Referat mavzulari ro’yxati

Matoli usul. Bu usul bilan ishlab chiqarishda gilam qoplamasi asosi va tuki bir 
vaqtning o‘zida ishlab chiqariladi. Bu usul katta miqdordagi rang va tuslarni yaratib, 
turli strukturadagi kovrolin ishlab chiqarishga imkon beradi. Ko‘pincha 100% jun, jun 
va polipropilen aralashmasi yoki boshqa sintetik tolalar ishlatiladi. 
Tafting (tugunli) usul. Taftingning ishlash prinsipi sodda — tikuv mashinasi ishini 
eslatadi. Yuzlab ignalar ipni dastlabki to‘shama matodan o‘tkazadi, igna 
qaytayotganda tugun hosil bo‘ladi, keyin qo‘shimcha boMaklarga ajratilishi mumkin 
(tuk-velyur). 
Igna bilan teshish usuli. Iplar dastlabki asosga yotqiziladi, keyin unga igna bilan 
uriladi; so‘ngra qo‘shimcha asos birlashtiriladi (ko‘pincha rezina). Bu tuksiz qoplama, 
u juda zich va quyuq. Igna bilan teshib to‘qiladigan gilam va qoplamalar, odatda, 
100% li polipropilendan yoki polipropilen aralashtirilgan holatda tayyorlanadi. 
Bunday kovrolin harakat jadalligi yuqori bo‘lgan xonalarda qo‘llaniladi, tovushni 
yaxshi yutishi sababli teatr va kinoteatrda qo‘llaniladi 
 
Ma’ruzani mustahkamlash uchun savollar: 
1. Plitka materiallarning qanday turlari bor? 
2. Quymapollar haqida tushuncha bering. 
3. Pol pardozi uchun gilam qoplamalarini izohlang. 
4. Gilam qoplamalarni ishlab chiqarishning qanday usullari mavjud. 

---

74 
V-SEMESTR 
Ma’ruza №1. 
Mavzu: Tabiiy tosh va sun’iy materiallar asosidagi pardozlash plitalari
Reja: 
1. Tabiiy tosh materiallar asosidagi pardozlash plitkalari.
2. Sun’iy materiallar asosidagi pardozlash plitkalari 
Mahalliy tabiiy tosh materiallar 
O‘zbekiston shaharlarida sanoat va uy-joy binolari qurish va ularga pardozlash 
qoplama materiallarini ko‘plab ishlatish, shuningdek temir yo‘l o‘tkazish kabi ishlar 
juda rivojlanib ketganligi tufayli oddiy g‘isht va sopol materiallar qurilish talablarini 
qondira olmay qoldi. Shuning uchun ham qurilishda ajoyib material-tabiiy toshlar 
qo‘llanila boshlandi.
Qurilish uchun zarur bo‘lgan tabiiy tosh materiallarni qidiruv ishlari 
O‘zbekistonda yaxshi yo‘lga qo‘yilgan. Hozirgacha topilgan qazilma boyliklar 
zahirasi qurilish talablarini bir necha o‘n yillargacha qondira oladi. 
Bekobod hududi yaqinidagi Mo‘g‘ultov tog‘lari qoyalarining va Farhod tog‘i 
qoyalarining hammasi qora va kul rang ohaktoshlardan iborat. Bu oxaktoshlar sement 
ishlab chiqaruvchi korxonalarni uzoq yil ta’minlay oladi. 
Ohangarondan to Angrengacha bo‘lgan yo‘lning shimoli-g‘arb tomonida 
ohaktosh zahiralari qoplanganligini ko‘rish mumkin. Bu erlarda ohaktosh qatlamining 
qalinligi 20 metrgacha etadi. Bu hudud atrofidagi sopol materiallarga xos sog‘ tuproq 
qatlamining qalinligi 10 metrgacha etadi. Bulardan tashqari, bu vodiylarda 
portlandsementga qo‘shiladigan tabiiy faol qo‘shilmalardan opokalar, vulqon tuflari 
va tabiiy pishgan tog‘ jinslari (gliej) ham bor. Shuningdek, bunday qo‘shilmalar 
parkent, qizilqiya, Angren hududida va Ohangaron vodiysida ko‘plab uchraydi. 
Beton va temir-beton qurilmalarni tayyorlashda ishlatiladigan mayda (qum) va 
yirik (shag‘al) to‘ldirgichlar O‘zbekistonda keng tarqalgan. Chirchiq daryosining 
Chinoz yaqinidagi o‘zanida, Sirdaryo o‘zanida, Farg‘ona vodiysi va boshqa erlarda
shag‘al va qum zahiralarini ko‘plab uchratish mumkin. Beton uchun yuqorida
aytilgan daryo qumlari qatorida qadimiy dengiz qirg‘oq qumlarini ham ishlatish 
mumkin. Bunday qum konlari Toshkent yaqinidagi hududlarda va Farg‘ona vodiysida 
ko‘p uchraydi. Sho‘rob va Sulyukta ko‘mir konlari atrofida 20-30 metr qalinlikka ega 
bo‘lgan oq qum qatlamlari er yuzasiga ko‘tarilib qolgan. Kon qidiruvchilarimiz juda 
katta kvars qum zahiralarini qizilqum sahrolarida ham topdilar. 
Buxoro, Surxondaryo viloyatlarida, qoraqalpog‘istonning ba’zi hududlarida, 
Farg‘ona vodiysida shunday yerlar borki, ular barxan qumlari bilan qoplangan. 
Bulardan tashqari loyli slanets toshlari Zarafshon vodiysining chap qirg‘og‘idagi 
Zirabuloq qishlog‘iga yondosh Ziyovuddin tog‘larida, qoraqalpog‘istondagi Sulton- 
Uiz-Dog‘ tog‘larida va Farg‘ona vodiysining janubida ham ko‘p uchraydi. 
Er yuzasiga ko‘tarilib chiqqan tabiiy tosh materiallaridan bazalt, andezit va 
diabaz kabi jinslar respublikaning Toshkent, Turkiston, Nurota kabi hududlari atrofida 
ko‘p uchraydi. 
Bazalt chiqadigan Nevich koni Parkentdan 10-15 kilometr sharqi-janubda, 
Toshkent yaqinida joylashgan. qora rangdagi bazalt toshlari Nevich daryosining tog‘ 
oralig‘ida qatlam-qatlam bo‘lib yotibdi. 

---

75 
Toshkentdan 50-70 kilometr masofadagi qurama tog‘larida 100 metr qalinlikka 
ega bo‘lgan dolomit qatlamlari topilgan. Oq dolomit toshlari O‘zbekistonning 
janubida, /uzor tog‘larining g‘arbiy- janubidagi qashqadaryo va Surxondaryo 
vodiylarida uchraydi. 
Chig‘anoq ohaktosh zahiralari O‘zbekistonning janubida, Surxondaryo viloyatida 
keng tarqalgan. Toshkent yaqinidagi ohaktosh qatlamlarining qalinligi 5-20 metrga 
etadi. Bu ohaktoshlardan Ohangaronda portlandsement olish uchun foydalanilmoqda. 
Buxoro shahri yaqinidagi ohaktosh qatlamlarining qalinligi 150 metrga etadi. 
O‘zbekistonda 30 dan ortiq marmar konlari bor. Samarqand viloyatidagi 
«/ozg‘on» marmari o‘zining zahira toifasiga, to‘planuvchanligiga va rangining turli-
tumanligiga ko‘ra dunyo quruvchilariga yaxshi tanilgan. Bu marmar bilan Parij va 
Nyu-Yorkda tashkil etilgan butun dunyo ko‘rgazmasi pavilonlarining devorlari 
qoplangan. Moskvadagi ko‘plab saroylarning ichki qismini qoplashda va qisman 
Toshkentdagi Navoiy nomidagi opera va balet akademik teatri binosini bezatishda
«/ozg‘on» marmari ishlatilgan. O‘zbekiston halqlariga marmar toshinipg go‘zalligi, 
uning qurilish va me’morchilikda ishlatilishi qadim zamonlardan ma’lumdir. 
Samarqand shahridagi Go‘ri Amir, Shoxi zinda, Ulug‘bek rasadxonasi, Bibixonim 
madrasasi, tarixiy me’moriy yodgorliklarda marmar toshlar qoplama plitalar, pol 
uchun bloklar, supachalar yasashda ko‘p qo‘llanilgan. 
O‘zbekistonning Surxondaryo, Buxoro, Samarqand va Toshkent viloyatlari 
tog‘larida juda ko‘p marmar konlari bor. Toshkent yaqinida ikkita marmar koni 
bo‘lib, bulardan biri – Mingbuloq konidir. Mingbuloq marmari yirik donali, och kul 
rang. Ikkinchisi Chotqol og‘larining g‘arbiy yon bag‘rida, So‘qoq va Zarkent
qishloqlari o‘rtasida joylashgan. Bu marmar oq, sariq, och o‘t va kul rangdir. 
Tuproqning maxsus turi bo‘lgan sog‘ tuproq O‘zbekiston qurilishlarida ko‘p 
tarqalgan materialdir. U kimyoviy va mineralogik tarkibiga ko‘ra hamda kelib chiqishi 
bo‘yicha oddiy tuproqni eslatadi. Ammo sog‘ tuproq tarkibida faol gil (AI