Referat mavzulari ro’yxati

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM 
VAZIRLIGI 
 
JIZZAX POLITEXNIKA INSTITUTI 
 
“QURILISH MATERIALLARI VA KONSTRUKSIYALARI” kafedrasi 
 
 
PARDOZLASH VA ISSIQLIK IZOLYASIYA MATERIALLARI FANIDAN 
 
 
 
 
 
MA’RUZA MATNLARI 
 
 
 
 
 
 
 

---

6 
IV-SEMESTR 
Ma’ruza.№1 
Mavzu: “Pardozlash va issiqlik izolyasiya materiallari” faniga kirish. 
Fanning mazmuni. Pardozlash va issiqlik izolyasiya materiallarini paydo bo‘lishi 
va rivojlanishi. Fanning predmeti va ob’ekti. Fanning metodi.
 
 
Ma’ruzani yoritish rejasi: 
1. Pardozlash va issiq o’tkazmaydigan ashyolar haqida umumiy tushunchalar. 
2. Pardozbop materiallarni ishlatishning ahamiyati. 
3. Pardozbop materiallarga bo’lgan umumiy talablar. 
Tayanch iboralar: Tosh materiallar, sopol materiallar, anorganik xom ashyo, 
organik xom ashyo, glazur, mustahkamlik , suvga va sovuqqa chidamlilik, zichlik, 
binolarning ko’rkamligi. 
Issiqlik izolyasiya materiallari deb, yuqori g‘ovakka ega va oqibatda kam 
issiqlik o‘tkazuvchan qurilish materiallariga aytiladi. 
Yuqori g‘ovak deyarli barcha issiqlik izolyasiya materiallarining bosh va 
umumiy xususiyati bo‘lib, ularning asosiy texnik xossalarini aniqlaydi. 
Turli texnologik usullarni qo‘llab, issiqlik izolyasiya materiallar g‘ovakligini 
nazorat qilish va shu yordamida materiallarga kerakli sifatlarni berish mumkin.
“Issiqlik izolyasiya materiallar texnologiyasi” fanining mohiyati turli xususiyat 
va ko‘rinishdagi xom ashyodan keskin farqlanuvchi ishlab chiqarish texnologik 
sxemalari bo‘yicha olingan va xalq xo‘jaligida turli sohalarda qo‘llanuvchi 
materiallarni o‘rganish bilan bog‘liq. 
“Issiqlik izolyasiya materiallar texnologiyasi” fanining alohida bo‘limlari 
o‘xshash o‘quv fanlar bilan uzviy bog‘liq, masalan: bog‘lovchi moddalar, qurilish 
materiallari va buyumlari texnologiyasi va boshqalar. 
Qo‘llanilayotgan xom ashyo va ularni qayta ishlash usullari turli-tumanligiga 
qaramasdan, barcha issiqlik izolyasiya materiallarini ishlab chiqarishda bitta umumiy 
va shu bilan birga muhim texnologik masala mavjud bu yuqori g‘ovak material 
olishdir. Bu esa “Issiqlik izolyasiya materiallar texnologiyasi” fanining bir o‘zida 
bunday materiallar ishlab chiqarishning ko‘p sonli usullarini o‘rganishga imkon 
beradi. 
Issiqlik izolyasiya materiallari bino va inshoatlar qurilish konstruksiyalari, 
shuningdek texnologik apparaturalar, issiqlik qurilmalari va turli trubalarni issiqlik 
izolyasiyasi uchun ishlatiladi. 
Issiqlik izolyasiya materiallarini qurilishda qo‘llash: 
a) yig‘ma qurilish uchun mahsulot va konstruksiyalarni zavodda tayyorlash 
yo‘li bilan qurilish ishlari industriyasi darajasini oshiradi; 
b) asosiy qurilish materiallari: sement, g‘isht, yog‘och, metall va boshqa 
materiallarga bo‘lgan katta talablarni kamaytiradi; 

---

7 
v) to‘sish qurilish konstruksiyalari (devorlar, to‘siqlar) og‘irligini kamaytiradi, 
ko‘taruvchi qurilish konstruksiyalarini engillatadi (poydevorlar, ustunlar); 
g) binolarni isitish uchun yoqilg‘i sarfini kamaytiradi. 
Qurilishda issiqlik izolyasiya materiallardan samarali foydalanishni turar-uy 
devorlari misolida ko‘rish mumkin. 
Tashqi yirik panelli devorlar uchun 
texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlar 
1 - jadval
Devor turlari 
Devorlar 
qalinligi sm 
Og‘irligi
kg 
Montaj qilingan konstruksiya 
bahosi, % da 
1 
3 
4 
5 
G‘ishtdan terilgan 
devor
66 
1240 
100 
Panellar: 700 markali 
g‘ovak betondan 
ohak asosida bir 
qatlamli 
30 
250 
54 
Temir-beton mineral 
paxtali yarim qattiq 
plitkali 
21 
257 
88 
Ko‘pik –shishali 
shishali temir-beton 
16 
171 
99 
Jadvaldan turli issiqlik izolyasiya materiallar bilan isitilgan tashqi yirik panelli 
devorlarning 1 m
2
qalinligi va og‘irligi, turar uylar uchun avvaldan odat bo‘lgan 2,5 
g‘isht qalinligidagi g‘ishtli devorga nisbatan qanchaga kamayishini ko‘rish mumkin.
Binolarni tiklash uchun sarf bo‘lgan qurilish materiallarining taxminiy 
ko‘rsatkichi binoning tashqi perimetri bo‘yicha 1 m
3
ga ketgan kg birlikdagi 
og‘irligidir. 
Sanoatda issiqlik izolyasiyasi – issiqlikni yo‘qotishni qisqartirish va yoqilg‘i 
iqtisodida asosiy omillardan biri hisoblanadi. Uni elektr stansiyalarda, metallurgiya, 
mashinasozlik, neft, kimyo va sanoatning boshqa sohalarida qo‘llaniladi. Sanoat 
uskunasi izolyasiyasi uchun (bug‘ o‘choqlari, truboprovodlar, pech va boshqalar) 
qo‘llanuvchi issiqlik izolyasiya materiallarining o‘rtacha 1 t si yiliga shartli 
yoqilg‘idan 200 t gacha iqtisod beradi. 
Turli truboprovodlar issiqlik izolyasiya materiallarining keng qo‘llanish 
sohasidir. 
Sanoat uskunalari va truboprovodlarning issiqlik izolyasiyasi iqtisodiy 
samaradorligi darajasini ko‘pincha issiqlikni tejash koeffitsienti η deb ataluvchi 
kattalik bilan baholanadi. 

---

8 
Agarda izolyasiyagacha issiqlik uskunasining tashqi muhitga issiqlik 
yo‘qotishini Q
1
deb, izolyasiyadan keyingi o‘sha uskunaning issiqlik yo‘qotishini esa
Q
2
deb belgilasak, issiqlikni tejash koeffitsienti 
%
100
1
2
1