Referat jumíSÍ Tema: Menejment xizmetinde isbilermenlik ham biznes Orınlaǵan

2.2.Biznes kárxanaları basqarıw strukturalarıniń shólkemlestirilgen túrleri.
Kepillikler, huqıqlar, wazıypalar hám juwapkerlik kózqarasınan kishi biznes
kárxanaları basqarıw strukturalardıń tómendegi shólkemlestirilgen túrleri ámeldegi:
1. Sızıqlı
2. Sızıqlı -funksional ;
3. Joybarlanatuǵın hám matritsali;
4. venchur hám firma ishki innovatsiyalı.
Basqarıwdı sızıqlı shólkemlestiriw tikkeley lawazım wazıypaların nátiyjede
bólistiriw tiykarında quriladi, bunda hár bir xızmetker firma aldında turǵan wazıypalardı orınlawǵa eń kóp dárejede jóneltirilgen boladı. Sızıqlı struktura qol
astındaǵılarǵa tikkeley tásir kórsetiwdi ámelge asırıwdı hám isbilermen baslıqta
barlıq basqarıw wazıypaların jıynawdı názerde to'tadi. Barlıq kepillikler
tuwrıdan-tuwrı (sızıqlı ) belgilenedi.
Olar joqarı basqarıw buwinindaģi quyi basqarıw buwinlarina qaray
ózgeredi.
Basqarıwdıń sızıqlı strukturası abzallıqları :
 Isbilermen baslıqtıń jalǵız basshılı, bunda xızmetkerlerdiń jumıs
nátiyjeleri ushın shaxsan juwapkerligi qaǵıydasına qatań ámel etiledi;
 Xızmetkerler óz basshılarınan bir-birine qarsı hám óz-ara baylanıslı bolmaǵan
kórsetpeler almaydılar. Isbilermen óz háreketleri menen pútkil juwapkershilikti bir ózi moynina aladı ;
 Qararlar qabıllawdıń operativligi;
 Informaciya túsiniw hám odan paydalanıwdıń ápiwayılıǵı ;
 Zárúr ıntızamdıń, bar ekenligi basqarıwdıń puqtalıǵı hám puxtalıǵı hám olardı saqlaw turıwdıń múmkinligi.
Sızıqlı strukturanıń kemshilikleri:
 Maslasıwshı emesligi, qattiliģi, kárxananıń endigidegi
ósiwge uyqas kelmewi;
 Basqarıw usılınıń byurokratik, jalģiz húkimranlıqqa tiykarlanǵan
bolıwı múmkinligi;
 Isbilermen óz jumısında, álbette, joqarı maman (professional ) bolıwı
hám barlıq máselelerdi túsiniwi, biliwi kerek, bul bolsa adamlardıń kópligi hám olar
xarakteri hár qıylı ekenligi menen oǵada úlken qıyınshılıqlar tuwdıradı.
Ámelde sızıqlı struktura jalǵız tártipte iyelik qılıwda hám xızmetkerler sanı kem
bolǵan kishi kárxanalarda qollanıladı.
Basqarıw strukturasın chiqizli-funksional shólkemlestiriw óz ishinde de
sızıqlı, da funksional basqarıw elementlernini sáwlelengenlestiredi, yaǵnıy
sızıqlı basqarıw arnawlı járdemshi xızmetler menen bekkemlenedi.
Usı strukturanıń kemshilikleri:
 Sızıqlı hám funksional xızmetkerler ortasındaǵı kelispewshilikler;
 Isbilermenge funksional xızmetkerler iskerligin muwapıqlastırıw
qiyinlaw boladı.
Joybarlıq hám matritsali basqarıw strukturaları. Joybarlıq struktura arnawlı
joybardı islep shıǵıw hám oǵan baslıqliq qılıwda qollanıladı.
Joybarlıq struktura - bul anıq wazıypanı sheshiw ushın shólkemlestirilediǵan
waqtınshalıq shólkem bolıp tabıladı. Ol funksional bólindi ishinde shólkemlestiriledi. Arnawlı bir joybardı ámelge asırıw ushın toplangan túrli tarawlardıń joqarı maman
qánigeleri onıń aǵzaları esaplanadı. Matritsali struktura joybarlıq strukturalardıń rawajlanıwı (rawajlanıwı ) esaplanadı. Ol bólistiriwdiń eki túri: wazıypalar boyınsha hám ónim boyınsha bólistiriwdiń uyģinlasiwi bolıp tabıladı.
Kishi biznesde basqarıwdıń mazmunı hám menshikli kárxanalar
basqarıwdı shólkemlestiriw.
Principler - menejmentdegi tiykarǵı túsiniklerden biri esaplanadı.
Kárxananıń ishki ortalıǵı hám kárxananıń sırtqı ortalıǵı (mámleket, social
shólkemler, kárxanalar ) menen munasábetlerdiń keń qatlamın óz ishine aladı.
Kóbinese basqarıw principlerı degende kishi biznesti basqarıwda ámel
etiletuǵın tiykarǵı qaǵıydalar túsiniledi. Principlerdiń ob'ektiv esesi bolıp
jámiyette ámel etiletuǵın ekonomikalıq nızamlar sisteması esaplanadı,
bularǵa insanǵa bolǵan munasábet, social ádalattı túsiniwdi mısal keltiriw
múmkin.
Isenim payda etiw principleriniń ideologik tiykarın qurap, olar
isbilermenlik hám basqarıw turpayınıń arnawlı bir turaqlı qaǵıydaları hám
normalarına tayanadi. Bul qaǵıydalar hám normalar yuridikalıq kúshke iye emes,
minez-qulıqtıń ruwxıy normaları bolǵan qálegen túrde alınǵan ruwxıy
minnetlemelerdi ańlatadı.
Kishi biznesde principler klassifikaciyası túrlishe boliwi múmkin. Ulıwma hám shólkemlestirilgen mádeniyattı sáwlelendiriwshi bólek kishi biznes
formalarınıń menshikli principlerı parıq etedi. Basqarıw páni tiykarlawshileri - Ol.
Teylor, A. Fayol, G. Ford, G. Emmerson hám basqalardıń principlerı málim.Kishi biznesti basqarıwdıń bir qatar arnawlı principlerı de ámeldegi
bolıp, olar basqarıw wazıypalarınıń mazmunınan kelip shıǵadı. Bul
principlerge ámel qılıw gózlengen maqsetke erisiw imkaniyatın beredi.
Kishi biznesde basqarıw usılları hám usılların tańlaw tuwrı tańlaw
tabısqa erisiwdiń tiykarǵı shártlerinen esaplanadı. Kishi biznesti
basqarıwda qanda usıllar hám usıllardan paydalanıladı? Bularǵa tómendegilerdi
kirgiziw múmkin:
1. Ekonomikalıq analiz usılları : salıstırıwlaw, gruppalaw, dinamikalıq qatarlar, indeksler hám basqalar.
2. Sistemalı usıl : úyrenilip atırǵan máseleler bir pútkil jaǵdayında, sistema boyınsha
izertlew etiledi.
3. Strukturalıq úyreniw usılı : 2004 jıl 21-22 aprel kúnlerine waqıya hám hádiyseler strukturalıq bóleklerge ajıratıp uyreniledi.
4.jaǵdaylı jantasıw usılı :bunda qolay usıllar ishki hám sırtqı jaǵdayǵa qaray belgilenedi.
5. Integratsion jantasıw :bunda basqa usıllar nátiyjeleri ulıwmalastırıp,
ulıwma pikir, juwmaq shiǵarıladı.
6. Modellestiriw - basqarıw hádiyseleri hám processleri modellerin islep
shıǵıw hám qóllaw.
7. Ekonomikalıq -matematikalıq usıllar.
8. Guzetiw usılı.
9. Tájiriybe usılı.
10. Ekspert bahalaw usılı.
11. Sotsiologik izertlewler ótkeriw:anketa, sáwbet, intervyu alıw hám basqalar.
Kishi biznesde baslıqtıń qaysı usıldan paydalanıwına qaray ayriqsha
basqarıw usılı qáliplesedi. Soǵan qaray ayırım basshılar avtoritar, yaǵnıy jalǵız
húkimranlıqqa tiykarlanǵan halda basqarıw, demokratiyalıq - qol astındaǵı xızmetkerlerge qararlar qabıllaw hám háreket qılıwda keń múmkinshilikler beriw sıyaqlı usıllardan paydalanıwları múmkin.
Kishi biznes formalarında basqarıwdı shólkemlestiriw - bólimler hám
bólindilerdi dúziw. olar ortasında baylanıslardı ornatıw, olardı xızmetkerler menen
tuldirish, ıntızamiy qaǵıydalar hám talaplardı kirgiziw.
Bunda kishi kárxanalarda qanday bólimler bar ekenligi hám olar jumısın
basqarıw qanday belgileniwin kórip shıǵıw kerek.
Kárxanada birinshi hám tiykarǵı shaxs bolıp kárxana menejeri esaplanadı.
Onıń iskerligi direktorlar keńesi tárepinen belgilep qoyılǵan boladı.
Marketing hám islep shıǵarıw xızmetiniń rejeli wazıypaları bir-biri menen
baylanısqan. Islep shıǵarıw boyınsha vitse-prezident neni, qansha hám
qashan islep shıǵarıwdı biliwi kerek. Marketing xızmeti satıw prognozın tuzib,
ol joybarlaw bólimi tárepinen esapqa alınadı hám islep shıǵarıw bólindileri
ushın móljel bolıp xızmet etedi. Islep shıǵarıw boyınsha direktor orınbasarı
islep shıǵarıw xızmetkerleri iskerligi hám texnologiyalıq processni belgilew ushın juwap beredi.
Islep shıǵarıw wazıypası mudami optiallik mashqalasın óz ishine alıp, ol
óndiristiń eń jaqsı variantın tańlaw hám resurslardan paydalanıwdan
jaqsılaw payda kóriwdi názerde to'tadi. Ónim jaratıw ushın resursların
birlestiriwdiń kóplegen usılları ámeldegi, tek olardan biri optimal boladı. Islep
shıǵarıw bólindilerinen nátiyjelililikti asırıw talap etiledi. Nátiyjelililik
ádetde texnologiyalıq jańalanishlar, xızmetkerlerdi xoshametlew, óndiristiń
jańa shólkemlestirilgen formaları nátiyjesi bolıp esaplanadı.
Kárxananı basqarıwda finanslıq bólindi bólek áhmiyetke iye.
Zamanagóy kárxanalar ushın zamanagóy texnologiyalardı satip aliwģa úlken
aqsha kerek boladı.Kishi biznes formasında basqarıwdı shólkemlestiriwdiń ayriqsha
qásiyetlerinen kelip shıqqan halda, basqa bólindiler de dúzilisi múmkin.
Kishi biznesde basqarıwdıń shólkemlestirilgen dúzilisi kóbirek sızıqlı, birinshi
baslıqǵa tikkeley baǵınıw formasında kóriledi. Bul, bárinen burın, olarda xızmetkerler sanınıń talay kemligi menen anıqlama beriledi. Bunday strukturalıq dúzılıw talay ápiwayı bolıp, ol jaǵdayda hár bir baslıq ózine isenip tapsırılǵan bólindi iskerligin óz basınshalıq tiykarında basqaradi hám de barlıq zárúr qararlardı ǵárezsiz túrde qabıl etedi. Sızıqlı basqarıw túrinde baslıq hámme zárúr kepillik iye boladı hám
óziniń xojalıq iskerligi nátiyjeleri ushın tolıq juwap beredi
Basqarıw dúzilisi kóp basqıshlı bolǵanda, bir basqısh daǵı
shólkemlerdiń hár bir toparı mekeme etińiw qo'lamlariga qaray joqarı basqıshda
óziniń baslıq shólkemine iye boladı. Mısalı, ekinshi basqıshdaǵı keńseler
toparı úshinshi basqısh daǵı basshılıq buginiga hám uinchi basqıshdaǵılar turtinchi basqısh dagi basshılıq buginiga iye hám taǵı basqa. Bunda barlıq dúzılıw bólindileri
úzliksiz túrde basqarıladı. Basqarıwdıń barlıq máseleleri bir jónelis
boyınsha sheshilip, hár qaysı bugin bir baslıqǵa hám bir neshe xızmetkerlerge iye
boladı. Xızmetkerler tek óz basshılarına esabat berediler.
Kishi biznes aldında turǵan máselelerdi sheshiwde islep shıǵarıw
natiyjeliligin asırıw zárúrli áhmiyetke iye. Islep shıǵarıw natiyjeliligine
menejment sisteması sezilerli tásir kórsetedi. Sol kózqarastan menejment
sistemasınıń ekonomikalıq natiyjeliligin asırıw máselesi payda boladı. Menejment
sistemasınıń natiyjeliligi degende onıń iskerligi nátiyjesinde alınǵan máp tusiniledi.
Menejment sistemasınıń ekonomikalıq natiyjeliligi ólshewlerine quyılatuǵın
tiykarǵı talaplar haqkoniylik hám isenimlilik, tolıq jáne onıversallik, anıqlıq,
ápiwayılıq, san anıqlıǵı, operativlik, salıstırıwlaw mkoniyati hám ulchami, óz-ara
baylanıslılıq hám maqset tárepke baǵdarlanǵanlıq