Referat jumíSÍ Tayarlaǵan: Jarılqaǵanova. A qabıllaǵan: Seytimbetova. N joba
Download 115.84 Kb.
|
arnawli AJ (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Paydalanılgan Adebiyatlar
|
Juwmaqlaw
Juwmaqlap aytatuǵın bolsaq Abu Rayxan Beruniydiń shiǵarmaları ol dòretken kòplegen matematikalıq esaplawlar kalendar dùziliwine tiykar boldı. Hàrbir màmlekettiń kalendar reformaları dàslep jazıw, payda bolǵannan baslap adamlardın oy-òrisi òsip barıwı menen kalendar reformaların òtkizedi hàm sol tàrizde jil, ay, kùn esaplawları jùzege keledi. Slavyan, mayya, actekler , evrey Orta Aziya aymaǵında zardusht kalendarları bar. Bunda tiykarinan zardusht kalendarına ayırım tolıqtırıwlar Beruniy babamız tàrepinen kirgiziledi. Hàmmege belgili kalendarlar anıq saat minut esaplawlarin talap etsede kòpshilik bunda aljasadı . Bıraq Orta Aziyalı alımlardıń kòpshiligi tiykarınan azǵana waqıt penen parıq qıladı. Abu Rayxan Beruniy babamızdıń miynetlerindede usınday anıqlıqtı kòriw mùmkin. "Àyyemgi xalıqlardan qalǵan estelikler" shiǵarmasında tùrkiy xalıqlarda on eki haywan atı menen atalıwshı mùshe kalendarı hàm olardıń atları haqqında da maǵlıwmatlar bar. Iranlılar kalendarındaǵı on eki ay atında ushratıw mùmkin. Iranlılar kalendarında hàr bir ay 30 kùnnen esaplanıp, qosımsha 5 kùn on eki ay aqırına qosılǵan. Abu Rayxan Beruniydiń jazıwınsha bul 5 kùn àyyemgi Iran tilinde "panj", "andargoh" dep atalǵan. Keyinrek bul at arabshalanıp "andarjoh" dep òzgertilgen. Bul 5 kùn "urlıq kùn " dep te atalǵan . Beruniy Mısr kalendarındaǵı eski hàm jańa ay atların jazadı. Egipetliler qosımsha 5 kùndi "abagamno" , artıq kùni bar jıldı bolsa "anqnaqt" dep ataǵan. Qosimsha kùn sonǵı "musriy" ayınıń aqırına qosılǵan. Abu Rayxan Beruniydiń «Hindistan» shıǵarmasında bul úlkede jasawshı xalıqlardıń úrpádetleri, geografiyası hám astronomiyası kórsetip ótilgen. Sonıń menen birge, alım zodiaklar, ay fazalarınıń ózgeriwi, hind eraları, Ay hám Quyash kalendarları hám alpıs jıllıq Yupiter periodizaciyası atların keltirip ótken. Test
A) 973-j 4-sent, Kat B) 980-j 4-sent, Afshona C) 1048-j 4-sent, Ǵazna 2. Beruniydiń ustazı kim edi ? A) Ptolomey B) Farabiy C) Mansur ibn Irak Al-Jadiy 3. Qaysı shıǵarmasında xalıqlarǵa tiyisli salnama sistemaların táriplep shıqqan ? A) Mineralogiya B) Hindistan C) Áyyemgi xalıqlar xronologiyası 4. Astroatık izertlewler,hám basqa ilmiy jumıslar, qaysı shıǵarmasında jazılǵan? A) Astronomiyanıń tiykarǵı baslanıw túsindiriwler kitabı B) Astronomiya tiykarları C) Ziji Jadidi-Karaganiy 5. Hindistan shıǵarmasın qashan tamamlaǵan ? A. 1040 B) 1030 C) 1020 6. Ol maǵan pútkilley dóretiwshilik penen shuǵıllaniwim ushın sharayat jaratıp berdi, meni óz jetekshiligine aldı – dep kim haqqında aytıp ótken ? A) Mansur B) Masud C) Mavdud 7. Beruniydiń ilmiy miyrasları qansha ? A) 150 B) 160 C) 170 8. Beruniy qaysi tillerdi biledi? A) arab, parsı B) grek, suriy, Sanskrit C) bári durıs 9. Ptolomeydiń qaysı shıǵarmasın Sanskritke qayta islewdi baslaǵan ? A) Sanuxi B) Yogasutra Patandjal C) Evklid hám Almagesi 10. Beruniy qashan qaytıs bolǵan A) 1037 B) 1040 C) 1048
Soraw 1. Beruniy geodezik ólshewlerdiń qanday usılın islep shiqqan ? Astronomik usıl 2. Ayyemgi xaliqlar xronologiyası shıgarmasın qashan jazgan ? 1000-jıl 3. Qaysı qalalardıń basqarıwshılarınıń saraylarında jasagan ? Kat hám Qorgan 4. Beruniydiń ilmiy miyrasları qansha ? 150 den artıq 5. Ol qaysı teoriyalardıń bir birine jaqın ekenligin aytqan ? Sankxi hám yoga teoriyaları 6. Ptolomeydin Evklid ham Almogesiy shigarmasin qaysi tilge awdargan ? Sanskrit. 7. Beruniydin Gazna asirligi dáwiri neshinshi jillar ? 1017-1048. 8. 1025-jılı qaysı shıgarmanı jazgan ? “Abay nihobat al-amekin li-tashix masafat al-masakin” 9. Beruniy Xorezmge qashan qaytıp kelgen ? 1010-jıl. 10. “Asar ul-boqiya”nin 28-babında ne jazılgan ? “Jalgan paygambarlar dáwiri hám olarga aldangan qáwimler dáwiri neke qıyganda oqılatugın patiyası” Paydalanılgan Adebiyatlar Rahmonqulova Z. “ Xronologiya” Tashkent-2013 Choriev Z. U, Iofe V.G “Xronologiya va Metrologiya” Tashkent-2012 A.R Beruniy “Òtmish awladlardan qalgan estelikler” shıgarmalar jıynagı Tashkent-1968 Download 115.84 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|