Referat Mavzu : Galliy guruhchasi elementlari Guruh : 2-21 myamt bosqich

Umumiy xarakteristika.

Asosiy konlari
Asosiy galliy konlari Afrika qit’asining janubi-g‘arbida joylashgan. Shuningdek Xitoy va Rossiyada ham galliy konlari mavjud.


Qo‘llanishi
Galliy noyob metall sifatida juda qimmat baholanadi. Umumiy ishlab chiqarish miqdorining 95% dan ziyod qismi yarimo‘tkazgichlar tayyorlash sohasiga yo‘naltiriladi va bu borada asosan Xitoy yetakchilik qiladi. Galliyning qotishmalari fanda gallamma deyiladi va bunday qotishmalarning aksariyati xona haroratida suyuq holatda bo‘ladi. Gallammalar ayrim o‘rinlarda, nisbatan bezarar modda sifatida, toksik simob o‘rniga qo‘llaniladi. Galliy va uning qotishmalari qattiq metallarga nisbatan reaktiv va agressiv ta’sirga ega ekani sababli, konstruksion materiallarda kamdan-kam qo‘llanadi. Galliy aralashgan metall konstruksiyalar mo‘rt bo‘lib qoladi. Shu tufayli, galliyning amaliy qo‘llash sohalari juda tor bo‘lib, yuqorida aytilganidek, u asosan yarimo‘tkazgichlar sanoatidan tashqariga chiqmaydi.
Yarimo‘tkazgichlar sohasida galliy eng ko‘p qo‘llanadigan yo‘nalish bu – nur diodlari (svetodiod) tayyorlash texnologiyasi bo‘lib, unda galliyning arsenidi GaAs p-n-p o‘tishga asoslangan nur diodlarida va o‘ta yuqori aniqlikdagi yarimo‘tkazgich lazerlarda ishlatiladi.
Yadro fizikasida ham, galliyning Ga-71 izotopi neytrinoni qayd qilish vositasi sifatida ishlatiladi. Xususan, bu izotopning neytrino detektori sifatidagi sezgirligi boshqalarga qaraganda 2,5 karra yuqoriroq ekanini qayd etish o‘rinlidir.
Galliy shuningdek tibbiyotda ham muayyan qo‘llanish sohasiga ega. Xususan, onkologiyada suyak yemirilishini oldini olish uchun galliydan foydalaniladi, hamda, chuqur tana ichkari yaralardan qon ketishini to‘xtatish uchun ham galliy ishlatiladi.
Biologik ahamiyati
Galliyning biologik ahamiyati aniqlanmagan. Galliyning toksik xossasi juda past deb qaraydigan olimlar ham bor va uning yuqori toksik xususiyatga ega deb ta’kidlaydigan olimlar ham bor. Shunga qaramay, galliy bilan zaharlanish holatlari oz sonda bo‘lsa-da, har holda tibbiyotda bir necha marta qayd qilingan. Bunda zaharlangan bemor harakat susayishi, adinamiya, nafas olishning qiyinlashishi, keskin qo‘zg‘aluvchanlik singari klinik belgilarni namoyon qilishi kuzatilgan. Teriga galliy tushsa, o‘sha joy kulrang dog‘ bo‘lib yaqqol ajralib qoladi. Artib tashlash uchun ishqalansa u teri ichiga yanada ichkari kirishi mumkin. Shuning uchun galliy tekkan joyni yaxshilab sovunlab yuvib tashlash kerak.
Davriy sistemaning uchinchi gruppasi p-elementlariga bor (V), alyuminiy (AL) va galliy gruppachasi (galiy Ga, indiy In, talliy TL) kiradi.
III gruppaning r-elementlarining oksidlanish darajasi asosan +3 ga teng, faqat talliyning oksidlanish darajasi +1 va +3 bula oladi.

4.