchi materiallar bilan izolyasiyalanadi.
Havoli uzgichlarning kontruktiv sxemalari turlicha bo‘lib, ular nominal kuchlanishi, uzilgan holatdagi kontaktlar orasida izolyasion oraliqni hosil qilish va yoy so‘ndiruvchi qurilmaga siqilgan havoni yuborish usuliga ko‘ra farqlanadi.
Katta nominal tokka mo‘ljallangan uzgichlarda (8.21,a,b-rasm) kam moyli MG va MGG tipidagi uzgichlarga o‘xshash bosh va yoy so‘ndiruvchi kontaktlar mavjud. Bunday uzgichlarda havoni purkash bo‘ylama (8.21,a-rasm) yoki ko‘ndalang (8.21,brasm) yo‘nalishlarda bo‘lishi mumkin. Uzilgan holatda kontaktlar orasida kerakli izolyasion oraliq yoy so‘ndiruvchi kamerada kontaktlarni kerakli oraliqqacha ajratish yo‘li bilan (8.21,b-rasm) yoki ochiq joylashgan maxsus ajratkich 5 (8.21,a-rasm) yordamida hosil qilinadi. Ajratkich 5 uzilgandan so‘ng kameraga siqilgan havo haydalishi to‘xtatilib, yoy so‘ndiruvchi kontaktlar tutashadi. Bu konstruktiv sxema asosida tayyorlangan uzgichlar ichki qurilmalar uchun 15 va 20 kV kuchlanish va 20000 A gacha toklarga mo‘ljallab (VVG seriyasi) ishlab chiqariladi.
Ochiq qurilmalardagi uzgichlarda yoy so‘ndiruvchi kamera chinni izolyator ichiga joylashtirilib, ularda 35 kV kuchlanishga har bir faza uchun bitta uzilish (8.21,vrasm), 110 kV ga esa har fazaga ikkita uzilish joyi mavjud bo‘ladi (8.21,g-rasm). Nominal kuchlanish qancha yuqori va uziladigan quvvat qancha katta bo‘lsa, yoy so‘ndiruvchi kamerada va ajratkichda shuncha ko‘p uzilish joylari mavjud bo‘lishi kerak. Odatda, 330 kV ga – sakkizta; 500 kV ga – o‘nta uzilish joylari mavjud bo‘ladi.
Ko‘rilgan konstruksiyalarda uzgichlarning asosi oldida joylashgan idishdan havo yoy so‘ndiruvchi kameraga beriladi. Agar kontakt tizimi yerdan izolyasiyalangan siqilgan havo idishiga joylatirilsa, u holda yoyni so‘ndirish tezligi ancha ortadi. Shunday prinsip VVB seriyali uzgichlarga asos qilib olingan (8.21,g-rasm). Bunday uzgichlarda ajratkich bo‘lmaydi, uzgich uzganda bir vaqtning o‘zida siqilgan havo idishi hisoblangan yoy so‘ndiruvchi kamera 2, purkash klapanlari orqali atmosfera bilan tutashadi, bunda yoyni so‘ndiruvchi purkash hosil bo‘ladi. Uzilgan holatda kontaktlar siqilgan havo muhitida bo‘ladi. Bunday konstruktiv sxema asosida 750 kV gacha kuchlanishga mo‘ljallangan uzgichlar yaratilgan. Yoy so‘ndiruvchi kameralar (modullar)ning soni kuchlanishga bog‘liq. Odatda 110 kV kuchlanishli uzgichda – bitta; 220 kV da – ikkita; 330 kV da – to‘rtta; 500 kV da – oltita; 750 kV da – sakkizta kamera mavjud bo’ladi.


8.21-rasm Havoli uzgichlarining konstruktiv sxemalari
a, b – katta nominal tokka muljallangan uzgich;
v – 35 kVli ochiq qurilmalardagi uzgich;
g – 110 kVli ochiq qurilmalardagi uzgich; 1 – siqilgan havoli rezervuar; 2 – yoy sundiruvchi kamera
3 – shuntlovchi rezistor; 4 – bosh kontaktlar; 5 – ajratkich; 6 – sig‘imli kuchlanish bo‘lgich

Uzilishlar bo‘yicha kuchlanishni bir xilda taqsimlash uchun aktiv qarshilikli 3 va kondensatorli 6 kuchlanish bo‘lgichlari ishlatiladi. 8.22- rasmda 330 kV nominal kuchlanishli ochiq taqsimlovchi qurilmada o’rntilvchi havoli uzgichlarning umumiy ko’rinishi tasvirlangan.