Referat I bajardi : Xushnudova Sh Tekshirdi : Igamova a mavzu: Xujayra biotexnologiyasi

MUTATSIYA — organizm u yoki bu belgilarining oʻzgarishiga olib keluvchi genetik materialning toʻsatdan tabiiy yoki sunʼiy irsiy oʻzgarishi. Mutatsiya haqidagi taʼlimotga gollandiyalik botanik X. De Friz asos solgan (1901). Mutatsiyaning molekulyar mexanizmi 20-a. ning oʻrtalarida olib borilgan molekulyar genetika sohasidagi tadqiqotlar bilan bogʻliq. Mutatsiya hosil qilish virus va mikroorganizmlardan boshlab barcha yuksak oʻsimliklar, hayvonlar va odam uchun xos boʻlgan tiriklikning universal xossasidir. Agar Mutatsiya belgilarning yovvoyi tipga xos holatdan chetga chiqishiga olib keladigan boʻlsa, bu holat toʻgʻri Mutatsiya deyiladi. Bunday Mutatsiya tabiatda keng tarqalgan. Yovvoyi tipga xos belgining toʻla yoki qisman tiklanishiga olib keladigan Mutatsiya esa teskari Mutatsiya yoki reversiya deb ataladi. Organizmning generativ (jinsiy) xujayralarida sodir boʻladigan Mutatsiya (generativ Mutatsiya) naslga beriladi. Somatik xujayralarda yuz beradigan Mutatsiya esa faqat vegetativ koʻpayish orqali naslga beriladi. Yadro xromosomalarida sodir boʻladigan va sitoplazmatik (hujayra organoidlari — mitoxondriyalar, plastidalar va b. da yuz beradigan) Mutatsiya ham mavjud. Genetik apparatning oʻzgarish xususiyatiga koʻra ayrim genlarning oʻzgarishiga bogʻliq boʻlgan gen, yaʼni nuqtali Mutatsiya, xromosoma toʻplami sonining oʻzgarishi orqali sodir boʻladigan genom M., ayrim xromosomalar sonining oʻzgarishi bilan bogʻlangan ane-uploidiya; xromosomaning qayta tuzilishi orqali namoyon boʻladigan segmentli Mutatsiya ajratiladi. Gen M. si dan tashqari qolgan barcha Mutatsiya «xromosoma aberratsiyalari» deb ataladigan umumiy nom bilan yuritiladi.
Gen yoki nuqtali Mutatsiya ayrim genlarning barqaror oʻzgaruvchanligi boʻlib, barcha Mutatsiyaning eng koʻp qismini tashkil etadi. Gen Mutatsiyasi yangi irsiy xromosomalar paydo boʻlishining asosiy sababchisi boʻlib, genlar xilma-xilligi va kombinativ uzgaruvchanlikning asosi hisoblanadi. Gen Mutatsiyasi kelib chiqishining asosiy sababchisi DNK tarkibidagi nukleotidlar juftligi (RNKdagi nukleotidlar izchilligi)ning oʻzgarishidan iborat. Bu toi-fadagi Mutatsiya tranzitsiya, transversiya kabi 4 guruhga boʻlinadi:

1) tranzitsiya — purin-pirimidin juftligi oʻzgarmagan holda juft nukleotidning almashinishi (AT<=>GC) tufayli sodir boʻladigan Mutatsiya ;

2) transversiya — purin-pirimidin juftligi oʻzgargan qolda juft nukleotidlarning almashinishi (AT<=>GC, AT<=>TA, GC<=>CG) tufayli sodir boʻladigan Mutatsiya ;
3) juft nukleotidlarning qoʻshilishi orqali sodir boʻladigan Mutatsiya ; 4) juft nukleotidning tushib qolishi tufayli kelib chiqadigan M. Xromosoma toʻplami sonining oʻzgarishi bilan bogʻliq boʻlgan genom M. Har bir tur uchun xromosomalarning muayyan toʻplami xos boʻladi. Bu toʻplamdagi xromosomalarning har biri bir martagina uchraydigan xromosoma toʻplami (p) bilan belgilanadi.
Diploid hujayralarda xromosomalar ikki toʻplam (2p)ga, gaploid xujayralarda esa bitta toʻplam (p)ga ega boʻladi. Mutatsiya natijasida organizm hujayralarida xromosomalar soni gaploid toʻplamiga nisbatan bir necha karra ortadi, yaʼni poliploid holatga oʻtadi. Xromosomalar toʻplami 3-marta ortgan, yaʼni Zp boʻlsa, triploid, 4-marta ortgan (4p) boʻlsa, tetraploid, besh marta ortgan (5 p) bulsa, pentaploid deyiladi. Poliploidlar autopoliploidlar (aynan bir xil xromosoma toʻplamining bir necha martaga ortishi) va allopoliploidlar (turlararo duragaylarda ikki, baʼzan undan ortiqhar xil xromosomalar toʻplamining bir necha martaga ortishi)ga ajratiladi.
Ayrim xromosoma sonining oʻzgarishi b-n bogʻliq (aneuploidiya) M., yaʼni geteroploidiya deb ataladigan Mutatsiya normal sondagi xromosoma tuplamida ayrim xromosomalarning normadagi gomologlar soniga nisbatan ortishi, mas, ikki gomolog urniga 3 ta bulishi (trisomiya, 2p+1) yoki kamayishi — ikki gomolog Urniga bitta xromosoma boʻlishi (monosomiya, 2p—1) yoki juft xromosoma bulmasligi (nullisomiya) tufayli kelib chiqadi.
Xromosomalarning qayta tuzilishi b-n bogʻliq Mutatsiya — segmentli Mutatsiyada xromosomalar soni uzgarmaydi, lekin bir yoki bir necha xromosomaning qayta tuzilishi kuzatiladi. Xromosomalarning qayta tuzilishi defishensiya, deletsiya, duplikatsiya, inversiya va translokatsiyalar orqali sodir buladi.
Mutatsiyaning kupchiligi organizm uchun zararli. Koʻp hollarda mutant genlar irsiy kasalliklar keltirib chikaradi; organizmningg mayibmajruh bulishi, hatto nobud bulishiga olib keladi.
Juda kam xrllarda vujudga keladigan gen Mutatsiyasi u yoki bu xossalarning yaxshilanishiga sababchi buladi va aynan mana shunday Mutatsiya tabiiy tanlanish va sunʼiy tanlash uchun material beradi; tabiatda evolyutsiya uchun zarur sharoit yaratadi; seleksiya uchun foydali formalarni yetkazib beradi.

Genetik modifikatsiyalangan organizmlar (GMO) - bu so'ralgan fiziologik xususiyatlarni ifoda etish yoki kerakli organik mahsulotlarning o'sishini qo'llab -quvvatlash uchun laboratoriyada genomlari sun'iy ravishda o'zgartirilganlar. Chorvachilikda, qishloq xo'jaligida va uy hayvonlarini ko'paytirishda konservativ usul uzoq vaqtdan beri kerakli xususiyatlarga ega bo'lgan nasl berish uchun naslli odamlarni guruhdan tanlash odatlarida ishlatilgan. Sun'iy o'zgarishlarning butun jarayoni genetik muhandislik deb ataladi va odatda tabiatda yoki odob -axloqda bo'lmagan bakteriyalar, viruslar va hayvonlar genlarining kombinatsiyasini ishlab chiqarishga qaratilgan bo'lib, ular an'anaviy chatishtirish usullariga ziddir. Oziq-ovqat mahsulotlarining isrof bo'lishini cheklash maqsadida genetik modifikatsiyalangan oziq-ovqat mahsulotlarini uzoq umr ko'rish uchun o'zgartirish mumkin. Bu kuchli ranglarni yaratish, urug'larni yo'q qilish yoki o'simlikning qattiq iqlim o'zgarishiga moslashishini ta'minlash orqali amalga oshirilishi mumkin. Ko'plab ilgari surilgan oziq -ovqat mahsulotlarida oqsil va kaltsiy kabi ozuqa moddalari yaxshi bo'ladi. Belgilangan va muammoli muhitda o'sishi uchun genetik modifikatsiyalangan oziq -ovqat mahsulotlarini ham manipulyatsiya qilish mumkin. Bu zararkunandalarga chidamli ekinlarni yaratish orqali amalga oshirilishi mumkin. Bundan tashqari, ular ko'plab kimyoviy moddalarga, masalan, GDO mahsulotlarini manipulyatsiya qilish orqali o'sha ekin maydonlaridan yuqori hosil olish mumkin. Ba'zi hollarda, mahsulot an'anaviy GMO ga o'tgandan keyin ko'payishi mumkin, bu esa keyingi avlodlar uchun zarur bo'lgan oziq -ovqat ehtiyojlarini qondirishga imkon beradi. Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, 2050 yilga borib dunyo aholisi 10 milliardga ko'payadi. Demak, odamlar mavjud erlardan iste'mol qilish uchun ko'proq oziq -ovqat talab qiladilar. Kutilayotgan o'sishni ushlab turish uchun GMO oziq -ovqat narxini o'zgartirishga hojat qoldirmasdan taklif qiladi. GDO tarafdorlarining ta'kidlashicha, bu dunyodagi kelajakdagi oziq -ovqat xavfsizligi uchun yechim. Hozirgi kunda dunyoda oziq -ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish aholi uchun zarur bo'lganidan 17% ko'pdir. Muammo shundaki, oziq -ovqat mahsuloti odamlarning oz miqdordagi ovqati bo'lgan qishloqlarga qanday yuborilishi mumkin. Bunday joylarga etib borishi uchun vaqt sarflanishdan oldin vayron bo'lishi uchun etarli. Shunday qilib, GMO oziq -ovqat mahsulotlarining tabiiy umrini va chidamliligini uzaytiradi, bu ularni uzoq masofalarga isrof qilmasdan tashishga yoki ularga muhtoj bo'lgan jamoalarga zarar etkazishga imkon beradi. Shuningdek qarang: Global isish va iqlim o'zgarishi va global iqlim o'zgarishining echimlari. PG Economics tomonidan 1996-2011 yillarda genetik modifikatsiyalangan paxta pestitsidlari miqdorini o'lchash bo'yicha o'tkazilgan tadqiqot natijalariga ko'ra, ishlatilmagan gerbitsidlar miqdori 6 foizga kamaygani aniqlandi. o'zgartirilgan. Stenford universiteti genetik modifikatsiyalangan oziq -ovqat mahsulotlarini organik ovqatlar bilan taqqosladi va shuni aniqladiki, bu oziq -ovqatlarning har biri ko'proq oziqlantiruvchi yoki odamlar iste'mol qilganda sog'liq uchun xavf tug'dirishi mumkin. Bu bizning oziq -ovqat tarqatish tarmog'imizga atrof -muhitga ta'sirini kamaytirishga imkon beradi. Oziq -ovqat yog'ingarchilik miqdori kam bo'lgan va tegishli genetik o'zgarishlar bilan sug'orilmaydigan mintaqalarda etishtirilishi mumkin. Bundan tashqari, ekinlar begona o'tlar, zararkunandalar va kasalliklarga chidamli bo'lib, uzluksiz hosil beradi, bu esa oziq -ovqat manbalarini rejalashtirishni va katta aholi uchun saqlashni osonlashtiradi. Hozirgi kunda odamlar iste'mol qiladigan ko'plab oziq -ovqat mahsulotlari faqat bitta manbadan olingan. Masalan, har bir dengiz apelsin - bu ko'proq daraxt yaratish uchun biriktirilgan bitta asl daraxtning klonidir. Agar virus yoki mikroorganizmlar ekinning asosiy genetik tarkibiga hujum qila oladigan bo'lsa, genetik nomutanosiblik hosilni xavf ostiga qo'yadi. Masalan, Gavayi Rainbow Papaya genetik muhandislik qilingan; Shunday qilib, uning sanoati saqlanib qoldi. Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, oxirgi o'n yil ichida bolalarda oziq-ovqat bilan bog'liq allergik reaktsiyalar 3% dan 5% gacha ko'tarilgan. Garchi GMO allergiya qo'zg'atishi mumkin degan fikrni tasdiqlovchi dalillar bo'lmasa -da, bunday bo'lishi mumkinligi haqidagi fikr odamlarning ongida qolib, ularni genetik modifikatsiyalangan ovqatlardan uzoqlashishga majbur qilgan. Braziliya yong'og'idan olingan bodibilding ozuqalariga ega bo'lgan GMO, ularga sezgir bo'lgan odamlarda allergiya qo'zg'atishi aniqlandi. Shunday qilib, boshqa oziq -ovqat mahsulotlaridan keladigan har qanday oqsillar tarkibiy qismlar ro'yxatiga ega. bo'lishi va allergiya keltirib chiqarishi mumkinligini aniqlash uchun sinovdan o'tkazilishi kerak. GDOlar, asosan, antibiotiklarga chidamli genlar bilan birlashtirilib, ekinlar kuchli bo'ladi. Bu protsedura antibiotiklarga chidamli bakteriyalar rivojlanishiga hissa qo'shishi mumkinligi taxmin qilingan, lekin tasdiqlanmagan. Dastlab 2013 yilda chop etilgan tadqiqot shuni ko'rsatdiki, dumaloq bardoshli ekinlardan topilgan gerbitsidlar kalamushlarda saraton kasalligining rivojlanishiga olib kelgan. Qog'oz keyinchalik asossiz yoki yolg'on ma'lumotlarga ega bo'lgani uchun chop etilgan birinchi jurnal tomonidan qaytarib olindi; ammo, boshqa jurnallar uni chiqarilgandan beri chop etishgan. Shunday qilib, ko'p odamlar o'zgartirilgan makkajo'xori iste'moli ularning sog'lig'i uchun xavfli bo'lishi mumkin degan xulosaga kelishdi. GMO atrofidagi ko'plab salbiy energiya Monsatoni o'z ichiga oladi. Boshqa 5 korporatsiya bor, ular Monsato bilan bir qatorda GMO urug'lar bozorini boshqaradilar. Kompaniyalar tarkibiga DuPont, Sungenta, Agrosciences, Dow, BASF va Bayer kiradi. Bu shuni anglatadiki, soya loviya va makkajo'xori fermerlarga ham, kompaniyalarga ham foyda keltiradi. Bunday daromadlarni himoya qilish uchun ba'zi urug'lar uchun mualliflik huquqi talab qilinadi, bu GMO urug'lari bo'lgan fermerlar uchun GMO etishtirilmaganiga qaramay o'zaro changlatish uchun qonuniy kurashlarga olib keldi. Hozirgi vaqtda atrazinga chidamliligi tasdiqlangan o'tlarning 64 xil turi mavjud. Bu haqiqatan ham, hech qanday begona o'tlar bunday qarshilikni kuchaytirish uchun GMO ekinlari bilan birlashtirilmagan. Amerika Qo'shma Shtatlarining janubi-sharqidagi turli dehqonlar, GMO ekinlarini atrazinga chidamli begona o'tlarga ekishganida ham, mahsulotining yarmigacha yo'qotishadi . Foydalanuvchilarning GMO urug'ini yetakchi ishlab chiqaruvchilarining yarmi bilan kelishganligi, tayyor mahsulotni avtonom tadqiq etishni taqiqlaydi. Bu dehqonlar o'z urug'lari yordamida hosil yig'ib olganda to'lanadigan to'lovlarni himoya qilishga yordam beradi. Urug'lar korporatsiyaning mulki sifatida ko'rib chiqilganligi sababli, hatto GMO hosilining ataylab o'smaganligi ham kompaniyaning pulini to'lashga olib kelishi mumkin. Ekinlar genetik jihatdan o'zgartirilgan bo'lsa -da, ular boshqa ekinlar kabi o'sadi. Bu shuni ko'rsatadiki, changlatish hali ham sodir bo'lishi kerak, chunki hosil "meva" berishi mumkin. Masalan, asalarilar changlanishda katta rol o'ynaydi, ya'ni ular hosilda sodir bo'ladigan genetik o'zgarishlarga duch keladilar. Ishlab chiqariladigan urug'lar ba'zida boshqa qishloq xo'jalik erlariga ham tarqalishi mumkin, bu ularni ifloslantiradi. O'zaro changlatish sodir bo'lganda, ikkala xo'jalik uchun ham oldindan aytib bo'lmaydigan natija bo'lmaydi, garchi soya loviya o'zaro changlanmaydi, chunki bu istisno. Pestitsidlar ekinlarning o'sishiga tahdid soluvchi zararkunandalarga qo'llanilsa, ularning oz qismi omon qolish tendentsiyasiga ega. Shunday qilib, keyingi avlod kimyoviy ta'sirga chidamli bo'ladi, ya'ni ko'proq pestitsidlar kerak bo'ladi yoki kuchliroq bo'ladi. Kuchli kimyoviy vositani qo'ysangiz, hasharotlar yanada chidamli bo'ladi; bu oxir -oqibat oziq -ovqat mahsulotlarini kamaytiradigan superbuglarning o'sishiga olib keladi.
Qo'shma Shtatlarda ekiladigan asosiy o'simliklarning katta qismi genetik modifikatsiyalangan. Bunday ekinlar keyinchalik chorva mollariga ozuqa sifatida beriladi. Natijada, bu hayvonlarga asoslangan oziq-ovqat mahsulotlariga ta'sir qiladi. GMO komponentlarini tuxum, sut, dengiz mahsulotlari va hayvonlarning mushak to'qimalarida kuzatish mumkin. Bundan tashqari, asalarilar GMO komponentlarini o'z ichiga olishi mumkin, chunki asalarilar genetik modifikatsiyalangan o'simliklarni changlatadi. GDOlarning afzalliklari va kamchiliklariga kelsak, ko'rinib turibdiki, haqiqat bor ekan, dezinformatsiyalar ko'p. Garchi GMO ko'proq oziq -ovqat ishlab chiqarishga qodir bo'lsa ham, ular ovqat hazm qilish muammolarini keltirib chiqaradi. GDO urug'ini davolash masalasini hal qilish juda muhim, shuningdek, fermerlarga o'z da'volaridan qo'rqmasdan o'z fermalariga tarqalgan GMO urug'laridan foydalanishga ruxsat berish kerak; bu dehqonchilikdan olinadigan daromadni oshiradi. Kanadada etishtiriladigan GM ekinlarining deyarli 100% - makkajo'xori, soya, paxta, kanola va qand lavlagi - ma'lum bir gerbitsidga chidamli qilib yaratilgan. Ko'pchilik bir nechta gerbitsidlarga chidamli. Glifosat - Kanadada sotiladigan pestitsidlarning eng yaxshi tarkibiy qismi bo'lib, uni ishlatish 2005-2011 yillar oralig'ida uch baravar ko'paydi. 1994 yildan 2016 yilgacha Kanadada gerbitsid savdosi 199%ga oshdi. AQSh va Lotin Amerikasi ma'lumotlari shuni ko'rsatadiki, GM gerbitsidlarga chidamli ekinlar gerbitsiddan foydalanishni ko'paytirgan. AQShda, olim Charlz Benbruk, pestitsidlarning umumiy iste'moli GM ekinlari uchun GM bo'lmagan ekinlarga qaraganda 2011 yilga nisbatan 24% ko'proq ekanligini aniqladi. 2013 yilgi "Amerikaning janubiy qismida soya ishlab chiqarish: er va pestitsidlardan foydalanish bo'yicha yangilanish" hisoboti tuzilgan. Janubiy Amerikaning janubiy konusining asosiy soya ishlab chiqaruvchi mamlakatlarida: Argentina, Boliviya, Braziliya, Paragvay va Urugvayda er va pestitsidlardan foydalanish bo'yicha aniq ma'lumotlarni tahlil qiladi.
GMO hasharotlarga chidamli (Bt) ekinlari toksin ishlab chiqarish uchun ishlab chiqariladi, bu butun o'simlikni kapalaklar va qo'ng'izlar kabi ba'zi hasharotlar uchun zaharli qiladi. AQShda Bt ekinlari insektitsidlardan foydalanishni 1996 yildan 2011 yilgacha 124 million funtga kamaytirdi.Shuningdek, siz bilmoqchi bo'lgan 25 ta shafqatsiz ekologik tashvishlarga qarangShu bilan birga, o'simlik ishlab chiqaradigan toksin ham atrof -muhitga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Bt ekinlari pestitsidlardan foydalanish usulini, püskürtülmeden, o'rnatilgangacha o'zgartiradi. Umuman olganda, AQShda GM ekinlari pestitsidlardan foydalanishni 403 million funtga (183 million kg) oshirdi. Maxsus gerbitsidlarni GM gerbitsidlarga chidamli ekinlar bilan ishlatishning ko'payishi, gerbitsidlarga chidamli (HR) begona o'tlar yoki "o'ta o'tlar" ning paydo bo'lishiga va tarqalishiga olib keldi (hozirda butun dunyo bo'ylab glifosatga chidamli o'tlarning 37 turi). Bu keng tarqalgan va tez -tez qo'llanilganda, ba'zi gerbitsidlarga qarshilik ko'rsatadigan o'tlar.Gerbitsiddan foydalanish ko'lami oshgani sayin, gerbitsidlarga chidamli o'tlarning soni va diapazoni ko'payib bormoqda. GM ekinlari bu naqshni tezlashtirdi va mustahkamladi, chunki gerbitsidlarga chidamli ekinlarni, xususan, glifosatga bardoshli "Roundup Ready" ekinlarini joriy etish, ekin maydonlarining katta maydonlariga bir necha marta bir xil gerbitsid sepilishini anglatadi. Gerbitsidlarga chidamli begona o'tlar dehqonlar uchun iqtisodiy xarajatlarni keltirib chiqaradi. AQShda zararlangan dalalarda begona o'tlarni boshqarish xarajatlari glifosatga chidamli begona o'tlarga qaraganda har gektariga 50-100% yuqori. Ba'zi begona o'tlar bir nechta gerbitsidlarga qarshilik ko'rsatib, ularni nazorat qilishni yanada qiyinlashtiradi. HR o'tlarining tarqalishi, o'z navbatida, gerbitsidlardan foydalanishni kuchaytiradi, bu esa atrof -muhit va inson salomatligiga jiddiy ta'sir ko'rsatadigan "pestitsidlar yugurish yo'lakchasiga" olib keladi.
2019 yil may oyida Kanadadagi makkajo'xori dehqonlari Evropadagi makkajo'xori hasharotlar zararkunandasi uni o'ldirish uchun mo'ljallangan genetik muhandislik (genetik modifikatsiyalangan yoki GM) xususiyatiga qarshilik ko'rsatganini kuzatishdi. Bu hasharotlarga qarshilik ko'rsatish uchun ishlatiladigan genetik muhandislik xususiyatiga qarshilik ko'rsatadigan Evropadagi makkajo'xori (ECB) dunyosidagi birinchi hisobot. Bu, shuningdek, Kanadadagi har qanday hasharotlar zararkunandalari genetik muhandislik xususiyatiga qarshilik ko'rsatadigan birinchi hisobotdir. Misrda Bt (Bacillus thuringiensis) belgilariga ega bo'lgan boshqa hasharotlar zararkunandalariga qarshilikning rivojlanishi AQSh, Janubiy Afrika va Braziliyada kuzatilgan. Bundan tashqari, AQSh va boshqa mamlakatlarda ba'zi paxta zararkunandalari Bt paxta xususiyatlariga qarshilik ko'rsatdilar. GMO kontaminatsiyasi-bu GMO yoki genetik materialning GMO bo'lmagan o'simliklarga, hayvonlarga va oziq-ovqat mahsulotlariga istalmagan chiqib ketishi va tarqalishi. Bu tarqalish turli yo'llar bilan sodir bo'lishi mumkin, shu jumladan polen tarqalishi va urug 'chiqishi, oziq -ovqat va ozuqani aralashtirish. GM kontaminatsiyasi-bu o'z-o'zidan takrorlanadigan tirik ifloslanish. Bunday ifloslanish ekologik, ijtimoiy va iqtisodiy salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Hozircha ta'sirlar iqtisodiy va ijtimoiy edi - fermerlar GM zaharlanishining narxini birinchi bo'lib to'lashdi. Kanadada GM kanola, zig'ir, bug'doy va cho'chqalar bilan qochish hodisalari bo'lgan.
Gerbitsidlarga chidamli ekinlar tizimi qishloq xo'jaligi tizimlarida o'simliklarning xilma-xilligini kamaytiradigan va boshqa muhim organizmlar uchun yashash joylari va oziq-ovqat manbalarini cheklaydigan gerbitsidlardan foydalanishni rag'batlantirdi. Agar oz miqdordagi qishloq xo'jaligi erlari biologik xilma -xillik uchun ajratilsa, yovvoyi tabiatning zararini kamaytirish mumkin.Monarx kapalaklari populyatsiyalari 20 yil ichida 90% dan oshdi. Hisob-kitoblarga ko'ra, kapalaklar 165 million gektardan ziyod yashash joylarini yo'qotgan bo'lishi mumkin, bu asosan kelebek ko'paytirish uchun zarur bo'lgan oddiy sut o'tlarini o'ldiradigan glifosat gerbitsididan foydalanishning ko'payishi tufayli.Hasharotlarga chidamli (Bt) genetik muhandislik makkajo'xori toksinlari bo'lgan polen va boshqa o'simlik qismlari makkajo'xori maydonlari yaqinidagi oqimlarga yuviladi. Laboratoriya sinovlari shuni ko'rsatdiki, Bt makkajo'xori mahsulotlarini iste'mol qilish o'limning ko'payishiga olib keladi va xastaliklarning o'sishini kamaytiradi. Bu suv hasharotlari Bt makkajo'xori toksinlari tomonidan zararkunandalarga tegishli. Tabiat instituti "genetik muhandislikning keng ko'lamli va umuman bashorat qilinmaydigan ta'siri to'g'risida dalillar berish uchun" manfaatdor fuqarolar, siyosatchilar va olimlar uchun ochiq "loyihani yaratdi. Olimlarning da'volariga qaramay, hatto bitta gen modifikatsiyasining ta'sirini oldindan aytib bo'lmaydi. Pleiotrop ta'sirlar o'simlikning ozuqaviy, toksik va allergik xususiyatlarini o'zgartirishni o'z ichiga oladi.