Referat mavzu: Tikuvchilik kasbi Bajardi: Payonova Xumora Tekshirdi

REFERAT

Mavzu: Tikuvchilik kasbi




Bajardi: Payonova Xumora


Tekshirdi: ____________________________
Tikuvchilik — kasbhunar turi; kiyimkechak: koʻrpatoʻshak va boshqa buyumlarni tikish kasbi. T. vositalari, material va texnikasi turli davrlarda turli xalklarning moddiy va madaniy saviyasi, ikGʻshm sharoiti, ehtiyoj va imkoniyatlari, urfodatlari zaminida taraniy etgan (qarang Kiyim). Arxeologik qazishlar natijasida jaxrnning turli mamlakatlari hududidan topilgan T. vositalari, kiyimkechak va uyroʻzgʻor buyumlari bu kayebning barcha xalqlarda qadimdan mavjudligi, oʻziga xos taraqqiyot bosqichlarini oʻtaganligini koʻrsatadi. T. buyumlari dehqonchilik bilan shugʻullanadigan xalklarda koʻproq oʻsimlik tolalaridan toʻqilgan gazlamalardan, chorvador xalklarda aksariyat jun gazlama va teridan tikilgan.
19-asrgacha barcha xalklarda, jumladan, Oʻrta Osiyo xalqlarida ham T. ishlari qoʻlda bajarilgan. Baʼzi sohalarda bu kasb namunalari yuksak sanʼat darajasiga koʻtarilgan (mas., gulkoʻrpa, zarbof toʻn, choyshab, jiyak va h.k.). Turli davrlarda T.dan mustaqil kasb sifatida etikdoʻzlik, mahsidoʻzlik, poʻstindoʻzlik, doʻppidoʻzlik, kashtadoʻzlik, gilamchshshk va boshqa koʻplab kasb turlari ajralib chiqqan. 19-asr 2yarmidan Yevropa mamlakatlarida T.da maxsus tikuv mashinalari keng qoʻllanila boshladi, keyin boshqa hududlarga, shu jumladan, Oʻzbekistonga ham tarqaldi (qarang Tiku v mashinasi). T. taraqqiyotining hamma davrlarida bichiqchilik uning ajralmas qismi boʻlgan. Oʻrta Osiyoda, shu jumladan, Oʻzbekistonda T. hunarmandchilikdan yengil sanoatning yirik tarmogʻiga aylandi. Zamonaviy texnika bilan uskunalangan korxonalar tashkil etildi, mahalliy tikuvchi, kosib va boshqa hunarmandlar T.ning yangi texnikasini oʻzlashtirdilar (qarang Yengil sanoat).Kiyimlarni bichish-tikish kasbi juda qadimiy va zaruriy hisoblanadi. Kiyimning asosiy vazifasi odam tanasini atrof-muhitning turli nomaќbul ta’sirlardan muhofaza qќilish va bezatish hisoblanadi.
Kiyimning paydo bo’lganiga juda ko’p asrlar bo’lgan. Uning paydo bo’lishi ob-havo sharoiti, ishlab chiqarish kuchlari, vositalarining rivojlanishi bilan bog’liq. Tikuvchilik kasbining paydo bo’lishi G’arbiy Evropada XII asrga, Rossiya shaharlarida esa XIY asrga to’g’ri keladi. Qadimgi Rossiyada kiyimni «portishe», kiyim tikadigan ustalarni «portnoy» deb atashgan. XIY asrdan «plate» so’zi ishlata boshlangan.
Kiyimni bichish birinchi bo’lib Sharќda paydo bo’lsa-da, soha sifatida u Evropada rivojlandi.
Bichish-tizimini birinchi bo’lib 1818 yilda frantsiyalik Mishel ismli kishi ixtiro etgan. Shu tariqa bichish-tikish kasbiga eng kerakli hunar deb qaralib kelinmoqda.
Tikuvchilik o’zbek xalqining eng qadimdan o’rganib kelgan hunarlaridan biriga aylandi. Hunar o’rgatish va o’rganishning fazilati haqida allomalarimiz o’z asarlarida juda ko’p yozganlar.
Masalan, Abduraxmon Jomiy yoshlarga murojaat qilib shunday degan edi:
Oltin topmagin- u o’rgangil hunar,
Hunarning oldida pastdir oltin –zar.
Hunar ado bo’lmas boylikdir. U albatta yoshlikdan o’rgatiladi. Donolar yoshlarga bu borada nasihatlar berganlar. Bir donishmand farzandlarga shunday nasihat qilgan: Aziz farzandlarim, hunar o’rganinglar, zeroki mol-dunyoga e’tiqod yo’q va oltin-kumush safarda xatarlikdir. Qaroќchilar o’g’irlab ketadi. Ammo hunar qaynar buloq, tugamas davlatdir, agar hunarmand molidan mahrum bo’lsa, qayg’usi yo’qdir, chunki hunarning o’zi davlatdir. Hunarmand qaerga borsa qadrlanadi va uyning turidan joy oladi. Hunarsiz odam esa, hamisha mashaqqat chekadi, tilanchilik ќiladi. (Sa’diy «Guliston va Bo’ston» )
Hozirda O’zbekiston Respublikasi maktablarida va maktabdan tashqari muassasalarida bichish-tikishni o’rgatishga, ya’ni tikuvchilik hunariga katta e’tibor berishmoqda. «Kiyimlarni loyihalash va modellashtirish» to’garagining ishini to’g’ri tashkil etish yoshlarimizning bo’sh vaqtini unumli va mazmunli o’tkazish, ularni kasbga yo’llash, ijtimoiy foydali mehnat bilan shug’ullanish orqali o’z mehnatidan bahramand bo’lish imkoniyatini yaratadi.
To’garak jarayonida dastlab gazlama bo’laklarida mayda detallarni, uzellarni tayyorlaydilar, so’ngra ularni buyumda qo’llash orqali turli buyumlar yaratadilar. To’garak jarayonida bolalar, ayollar, erkaklar engil kiyimlarini tikish bo’yicha ko’nikma, malakalarga ega bo’ladilar. Kiyim tikishda ixtiyoriylikni qo’llash orqali to’garak a’zolari ishlarini san’at darajasiga ko’tarish imkoniyatlari yaratiladi.
To’garak a’zolarining bajargan ishlaridan ko’rgazmalar tashkil etish , bu hunarni keng ommaga targ’ib qilish, o’z navbatida to’garaklarga bo’lgan e’tiborini, bichish-tikish hunariga bo’lgan qiziqishni oshiradi, keng omma diqqatini jalb etish, to’garakka qqiziquvchilarni ko’paytirish imkoniyatlarini yaratadi.

O’quv reja, dastur, taqvim –mavzu rejalari va ularga

qo’yiladigan talablar.
To’garakning rejalari.

Kiyimlarni liboslar dizayni to’garaklarini tashkil etish jarayonini rejalashtirish ta’lim jarayonini aniq tashkil etishga asoslanadi. Kiyimlarni loyihalash va modellashtirish to’garaklarini tashkil etishni rejalashtirish har bir to’garak rahbarining ta’lim rejasi va dasturini bajarishni, uning o’quv materiallari mazmuniga to’liq javob beradigan topshiriqlarni tuzish to’garak a’zolari ilmiy-texnik bilimlarining, mehnat, ko’nikma va malakalarining yuqori darajada bo’lishini ta’minlaydi.

“Kiyimlarni loyihalash va modellashtirish” to’garaklarini tashkil etish ta’limi o’quv reja asosida olib boriladi. O’quv rejasi davlat hujjatidir. To’garak 2 yillik bo’lgani sababli u ham shu muddatga tuziladi. O’quv rejasi xalќ ta’limi vazirligi tomonidan tasdiqlangan bo’lib, unda guruhlar bo’yicha o’qitiladigan fanlar nomi, ajratilgan soatlari muddati, o’quv yilining taqsimoti ko’rsatilgan bo’ladi.
O’quv rejasi ta’lim-tarbiya ishining maqsad va vazifalariga asoslanadi.
O’quv rejasi ta’lim-tarbiya ishining maqsad va vazifalariga asoslanadi.
Ta’limning uzluksiz va izchilligi e’tiborga olinadi.
O’quv jarayonining hajmi to’garak a’zolarining yoshi, bilim saviyasiga qarab belgilanadi.
O’quv rejasiga kiritilgan bilimlar mazmuni dunyoviy va milliy xarakterga ega bo’lib, umuminsoniy tarbiyaning maqsad va vazifalarini amalga oshirishga qaratiladi.
O’quv rejasi bilim, ko’nikma hajmini belgilashda hozirgi zamon talablari hisobga olinadi.

Rejaga kiritilgan bilim, ko’nikma hajmi, mazmuni ta’limning ilmiyligi, g’oyaviyligi, milliyligi hamda ma’naviy etuk, barkamol insonni tarbiyalashni ko’zda tutadi. O’quv rejasida bilim mazmuni, ketma-ketligi, ajratilgan soatlar, yakuniy natijalarham aniq ko’rsatiladi.