Referat mavzulari
Download 5.99 Kb. Pdf ko'rish
|
|
tuzish
―Romashka‖ va ―Ari uyasi‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,5,6; Q – 9,10,12. 7. Tuprok muhitini ifloslantiruvchi ma‘nbalar va inshootlarni sanitariya tekshirish. Kattik chiqindilarni yukotish ustidan joriy sanitar nazorat olib borishda sanitar vrach shu stansiya joylashgan xudud tuprogining sanitar holati baholanadi va o‘rganiladi. Bulardan tashkari sanitar vrach kattik va suyuk chiqindilarni zararsizlantirish samaradorligi va belgilangan chora tadbirlarning takomillashtirish chora-tadbirlari baholanadi. Tuprokni sanitar holati to‘g‘risida xulosa berishda turli xil sanitar tekshirishlar va laborator taxlil natijalariga kura umumiy xulosa beradi. ―Romashka‖ va ―Loyixa‖ usullarini o‘tkazish. A – 3,4,5,7,10; Q – 4,6,7,11. 8. Tuprokdan olingan sinamalarni laboratoriya tekshirish natijalariga asoslanib fizik-kimyoviy xususiyatlarini gigienik baholash. Gumus organiq moddalarga boy, murakkab kimyoviy tarkibga ega bo‘lgan birikma bo‘lib, tarkibida gumin, kren kislotasi , proteinlar, karbon suvlar, yoglar, organiq kislotalar va boshqalar bor. Gumusda azot miqdori ko‘p bo‘lishiga karamay noxush xid chiqarmaydi, u erda pashshalar ko‘paymaydi. ―Dumaloq stol‖ va ―O‘rgimchak turi‖ usullarini o‘tkazish. A – 3,4,6,7,10,13; Q - 4, 6,7,12. 9. Tuprokdan olingan sinamalarni laboratoriya tekshirish natijalarini gigienik baholash. Tuprok muhitini tozalik darajasini gigienik baholash. Aholi punktini tozalanishini holatini sanitariya nazoratini o‘tkazishda laboratoriya tekshruvlar o‘tkazishni tartibi. 1. tuprokni bakteriologik tekshruvlari: 2. tuprokni gelmoptologik tekshruvlar. 3. tuprokni sanitariya kimyoviy tekshruvlari. 4. tuprokni va chiqindilarni sanitariya- epidemiologiya tekshruvlari. 5. tuprokni fizik xususiyatlarini tekshirish (mexaniq tarkibi, namligi va boshqalar) Aholi turar joylarini sanitariya tozalash tizimini tekshirish dasturini tuzish ―Yashirilgan hazina‖ va ―Pogona‖ usullarini o‘tkazish. A -3,4,6,7; Q - 4,6,9,11. Sanitariya tozalash tizimlarini gigienik baholash. Aholi punktini sanitariya holatini va tozalanishini tekshirish dasturi. 1. aholi punkti (nomi, shaxar, viloyat, rayon) A - 1,2,3,7,10; Q – 1,4,6,9. 45 10. 2. yashovchi aholi soni va shu aholi punktida xosil buladigan chiqindilar (arok va katik ) miqdori . 3. sanitariya nazorati bo‘yicha maxsus militsiya atradi bormi. Uning ishchilari soni etarliligi va samarasi. 4. Aholi punktini sanitariya darajasi: markazlashtirilgan suv taminoti, kanalizatsiya va boshqalar. 5. Shu aholi punktida sanoat, ozik ovkat va boshqa korxonalarni borligi, bozorlar sayilgoxlar stadion, park, va .b borligi. 6. Chiqindilarni yigish masalasi kanday tashkil kilinadi. Etarlik miqdorda aholi kutilari, urni, uralar, kir uralari, umumjamoa xojatxonasi bormi, ularning holati. Talabalar turar joyi atrof xududini sanitariya tozalash tizimini baholash ―Loyixa‖ va ―Klaster‖ usullarini o‘tkazish. Oraliq nazorat. 11. Sanitariya ximoya mintakalarini tashkil qilinishini gigienik baholash. (SanPiN 0006-96) (SXM) San N va Q 0006-93 ga asosan sanoat korxonalarini qurish uchun joy tanlanganda joyning aeroiqlimiy tavsifnomasi va rele fi,tuman hosil bo‘lish sharoitlarini hisobga olgan holda bundan tashqari sanoat chiqindilarini miqdori va tarkibini bilish ham kata ahamiyatga ega.San N va Q 0006-93 ga asosan sanoat korxonalari 5 ta zaharlilik sinfiga va shunga mos ravishda 5 ta o‘lchamdagi SHM tashkil etiladi. Atmosfera havosini ifloslantiruvchi ma‘nbalar atrofida SXM tuzish ―Romashka‖ va ―O‘rgimchak to‘ri‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,6,10; Q – 1,6,12,13 12. Statsionar nazorat postlarining natijalari bo‘yicha AX holati gigienik baholash. «Chang guli» va «gaz guli» tuzish usullari. AX gigienik baholash uchun ma‘lumotlar yigish Atmosfera havosini normallashtiruvchi moddalardan muxofaza qilish. Ifloslanish darajasini nazorat qilish uchun 3 toifali postlar o‘rnatiladi: - Statsionar; - Yunalishli; - Alanga osti. Ctatsionar postlar atmosfera havosini ifloslantiruvchi moddalarni tuxtovsiz ravshda qayd etilishini taminlash eki havodan ma‘lum vaqtlardasinama olish keyinchalik taxlil qilish uchun muljallangan postlardir. Statsionar post natijalariga asoslanib chang va gaz gulini tuzish ―O‘rgimchak to‘ri‖ va ―Romashka‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,12,13; Q – 1,3,6,7,11. 13. Atmosfera havosidan laboratoriya usullari Bilan ifloslanishini baholash (NO2, SO2) Havodan sinama olish usullari: 1. Vakuum usuli: muljallangan nuktadan maxsus havosi surib olingan xajmi ma‘lum bo‘lgan idishlarga havo olinadi. Bu idishlar havosi surib olingan (vakuum) gaz pipetkalari va kolibrlangan shisha idishlar bo‘lishi mumkin. 2. Havo sinamasi solinadigan idishlarni tuldirish: tekshiriladigan havo olinishi mumkin: - kolibrlangan 5-10 litrlik shisha idishlarga tekshiriluvchi havo oldindan qo‘yilgan suvni yoki natriy xlor eritmasini to‘qish bilan olinadi. A - 1,2,3,4,12; Q – 1,3,6,7 46 3. Aspiratsion usul. SanPiN 0015-95 ga asosan laboratoriya tekshiruv natijalarini gigienik baholash ―Kloster‖ va ―Balik skleti‖ usullarini o‘tkazish. 14. AX tozalash inshootlarini gigienik va texnik samaradorligini gigienik baholash. Zamonaviy fan texnika rivojlanish jarayonida tabiy omillardan keng foydalanish muxim ahamiyatga ega. Texnalogik chora tadbirlar: 1. ishlab chiqarishdagi zararlai omillarni kam zararli yoki mutloq zararsiziga almashtirish. 2.xom ashiyoni zararli qo‘shimchalardan tozalash 3.changlanuvchi materiallarni qayta ishlashda (quruq ) usuldan namli usulga o‘tish. 4.olovli qizdirishni elektorga almashtirish 5.jarayonlarni germetizatsiya qilish 6.uzlukli jarayonlarni uzluksizlarga almashtirish Aholi turar joylarini muxofaza qilish rejalashtirish tadbirlari ―Kloster‖ va ―Yashirilgan hazina‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,12; Q – 1,3,5,7. 15. AX ifloslantiruvchi sanoat korxonalarini sanitariya kuzatuv olib borish (Kurs ishi). Vaziyatdan kelib chiqqan holda atmosferaga chiqarish ruxsat etilgan chiqindi miqdorining va chiqindi chiqarishdan avval chang va gaz aralashmalarini zarur tozalash darajasini hisoblanadi, mo‘rikonlarning minimal ruxsat etilgan balandligi, shuningdek sanitariya himoya mintaqasining shanli va chegalari aniqlanadi. Avtoulov magstrali va yashash maydonlarining chegarasidagi havodagi uglerod oksidini konsentratsiyasining matematik hisoblash bo‘yicha masalalar echish amaliy mashg‘ulotning bir qismi bo‘lib hisoblanadi. Sanitariya tekshiruv dalolatnomasini mustakil yozish ―Romashka‖ va ―Balik skletii‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,; Q – 1,3,5,7. 16. Avtomagistral va magistral oldi xududlarini sanitariya holatini tekshiruv usullari. Gigienik nuqtai – nazardan atmosferaning ifloslanishi ikkita asosiy ko‘rsatkich bilan izohlanadi. - sanoq ko‘rsatgichi - ifloslantiruvchilarni kimyoviy va fizik kimyoviy tabiati bilan izohlanadi; - sanoq miqdorini ko‘rsatkichlari-mazkur ifloslantiruvchilarni kuchi yoki intensivligi bilan izohlanadi; - sifat ko‘rsatgichi transportning texnik tuzilishi, yokilg‘isini turi, yonish jarayoni, mashinaning tezligi, bosib o‘tgan masofvni va boshqalar bilan aniqlanadi. Magistral va magistral oldi xududlarida SO va NO miqdorini aniqlash ―Kloster‖ va ―Yashirilgan hazina‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,8; Q – 1,6,7,9. Aholi yashash joylaridagi sanoat korxonalarining atmosfera havosi, aholi salomatligi va turmush sharoitiga ta‘sirini o‘rganish usullari. A - 1,2,3,4,7,9,10; 47 17. Aholini kasallanishi, o‘limi, nogironlik holati va jismoniy rirojlanishi to‘g‘risidagi ma‘lumotlarni axborod beruvchi turli manbaladan olinishi mumkin,bularning eng asosiy guruxlari quyidagiladir: 1.DPM va sogliqni saqlash tashkilotlari,ijtimoiy ta‘minot,fuqorlik holatini xisobga olish bo‘limi,davlat statistika tashkilotlari rasmiy xisobotlari; 2 Tanlab olingan kuzatuv mintaqasida DPMlarida kasallanish va ulimlar holatini ko‘rsatuvchi maxsus tashkillashtirilgan xisobi keng ko‘lamda tekshirish deb nomlangan. Atmosfera havosini ifloslanishiga boglik aholii o‘rtasida kasallanish holati ―Romashka‖ va ―Pogona‖ usullarini o‘tkazish. Q – 1,6,7,9 18. AX tozalash inshootlari loyixalarini sanitariya ekspertizasidan o‘tkazish usullari Atmosfera havosini ifloslantiruvchi korxonalarning loyixasini sanitar ekspertizadan o‘tkazish loyixasini umumiy sanitar ekspirtizadan amalga oshirildi. Loyixaning ekspertizasi unga tavsiya etilgan materiallarni tekshirishdan boshlanadi. Fan va texnikaning rivojlanishi ayniksa atmosfera havosining asosiy ifloslantiruchi manba sanoat korxonalarining kundan kunga turi ishlab chiqarilayotkan maxsulotlar xajmi hamda atmosfera havosiga chiqarayotkan chiqindalar miqdori oshib bormokda. Multitsiklonni tuzilishi, ishlash tartibi va samaradorligini baholash ―Qor buron‖ va ―Romashka‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,6; Q – 1,6,7,8 19. AX ifloslantiruvchi korxonalardan chiqadigan chiqindilarni tarqalishi xisob-kitob usuli bilan aniqlash Harorat inversiyalari ba‘zan er sathining juda katta maydonlariga tarqaladi. Ularning tarqalish sohasi, odatda anti siklonlarning tarqalish sohasiga to‘g‘ri keladi, chunki antitsiklonlar aksari yuqori barometrik bosimlar sohasida paydo bo‘ladi va bu ham atmosferadagi ifloslar konsentratsiyasining ortishiga mos keladi. Demak, barometrik bosim va havoni ifloslantiradigan moddalar konsentratsiyasi o‘rtasida to‘g‘ri munosabat bor. Zaharli tuman tushishi natijasida asosan bolalar va keksalar o‘rtasida yuqori nafas yo‘llarining kasalliklari ko‘payadi. ―O‘rgimchak to‘ri‖ va ―Romashka‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,10; Q – 1,5,6,7,9. 20. Chang ushlovchi va gazlarni tozalash inshootlarini ishga tushirilishidan oldin qabul qilish. Ob‘ektlarni loyixalashtirishda gigienik me‘yorlariga rioya qilinishi shart, bu talablarni bajarilishini loyixa bosh muxandisi imzosi bilan tasdiqlanadi. Ammo ko‘pgina gigienik muammolar faqat loyixalashtiruvchi muassasa tomonidan echilimi kiyin, buning uchun, amaldagi ma‘yoriy koidalardan bir oz chetga chiqilganda yoki tasdiklangan meyor va koidalar bo‘lmaganda kurilish va tamirlash loixalari albatta sanitariya nazorati idoralari bilan kelishilishi kerak. Bundan tashkari DSENM vrachi loyixalashtirish jarayonida tanlangan nazorat vaqtida loyixalarni ko‘rib chiqadi. Nazarotning bu turi muxim bo‘lib, loyixa ishlab chiqish boskichida kamchiliklarni yukotish imkoniyatini A - 1,2,3,4,7,10,11; Q – 1,6,7,9,12. 48 beradi. ―Kloster‖ va ―Yashirilgan hazina‖ usullarini o‘tkazish. Oralik nazorat 21. Turar joy binolarini gigienik baholash (Turar binosi loyixasini ekspertizasi) Respublikasi xududining zonalarga bulinishiga mos ravishda amalga oshirilishi lozim. I-zona chul-biyobonlar, dashtlarga xos iklim kuchli ta‘sir ko‘rsatadigan, yozda xaddan tashkari nobop nokulay sharoitlar mavjud bo‘lgan xududlarni uz ichiga oladi. I-zonada yozgi jazirama issiq davr uzoq davom etadigan zonachalar (I A va I B), havosi chang tuzonli zonachalar (IA,IB,IG,) kishi nixoyat darajada sovuk koladigan zonachalar (IG) bor. II zona togoldi voxalarini, vodiylarni iklim sharoitlari yaxshi, kulay erlarni, xushmanzara yassi togliklarni kamrab oladi. III zonaga kishda xaddan tashkari nobop sharoilar vujudga keladigan baland togli xududlar kiradi. Kommunal ob‘ektlarning kurilish loyixalari bosh rejasini ekspertizasi ―Yumaloq stol‖ va ―Pogona‖ usullarini o‘tkazish.. A - 1,2,3,4,7,10,11; Q – 1,6,7,9,12. 22. Jamoat binolarini loyixalarini gigienik baholash (Yotokxona, mexmonxona, kazarimalar loyixasini eksperizasi loyixasini ekspertizasi) Jamoat binolarini loyixasini gigienik baholashda bu ob‘ektlarni epidemiologik ahamiyatiga e‘tibor berish kerak, chunki bunday binolarda aholini zichligi yukori buladi va turli xil kasalliklarni tarqalishida muxim omil bo‘lishi mumkin. Shuning uchun bunday binolardagi mayishiy sharoitlar gigienik talablarga mos bo‘lishi ya‘ni mikroiklim ko‘rsatkichlari me‘yorda, xona yoritilganligi etarli darajada, chiqindilarni chetlashtirilishi uz vaqtida, kanalizatsiya kurilmalari meyorida ishlashi va xakozo bo‘lishi kerak. Bunday chora-tadbirlar yashovchilar uchun dam olish, o‘qish va mexnat qilish uchun kulay sharoitlarni yaratish uchn zarur Sun‘iy yoritish ma‘nbalarini gigienik tavsilotnomalari ―Yumaloq stol‖ va ―Loyixalashtirish‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,7,10,11; Q – 1,6,7,9,12 23. Jamoat binolari loyixasida isitish, ventilyatsiya va yoritilganlikni xisoblash usullari bilan aniqlash Turar joy binolarining xonalarida inson uzini yaxshi xis qilish va organizmdagi fiziologik jarayonlarining normal kechishi ko‘p tomonlama isitish tizimining ratsional to‘g‘ri tanlash va binoning havo almashinuviga hamda ularning to‘g‘ri ishlata bilishga boglik buladi. Turar joy va jamoat binolarining isitish va ventilyatsiya tizimlarining loyixalashtirilayotganda gigienik va texnik iktisodiy nuktai nazardan bir vaqtda o‘tkazilishi lozim. Yashash xonalarida havo xarorati birmuncha past bo‘lganda bolalar va katta yoshdagi insonlarga yaxshi sharoit yaratish maqsadida isitish tizimining murakkablashgan turi nurlanish turini qo‘llash maqsadida muvofiqdir. Bundan tashkari ventilyatsiya bilan birgalikda isitish tizimi ham bor. Rejalashtirishning yashash xonalarini yoruglik darajasiga ta‘siri A - 1,2,3,4,10,11; Q – 1,5,6,13 49 ―Yumaloq stol‖ va ―Yashirilgan hazina‖ usullarini o‘tkazish. 24. Maishiy xizmat korxonalari loyixalarini gigienik baholash (Hamom va kirxonalar loyixasi misolida) Shaxar, kishlok va aholi punktlarini rejalashtirilishi va kurilishi QMQ ga asosan aholiga maishiy xizmat ko‘rsatish kumpleksini tarkibida hammom ham nazarda tutilishi kerak. Hammom aloxida turuvchi binoda joylashadi yoki 1 kavatda joylashishi kerak. Hammomni sigimi echinish xonasidagi joylari soni yopik vanna va dush kabinalari va numerlaridagi joylariga asosan aniqlanadi. 50 uringa muljallangan hammomning balandligi 3,3 m bo‘lishi kerak, 100 va undan ko‘p urinlik 3,5 m bo‘lishi kerak, kavatlari besh kavatdan oshmasligi kerak, 4-5 kavatlik hammomlarda lift bo‘lishi kerak. Imoratlarini utga chidamliligi 3 – darajadan kam bo‘lmasligi kerak. 20 va undan kam uringa muljallangan hammomlar binosi 4-5 darajaga utgaa chidamlilik qilib loyxalashtirilishi kerak Joylarni topografik holatlariga baho berish ―Yumaloq stol‖ va ―Yashirilgan hazina‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,8,9,15; Q – 1,6,9,13 25. Maishiy xizmat korxonalari loyixalarini gigienik baholash (Sartaroshxona va kimyoviy tozalash loyixalari misolida) Sartaroshxonalar aloxida yoki maxsus kurilgan binolarda, turar joy binolarida yoki aholiga maishiy xizmat ko‘rsatish bo‘yicha bo‘lgan korxonalar tarkibida hammomlar maishiy xizmat ko‘rsatish kambinatlari, mexmonxonalarda faoliyat ko‘rsatish mumkun. Aholi turar joy binolarida joylashgan sartaroshxonalar aloxida ajratilgan kirish eshigiga ega bo‘lishi kerak. Katta kuvvatga ega bo‘lgan sartaroshxonalar (5va undan ortik ish joyi) da kuyidagi kushimcha xonalarning bo‘lishi shart: garderobi bilan vest‘byul‘, ko‘tish va ayollar, yordamchi xonalari shaxsiy shkaf bilan jixozlangan xodimlarning dam olish xonalari, sochlarni kuritish va buyash uchun xona, maniqyurlash zali, kasmetik kabinet. Havo almashinish meyorlashtirishning gigienik asoslari ―Romashka‖ va ―Balik skleti‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,8,9,15; Q – 1,6,9,13 26 Turli xildagi shifoxonalarni kurilishi uchun ajratilgan er maydonlarini gigienik baholash va loyixalarini ekspertizasi Turli kasalxonalarni loyihalashtirishga qo‘yiladigan gigienik talablar San.Q va M 0054-96 da berilgan kasalxona uchun ajratiladigan er maydonining kattaligi 1 o‘rin (koeka) uchun to‘g‘ri keladigan maydondan aniqlanadi. Gigienik nuqtai-nazardan DPM ni shaxar ichida joylashtirilishi maqsadga muvofiqdir. Er maydonini funksional mintaqalarga bo‘linishi deganda, er maydonini davolash korpuslari mintaqasi, bog‘-rog‘lar, xo‘jalik, patologoanatomik va boshqa mintaqalari tushuniladi. Qurilishi tizimi markazlashtirilgan, markazlashtirilmagan va aralash turlarga bo‘linadi. SanPIN talablariga asosan TTA klinikalarini kurilish tizimini gigienik baholash ―Romashka‖ va ―O‘rgimchak to‘ri‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,6,10; Q – 1,6,12,13 50 27. DPM loyixalarini sanitariya ekspertiza qilish usullari (somatik shifoxonalar loyixasi misolida) DPM sanitar mintakada, kukalmzor shaxar atrofida, xar tomonlama kulay, san-gigienik sharoitlar yaxshi, maydon kucha va yullardan uzoq joylashadi er maydoning kattaligi 400 uringacha bo‘lganlarida 25% gacha ko‘paytirish mumkun. Shaxar chetida joylashgan kasalxonalar er maydoni quyidagicha ko‘paytirilishi mumkun: - yuqumli va ankologik kasalxonalar 15% - sil kasalliklari kasalxonasi 25% - kattalar uchun salomatligini tiklash 20% - bolalar uchun salomatlikni saqlash 40% DPM somatik bo‘limlarida sanitariya gigienik va epidemiologiya qarshi tadbirlar. ―O‘rgimchak to‘ri‖ va ―Rezyume‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,6,10; Q – 1,6,12,13 28. DPM loyixalarini sanitariya ekspertiza qilish usullari (Yuqumli kasalliklar shifoxonalar, tugruk xonalar, poliklinika va ShVA KVA loyixasi misolida) Kasalxonalar uch turda kuriladi: markazlashtirlgan, markazlashtirilmagan, aralash. 1.Markazlashgan tizimda hamma bo‘limlar bir binoda joylashadi. 2.Markazlashtirilmagan tizimda hamma bo‘limlar aloxida aloxida 1-2 kavatli binolarda joylashadi. 3.Aralash turda kurilgan kasalxonalarda asosiy somatik bo‘limlar 4-5 kavatli bosh btnoda joylashadi, kolgan bo‘limlar esa aloxida yaxshi jixozlangan binolarda joylashadi: rengen bo‘limi, fizioreropiya, klinik diagnostika, qabul bo‘limi va boshqalar. Gigienik nuktai nazardan aralash kurilish tizimi. Ratsional x-di. O‘zbekistonda bu tizim keng tarqalgan DPM jarroxlik bo‘limlarida sanitariya gigienik va epidemiologiya qarshi tadbirlar. ―Stol o‘rtasida ruchka‖ va ―Yashirilgan hazina‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,6,10; Q – 1,6,12,13 29. Turar joy va jamoat binolari kurilish jarayoni sanitariya nazorati va ularni ishga tushirilishida qabul qilish TJ va JB kurilishi jarayonida san. nazorati o‘tkazish va eksplotatsiyaga qabul qilish. Xar qaysi kuriilayotgan obekt mutasadi xodimlar ishtrokida tekshirishdan o‘tkazilishi kerak, ular vrach tomonidan tuzilgan daloaltnomani imzolaydilar. Birinchi tekshirish poydevor kurilishi davrida o‘tkaziladi. Ikkinchi tekshirish xonalarni pardozlash va san. texnik jixozlvarini urnatilishi o‘tkaziladi. Uchinchi tekshirish eksplotatsiyaga qabul qilish oldidan o‘tkaziladi. TJ va JB eksplotatsiyaga qabul qilish 2 boskichda utkaxiladi. Ishchi va davlat kamisiyasi. Ishchi kakmisiyasiga kerakli buladigan tex. xujjatlarni tayorlanadi. DPM qabul bo‘limlarida sanitariya gigienik va epidemiologiya qarshi tadbirlar. ―Stol o‘rtasida ruchka‖ va ―Yashirilgan hazina‖ usullarini o‘tkazish. ORALIK NAZORAT A - 1,2,3,4,7,14,15; Q – 1,6,9,12,13 Turar binolarini kurilishi uchun er maydonlariga qo‘yiladigan gigienik A - 1,2,3,4, 51 30. talablar. Bosh loihaning vazifalari – iqtisodiy rivojlanishni va aholi sonini kelajakdagi o‘sishini, hamma funksional tarkibini, injenerlik jixozlarini va obodonlashtirishini, atrof muhitni himoyalash va yaxshilash loihaviy tarkibini aniqlash, turarjoy binolarini, ishlab chiqarish korxonalarini va boshqalarni o‘zaro joylashganligini, yana sanitariya ximoya mintaqalarini, ko‘cha tizimlarini va transport xizmatini ishlab chiqish, maydonlarni ko‘kalamzorlashtirish va suv bilan ta‘minlash. Aholi turar joylari mikrorayonini kurilish tizimini gigienik baholash «Galereya bo‘ylab sayr» va ―Romashka‖ usullarini o‘tkazish. 9,10; Q – 1,9,12,13 31. Seliteb mintakalarni rejalashtirishni gigienik asoslari. Seliteb mintakani texnik-iktisodiy ko‘rsatkichlari. Shaxar va kishlokni seliteb mintakasini asosiy elementlari mikrorayonlaridir. Buning chegarasi ichida turar joy inshoatlari, xizmat ko‘rsatish tashkilot va muassasalari dam olish uchun joylari bo‘lgan kukalamzorliklar sportning soglomlashtirishni turi bilan aholini shugullanishi uchun sport maydonlari, xujalik maydonlari, shaxsiy avtotrnasport uchun garajlar joylashadi. Kurilish uchun er maydoni tanlab olish aholi turar joylarini va ularning aloxida bulaklarini loyixalashtirish tasdiklangan loyixalarni qo‘llanilishini nazorat qilish ―Miyaga hujum‖ va ―O‘rgimchak to‘ri‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,6,10; Q – 1,6,12,13 32. Aholi turar joylarini rejalashtirish bo‘yicha loyixa materiallarini sanitariya ekspertizasi va unga xulosa berish. Aholi punktini rejalashtirishi va qurilish loihalarini sanitariya ekspertizasida quyidagi ishlarni amalga oshirish kerak: 1 Aholi punkti nomini ko‘rsatish kerak, uning turini, qurilishi yoki qayta qurilishi to‘g‘risida tegishli tashkilotlarning qarori; 2 Aholini joylashtirish uchun xududini etarliligini aniqlash, tabiiy iqlim sharoitlari hisobga olinganligini aniqlash, noxush omilalar ta‘sirini yo‘qotish yoki kamaytirish uchun tadbirlar loihada etarlik ko‘rsatilganligi, SXM ga rioya qilinganligi. Aholi turar joylari suv ta‘minoti va kanalizatsiya tarmoklarini gigienik baholash ―Yashirilgan hazina‖ va ―Miya atakasi‖ usullarini o‘tkazish. A - 1,2,3,4,6,10; Q – 1,6,12,13 33. Aholi turar joylarida shovkin ma‘nbalarini ustidan sanitariya nazorat Shovkin deganda biror kattik tananing tebranma xarakati okibatida ovozli tulkinlarni keltirib chiqarishi tushuniladi. Shovkin deganda shuni tushunish kerakki xar kanday yokimsiz ovoz yoki ovozlar aralashmasi bo‘lib organizmga noxush ta‘sir ko‘rsatadi. Odamlarning kay holatda ovozlarni qabul qilishiga karab, shovkinga xar kanday tovushni agarda shu vaqtda ular kishilarning uxlashi, dam olish yoki ishlashlariga xalakit berguday bulsa, xattoki musikaning ham misol qilib ko‘rsatishimiz mumkin. Fizik jixatdan karalganda shovkin uzining tebranuvchi kismi va ovoz bosimining xajmi yoki ovoz kuchi (intensivligi) bilan, fiziologik jixatdan karalganda esa shovkin ovozning balandligi va kattikligi bilan xarakterlanadi. A - 1,2,3,4,7,10,11; Q – 1,6,7,9,12,13 52 Aholi turar joylarida shovkin omillarini gigienik baholash ―Yumaloq stol‖ va ―Miya atakasi‖ usullarini o‘tkazish. 34. Aholi turar joylarida EMM ma‘nbalari ustidan sanitariya nazorat Atrof muhit holati tabiiy-fizik omillarning: xarorat, namlik, havo okimi, kuyosh radiatsiyasi, atmosfera bosimi, magnit maydoni graditatsiyasi va UB-nurlanishnig borligiga va vujudga chiqishi bilan xarakterlanadi. Antropogen fizik omillar katoriga shovkin, vibratsiya, elektromagnit maydon kabilar kiradi. Fizik faktorlar ichida ikkita katta guruxni ajratsa buladi: mexaniq tebranish va elektromagnit nurlanish. Aholi turar joylarida fizik omillarni kamaytirishga yunaltirilgan profilaktik tadbirlar ishlab chiqish A – 1, 3, 4, 7, 8; Q- 7,10, 11, 13 35. Aholi xududi va yashash xonalarida insolyatsiya davomiyligini aniqlash usullari Aholi turar joy hududlari va yashash binolarining insolyatsiya davomiyligi joyning geografik kengligi, relefi, ob – havo holati, binolarning orientatsiyasi va shakli, hamda yashash binolarining orasidagi masofaga bog‘lik. Aholi turar joy hududlari va yashash binolaridagi insolyatsiyani aniqlash uchun ikki xil usul ko‘llaniladi: Hisoblash – jadval va o‘lchov asboblari. Hisoblash–jadval usuli bosh loyihada keltirilgan binolarning joylashi va ma‘lum soatlarda kuyoshning ko‘tarilishi orqali binodan soya tushushini o‘z ichiga oladi. Aholi turar joylari uchun er maydoni tanlash uchun demagrafik ko‘rsatgichlarning ahamiyati A – 1, 3, 4, 7, 8; Q-10, 11, 12,13. 36. Aholi turar joylarini tozalash bosh tizimi loyixalarini ekspertizadan o‘tkazish uslubi. Komunal gigiena bo‘yicha sikl yoki seminar darslarni utilayotganda talabalar aholi turar joylarini tozalanishi ustidan sanitariya nazorati o‘tkazadilar. OSN da talabalar aholi turar joylarini sanitariya tozalash tizmini, sanitariya ekspertizasidan o‘tkazadilar, kattik va suyuk chiqindilarni zararsizlantirish va utelizatsi qilinishi uchun er maydoni ajratishlarini surab chiqadilar va xulosa beradilar. Obektlarni kurilishi jarayonida nazorat o‘tkazadilar va tayyor bo‘lgan obektni qabul qilishda ishtiriok etadilar ifloslangan manbaga yakin joylashgan er maydonini sanitariya tekshirishi uchun kuyiidagi tekshrish tartibi tavsiya etilishi mumkun. Aholi turar joylarida xosil buladigan KMCh yigish va chetlashtirilini gigienik baholash. A – 1, 3, 4, 7, 8; Q-10,11, 10,15 37. Aholi turar turar joylarini sanoat chiqindilari bilan atmosfera havosi ifloslanishdan muxofaza qilish bo‘yicha loyixalarini sanitariya ekspertizasi Sanoat korxonalari tozalash inshootlarining loyihalarini sanitariya ekspertizasidan o‘tkazishda ogohlantiruvchi sanitariya nazorati. Atmosfera havosini muhofaza qilish bobida ogohlantiruvchi sanitariya nazoratining ifloslantiruvchi manbalar (sanoat korxonalari, IEM va boshqalar) ni joylashtirish ko‘zda tutilgan tumanlarda atmosfera havosini ifloslanish darajasini bashorat qilish hisoblanadi. A – 1, 3, 4, 7, 8; Q-1,7,8,13 53 38. Aholi turar joylarini rejalashtirish bo‘yicha loyixalarni sanitariya ekspertizasi. Turar joy qurilishi zichligi – Brutto - Mikrorayonning umumiy maydoniga qurilishlar bilan egallangan maydonning nisbati % da ifodalanishi Turar joy qurilish zichligi –Netto – Mikrorayonning tururjoy mintaqasiga qurilgan imoratlar bilan egallangan maydonning nisbati % da ifodalanishi Kishlok aholi turar joylarning suv taminotini uziga xos tomonlari ORALIK NAZORAT A – 1, 3, 4, 7, 8; Q-1,7,8,12,13 39. Seminar. DSENM Kommunal gigiena bo‘limida ish yuritish. Kommunal gigiena sohasida qonunchilik. Sanitariya-epidemiologiya stansiyasining keyin va ko‘p kirrali faoliyatida tashkiliy-uslubiy ish (TUI) muhim urin tutadi. TUI "Davlat sanitariya nazorati DSENM haqidagi qonun, haqidagi nizom (1996 y.), 3.03. №2599919 DSENM laboratoriyalarini metrologik ta‘minlash va standartlash-tirish guruhi haqida nizomi O‘zbekiston RSSV direktiv xujjatlari, O‘zR SSV, xokimiyatlar, bosh shifokori, direktiv xujjatlariga asosan olib boriladi. TUI DSENMning hamma strukturaviy bilimlari bilan birgalashib olib boriladi. TUI ning asosiy vazifasi - tashqi va ichki muhitni saqlash va aholi salomatlik ko‘rsatkichlarini yaxshilash maqsadida, nazorat qilinadigan ma‘muriy xududdagi ob‘ektlarda ogohlantiruvchi va joriy nazorat o‘tkazishda sanepidiya muassasalarning tashkiliy-uslubiy ishini etarli darajada ta‘minlashdir DSENM Kommunal gigiena bo‘limii ish rejasini tuzish A – 1, 7,8,10,15; Q- 7, 10, 11, 12,13 40. JSN. Tashkiliy uslubiy ishlar. DSENM KG bo‘limi tashkiliy, rejalashtirish, xisob–xisobot ishlarini uziga xosligi. Tashkiliy uslubiy ishga boshqa tibbiyot muassasalari xodimlari bilan seminarlar o‘tkazish kiradi: davolash shifokori bilan 400-buyruq asosida dastlebki va doimiy tibbiy ko‘riklar o‘tkazish bo‘yicha, kasb kasalliklarini oldim1l olish bo‘yicha, vaqtincha Kommunalni yo‘qotish kasalli-gini hrlati haklda, infeksionist shifokorlari bilan epid holatga bog‘liq holda epidnazorat xususiyatlari bo‘yicha (virusli gepatit bo‘yicha, markazlashtirilgan tadbirlar Loyixalarni sanitariya ekspertizadan o‘tkazish dasturini va xulosasini tuzish A – 1, 3, 4, 7, 8,10,15; Q-1,7,8,13, 41 Seminar: Suv va ichimlik suv ta‘minoti gigienasi Markazlashtirilgan suv taminoti aholini Dav ST 950-2000 «ichimlik suvi» talablariga javob beradigan suv bilan ta‘minlaydi va sanitar talablarni kondiruvchi miqdorda ishlatilishini ta‘minlaydi. Aholi punktida suv istemoli bir teksda bo‘lmaydi. Chunki aholini turmush sharoitlari va kasbiy uziga xosligi vaqt mobaynida taksimlanishi nazarda tutiladi. Markazlashtirlgan suv ta‘minoti bu obodonchilikning bir kurinishidir. Markaziy suv ta‘minoti suv orqalik kasallik kuzgatuvchi mikroarganizmlarni tarqalishini xavfni yukotuvchi va yuqumli kasalliklarni tarqalishinip oldini oladi. Ochiq suv ta‘minoti va taksimlovchi tarmoklarni laboraboriya tekshiruv natijalarini interpretatsiyasi A – 1, 3, 4, 7, 8; Q-7,12,13. JSN. Ochiq suv ta‘minoti ma‘nbalarini sanitariya nazorati (Kodiriya suv A – 1, 3, 4, 7, 54 42. ta‘minoti bosh inshootlari) JSN ga Markazlashgan suv bilan ta‘minlash sojasida kuyidagilarni o‘z ichiga oladi: - suv ta‘minoti manbaalari ustidan (laboratoriya tekshiruvlari bilan) muntazam nazorat tkazish va suv manbaasi atrofida o‘rnatilgan sanitariya imoya mintak alarida o‘rnatilgan tartibni saqlanishi ustidan nazorat qilish; - suv ta‘minoti bosh inshootlarida muntazam sanitariya tekshiruvlari tkazish; Kodiriya suv ta‘minoti bosh inshootlarini sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish 8,10,15; Q-1,7,8,13 43. JSN. Toshkent sh. aholisi uchun ichimlik suvi tayyorlaydigan vodoprovod stansiyasi bilan tanishish (Boz-suv vodaprovod stansiyasi) Suv tarmogi bosh inshoatlarining sanitariya nazoratida sanitariya shifokori sanitar-topografik,sanitar-texnik va sanitar-epidemiologik tekshirishlar o‘tkazadi Xar bir tekshirish turida sanitariya shifokorialoxida e‘tibor berishi kerak bo‘lgan savollar mavjud. Sanitar-topografik tekshiruv. Ochiq suv ma‘nbalridan olinadigan suv tarmogi inshotlarida joylarning iklim sharoiti, gidrogeologik ko‘rsatkichlari ( suv baseynining maydoni, suv miqdorini fasllarga karab uzgarishi, suv olinadigan joyda suv xarakat tezligi, suv havzasini mo‘zlash holati, suvning sifatini labaratoriya nazorati natijalariga va boshqalarga e‘tibor beriladi. Boz Su suv ta‘minoti bosh inshootlarini sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish A – 1, 3, 4, 7, 8,10,15; Q-1,7,8,13 44. JSN. Er osti suv ta‘minoti ma‘nbalarini sanitariya nazorati (Sirgali artezian kudugi) Er osti suvlari vodoprovod bilan markazlashtirilib aholi extiyojini kondirishga sarflanadigan bulsa, kuyidagilarga e‘tibor beriladi. 1. Suv olinadigan rayonning gidrogeologik tuzilishi va sanitariya holatiga . 2. Suv debitining etarli bo‘lishiga. 3. Suvning kanday chukurlikda joylashganiga. 4. Suvning kimyoviy bakteriologik holatiga va boshqalarga. Odatda suv o‘tkazmaydigan chukur er katlami orasidagi suv satxi doimiy bylib, katta maydonni tashkil etadi, goxo suv o‘tkazmas kavatlar suv utkaxuvchi kavatlar bilan almashinib turishi kerak. Agar shunday rayonlarning gidrogeologik tuzilishi, suviva boshqa tomonlari yaxshi o‘rganilgan bulsa, kushimcha tekshirishning xojati yuk. Er osti suv ta‘minoti va taksimlovchi tarmoklarni laboraboriya tekshiruv natijalarini interpretatsiyasi A – 1, 3, 4, 7, 8; Q-10, 11,12,13 45. Seminar: Suv havzalarini sanitariya muxofazasi. Suvni sifati asosan tashki atrof muhitining gigiengik holatiga boglik. Xujalik faoliyati sanoat ishlab chiqarish atrof muhitga tushib bu istemol kilinadigan suvning sifatiga noxush tasir etishi mumkun. Shuning uchun suv taminoti manbalarini muxofazalash, ayniksa sanoat rivojlangan xududlarda global masalalardan biri bo‘lib kolmokda. Suvning iflosanishi. A – 1, 3, 4, 7, 10; Q-10, 13, 55 Kuyidagi parametrlar orqalik suvning sifati belgilanadi. 1. tabiy: fizikaviy, xarorati rangi, muallak moddalar va boshqalar. 2. biologik: mikroorganizmlar, bakteriyalar, viruslar, soda jonivorlar. 3 kimyoviy: norarganiq moddalar, organiq aralashmalar. Suv havzalarini ifloslantiruvchi ma‘nbalarni sanitariya tekshirish dasturini tuzish 46. JSN. Chiqindi suvlarni tozalash aeratsiya stansiyalarini sanitariya-gigienik tekshirish. (Salar aeratsiya stansiyalari) Chiqindi suvlarini tozalash stansiyalarini sanitari topografik tekshirishdan asosiy maqsad xududlarni, aloxida inshootlari, tozalash inshootlarini, sanitariya ximoya mintakalarini tarkibi va tozalash inshootlarini ishlatilishiga qo‘yilgan gigienik talablarni buzilishini aniqlash xisoblaniladi. Salar chiqindi suvlarni tozalash bosh inshootlarini sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish A – 1, 3, 4,5, 7, 8; Q-10, 11, 13 47. JSN. Chiqindi suvlarini tozalash bosh inshootlarini sanitariya nazoratidan o‘tkazish. (BozSuv aeratsiya stansiyalari) Chiqindi suvlarini tozalash stansiyalarnini tekshirishda sanitariya shifokori joriy tozalash dasturini tuzadi. Kuyidagi asosiy savollardan iborat buladi: 1. Chiqindi suvlarini tozalash stansiyalarida loixalardan chiqish xollari borligi; 2. Tozalash kurilmalarini chiqindi suvini miqdorini to‘g‘ri kelishi; 3. Tozalash inshoatlarini kurilmasi tarkibi, ishlatishning to‘g‘riligi. SXM ning borligi va uni gigienik talablarga javob berishi.; Boz Su chiqindi suvlarni tozalash bosh inshootlarini sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish A – 1, 3, 4, 7, 8,11,14; Q-10, 11, 13 48. Seminar. Tuprok gigienasi va aholii turar joylarini sanitariya tozalash tizimlari Kommunal gigiena bo‘yicha sikl yoki seminar darslarni utilayotganda talabalar aholi turar joylarini tozalanishi ustidan sanitariya nazorati o‘tkazadilar. OSN da talabalar aholi turar joylarini sanitariya tozalash tizmini, sanitariya ekspertizasidan o‘tkazadilar, kattik va suyuk chiqindilarni zararsizlantirish va utelizatsi qilinishi uchun er maydoni ajratishlarini surab chiqadilar va xulosa beradilar. Obektlarni kurilishi jarayonida nazorat o‘tkazadilar va tayyor bo‘lgan obektni qabul qilishda ishtiriok etadilar ifloslangan manbaga yakin joylashgan er maydonini sanitariya tekshirishi uchun quyiidagi tekshrish tartibi tavsiya etilishi mumkun. A – 1, 3, 4, 7, 8; Q-10, 11, 12,13 49. JSN. Aholi turar joylarini sanitariya tozalash tizimini tashkillashtirilganligini gigienik baholash (Toshkent shaxri Yunusobod tumani Chiqindilarni qayta yuklash stansiyalari) 1. aholi punktiga ixtisoslashgan axlatxonalar bormi? 2. Ixtisoslashgan axlatxonalar loixaviy ahamiyatga egami? (xududini tekislanishi, jarliklarni tuldirilishi, batkokliklarni tuldirilishi) yoki faqat zararsizlantirilishi uchun ahamiyatli. 3. Turar joylarga nisbatan axlatxonalarni joylashishi, SXM kengligi. 4. Xududini tavsiloti. 5. Kelish yullarini tashkil kilinganligi, koplamasi , kechkurungi A – 1, 3, 4, 7, 8,10,12; Q-1,7,8,12,13. 56 yoritilganligi. 6. Axlatlarni ustini muntazam tuprok bilan berkitiladimi. Agar berkitilsa qancha kalinlikda. Tuprok korish uchun ekskavator borligi, axlatni tekislab koplash uchun buldozrning borligi. Yunusobod tumani KMCh larni qayta yuklash stansiyasini sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish 50. JSN. Aholi turar joylarini sanitariya tozalash tizimlarini tashkil qilinishini gigienik baholash (Maxsustrans) Aholidan xosil bulaetgan kattik maishiy chiqindilarni yukotish ustidan joriy sanitar nazorat o‘tkazishda chiqindi tashish uchun ajratilgan mashinalarning faktik sonini xosil buladigan chiqindi miqdoriga mosligi tekshiriladi, chiqindi tashish mashinalarining xarakatlanish grafigini rejadagi grafika mosligi tekshiriladi, aholi turar joy punktlari sanitar tozalash ishlari bilan band shaxslari o‘rtasida kasallanish holatini o‘rganadi va xududning saaanitar holatini yaxshilash uchun chora tadbirlarni belgilaydi. Avtodormexbazalarni sanitariya tekshirish dasturini tuzish A – 1, 3, 4, 7, 8; Q-1,3,5,7,10, 11, 51. Seminar. Atmosfera havosi sanitariya muxofazasi. Aholi punktida atmosfera havosini ifloslantiruvchi bir qancha manbalar mavjud, bular: tuproq, uyda o‘t yokish, transport, sanoat korxonalari, elektrostansiyalar va boshqalar. Bularning ahamiyati shunda aniqlanadiki, ular: a) har tomonga tarqalgan, b) havoni ommaviy ifloslantiruvchilar, v) aholiga aniq zarar etkazadi. Atmosfera havosini muxofazasi bo‘lishi bo‘yicha talabalar amaliyot darslarida quyidagi ishlarni bajaradilar: Ifloslantiruvchi ma‘nbalardan atmosfera havosiga chiqaayotgan chiqindilarni tozalash inshootlarini gigienik samaradorligini baholash A – 1, 3, 4, 7, 8; Q- 2,5,7,10, 11, 12 52. JSN. Nazorat postlari ma‘lumotlari asosida aholii yashash joylari atmosfera havosini ifloslantiruvchi ma‘nbalarini o‘rganish (UzR ob-havoni kuzatish markazi) Ishlab chiqarish korxonasining sanitariya tekshirishdan avval talaba ushbu shaxardagi atmosfera havosining snitar muxofaza qilish bo‘yicha sanitariya koyidalar va me‘yorlar bilan tanishib chiqish lozim. Maxaliy DSENMning atmosfera havosining sanitariya muxofaza qilish bo‘yicha kuzatuv olib borish, atmosfera havosining ifloslanishining aholining kasallanishiga boglikligini o‘rganish, aholining sanitariya turmush shart sharoitlariga salbiy ta‘sirini o‘rganish bo‘yicha o‘tkazilgan tadbirlarni taxlil qiladi. So‘ngra sanoat ishlab chiqarish korxonasining sanitariya tekshiruvini maxsus ekopasport bo‘yicha o‘rganadi. Atmosfera havosini sanitar muxofaza qilish bo‘yicha sanitariya shifokorining KSNdagi vazifalariga atmosfera chiqariladigan chiqindilarni tozalovchi kurilmalarni ishlash sharoiti va aholi yashash xuxudidagi atmosfera havosini nazorat qilish kiradi. Gidrometeorologiya xizmati kuzatuv posti natijalari bo‘yicha chang guli va gaz gulini tuzish A – 1, 3, 4, 7, 8,10,12; Q-1,7,8,12,13. 57 53. Seminar: Turar joy va jamoat binolari gigienasi Kommunal gigiena bo‘yicha sikl yoki seminar darslarni utilayotganda talabalar aholi turar joylarini tozalanishi ustidan sanitariya nazorati o‘tkazadilar. OSN da talabalar aholi turar joylarini sanitariya tozalash tizmini, sanitariya ekspertizasidan o‘tkazadilar, kattik va suyuk chiqindilarni zararsizlantirish va utelizatsi qilinishi uchun er maydoni ajratishlarini surab chiqadilar va xulosa beradilar. Obektlarni kurilishi jarayonida nazorat o‘tkazadilar va tayyor bo‘lgan obektni qabul qilishda ishtiriok etadilar ifloslangan manbaga yakin joylashgan er maydonini sanitariya tekshirishi uchun kuyiidagi tekshrish tartibi tavsiya etilishi mumkun. A –2, 3, 4, 7, 8; Q-10, 11, 12,13 54. JSN TTJ, mexmonxona, maxallalarni rejali sanitariya tekshiruvi va yashash sanitariya sharoitlarini gigienik baholash. Yotoqxona – xonadon tipidagi uylardan farq qilib, yolg‘iz kishilar uchun mo‘ljallangan. Yotoqxonalarning ba‘zi bir o‘ziga xos xususiyatlari mavjd: 1. Ko‘p sonli odamlarni bir-biri bilan juda zich holatda yashashi; 2. Yuqumli kasalliklarning tarqalishi va tashishda havfning yuqoriligi; 3. Asosiy guruhda ruzg‘or xo‘jaligining etishmovchiligi sababli, ba‘zi maxsus loyixaviy masalalarni xal etish lozimligi; Yotoqxonalarda blokdagi umumiy yo‘lakka ko‘p sonli alohida yashash xonalari joylashtiriladi. Undagi har bir xonada 2-3 kishi yashashi mumin. Faqatgina IV sinfga kiruvchi yotoqxonalarda qisqa muddatga 4-5 kishini bir xonada yashashiga ruxsat beriladi. Yotoqxonadagi yashash xonalari o‘tish tipida bo‘lishi mumkin emas, ularda albatta shlyuz ayvonchabo‘lishi zarur. Shlyuzda uy kiyimlarini saqlash uchun shkaflar joylashtiriladi. Sanitariya talablariga ko‘ra blokda yashash xonalardan tashqari sanitar tarmoq (xojatxona, dush, yuvinish xonasi) xonalari, oshxona, dars tayyorlash xonasi va dam olish xonalari joylashtiriladi. Kurs ishlarini bajarish uchun material yigish A – 1, 3, 4, 7, 8; Q-10, 11, 12,13 55. Sanitar okartuv ishi va kurs ishi bo‘yicha ma‘lumotlar to‘plash Sanitariya morif ishlarni to‘g‘ri tashkil qilish kuyudagi muassasalarni , barcha kommunal ob‘ektlarni korxonalarda gidrotexnik muassasalarda tuman viloyat respublikada yoshayotgan aholi o‘rtasida yuqumli va yuqumsiz bo‘lgan kasalliklarni oldini olish ichkilikbozlik , chekish, giyoxvandlik kabi yomon illatlardan aholini saqlash tashki muhit omillari (toza, havo, suv, tuprok usimlik va xayvonot dunyosi va.b ) asrashga olib keladi. Sanitariya okartiruv ishlarini olib borish uchun ma‘ruzalar tayyorlash A – 1, 3, 4, 7, 8; Q-10, 11, 12,13 56. Seminar. Davolash profilaktika muassasalari va ularga qo‘yiladigan gigienik talablar. DSNMarkazi kommunal gigiena bo‘limida ishlovchi tibbiy xodimlar oralik va kundalik DPM sanitariya nazoratini olib borishda kuyidagi qonuniy xujjatlaga asoslanadi (QMQ Sanitariya meyori va koidalari, Davlat standariti uslubiy qo‘llanmalari va .x.k. ) DPM larni kurish uchun er tanlab olishda, loyixalarni ko‘rib chiqishda, DPM uchun jixozlash loyixalari va barcha yordamchi taminoti DSENM. A – 3, 4, 7, 8,9,12,15; Q-10, 11, 13 58 kurilgan xolda olib boriladi. DPMlari somatik va jarroxlik bo‘limlarida sanitariya gigiena va epidemiyaga qarshi tadbirlar (Buyruk № 600 ) 57. JSN. Dori vositalarini tayyorlash muassasalarini sanitariya tekshirish. (Dorixona) Barcha dorixonalar bajaradigan vazifalarga karab ikki guruxga bulinadi: a) statsionar bemorlarga xizmat ko‘rsatuvchi dorxonalar-mifoxona dorixonalari. b) ambulatoriya bemorlarga xizmat ko‘rsatuvchii dorixonalar. Ularga umumiy turdagi dorixonalar va tayyor dorilar bilan savdo kiluvchi dorixonalar kiradi. Kasalxona dorixonalarning vazifasiga kuydagilar kiradi: davolash profilaktika muassasasining bulinmalariga dorilarni tayyorlash nazorat qilish va tarqatish. Shifoxona dorixonalarni ratsional loyixalashtirish uchun xizmat ko‘rsatiladigan urinlar soniga karab 5 guruxga bulinadi: 200, 400, 600, 800, va 1000 urinli. Dorixonalarni sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish A – 1, 3, 4, 7, 8; Q-10, 11, 12 58. Seminar. Maishiy xizmat ko‘rsatish muassasalariga qo‘yiladigan gigienik talablar Aholiga maishiy xizmat ko‘rsatish kommunal va ixtisoslashtirilgan korxonalar orqali amalga oshirilishi mumkun. Shaxarlar shaxar turkumidagi aholi yashash punktlarida bunday korxonalar kompleks ravishda qabul punktlari va maishiy xizmat binolori kurinishda hamda ixtisoslashtirilgan korxonalar turida faoliyat ko‘rsatishi mumkun. Muxim ixtisoslashtirilgan maishiy xizmat ish korxonalari hammom, korxona sartaroshxona, atel‘e, tamirlash ustaxonalari bo‘lishi mumkun.ular aholi yashash joylarining ijtimoiy infrastrukturasida muxim urinin egallaydi, chunki ular ko‘p kirrali va xar tomonlama ahamiyatga ega bo‘lgan muassasalardir, gigienik, epidimologik, davolash, umummadaniyat kabilar. A – 1, 3, 4, 7, 8; Q- 2,310, 11, 12,13 59. JSN. Maishiy xizmat ko‘rsatish muassasalarini sanitariya holatini tekshirish (Dilorom sartaroshxonasi) Sartaroshxonalar aloxida yoki maxsus kurilgan binolarda, turar joy binolarida yoki aholiga maishiy xizmat ko‘rsatish bo‘yicha bo‘lgan korxonalar tarkibida hammomlar maishiy xizmat ko‘rsatish kambinatlari, mexmonxonalarda faoliyat ko‘rsatish mumkun. Sartaroshxonalarni sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish A – 1, 3, 4, 7, 8; Q-10, 11, 12 JSN. Aholi maishiy xizmat ko‘rsatish muassasalarini sanitariya holatini gigienik baholash (Hammom, kirxona va saunalar) Hammomlarning gigienik va epidemiologik ahamiyati. Hammomlar kurilishining aholi orasida tozalik va sog‘liqni saqlashda ahamiyati juda katta. Ma‘lumki, kishi tanasi, ya‘ni terisi turli omillar bilan ifloslanadi, natijada ifloslangan teri uzining fiziologik funksiyasini yaxshi bajara olmaydi. Odam terisi uni tashki ta‘sirdan, ya‘ni issiq va sovukdan, jaroxatlanishdan, organizmga infeksiya tushishidan asraydi. Terining epidermis kavatida xujayralar ulishi okibatida hamda terlash va teri ustiga chang utirishi, A – 2, 3, 4, 7, 8, 9,12; Q- 2,4,7,10, 11, 59 60. mikroblar yopishishi okibatida tana kirlanadi, teri osti yog bezlarining yog ajratishi, uning kirlanishi terining turli yiringli kasalliklariga sabab buladi. Shuning uchun terini tez-tez sovunlab, mochalka bilan yuvib turish kerak. Bu uz navbatida terining fiziologik funksiyasini normal bajarishiga imkon beradi Hammom va kirxonalarni sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish 61. Seminar: Madaniy-tomoshagox va ma‘rifiy-okartiruv ob‘ektlari gigienasi sanitariya tekshirish. San‘at va madaniyat muassasalari shaxarning jamoat markazlarida hamda aholi zich joylashgan turar joy mintakalarida joylashtiriladi.Madaniyat va san‘at muassasalari yirik va katta shaxarlar ulchamida kichiq miqdor va erning kichiq ulchami xisobidan belgilanadi. Kichiq va o‘rta shaxarlar uchun kinoteatrlar va bolalar san‘at maktablari shaxar markazlarida joylashtirish maqsadga muvofiq xisoblanadi. A – 1, 2,3, 4, 7, 8,10; Q-2,4,6,8,9,10, 11, 16 62. JSN. Madaniy-tomoshagox va ma‘rifiy-okartiruv ob‘ektlarini sanitariya tekshirish. (istiroxat bogi) Sanitar vrach madaniy-tomoshaagox va marifiy-okartuv ob‘ektlarida OSN va JSN o‘tkazishda qonuniy xujjatlardan foydalaniladi: (QMQ, Sank va M, DaavST, uslubiy qo‘llanmalar sanitar koidalar va nizomlar) DSENM bilan ob‘ekt uchun er maydoni tanlashda, ob‘ekt binosini qayta ta‘mirlash loyixalari tuzilganda kelishish kerak. Madaniy-tomoshagox va marifiy-okartuv ob‘ektiga tegishli hamma ma‘lumotlarga ega bo‘lish kerak. Ob‘ektni shtat bo‘yicha va faktik sigimi to‘g‘risidagi ma‘lumotlrni o‘rganish kerak. Kurilayotgan ob‘ektlarni sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish A – 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8; Q-1,2,,3,6, 10, 11, 16 63. Seminar. Sport soglomlashtirish majmualariga qo‘yiladigan talablar Sport soglomlashtirish muassasalarida OSN va JSN olib borishda DSENM xodimi kuyidagi qonuniy xujjatlardan foydalanadi: QMQ, SanKvaM, DavST, uslubiy qo‘llanma va ko‘rsatmalar va x.k. DSENM xodimlari soglomlashtirish va sport muassasalarini kurish uchun er tanlashda, loyixalarni kurishda, ta‘mirlash jarayonida doimiy ravishda katnashadilar. Bundan tashkari sport soglomlashtirish muassasalari to‘g‘risida kerakli ma‘lumotlarga ega bo‘lishlari kerak. Soglomlashtirish markazini shtat bo‘yicha va xakikiy qancha odamga muljallanganligi to‘g‘risida ham ma‘lumotga ega bo‘lishlari kerak. Shaxar va kishlok aholisini jismoniy mashklar Bilan shugullanishi uchun aholii turar joylarida jismoniy tarbiya va sport Bilan shugullanish muassasalari kuzda tutilgan bo‘lishi kerak. A – 2, 3, 4, 7, 8,10,11,13; Q-1, 5,7, 10, 11, 12,13 JSN. Sport soglomlashtirish majmualari va sport inshootlari sanitariya tekshiruvidan o‘tkazish (sport majmuasi va basseyn) Basseynlarning ishlatishda kuyidagi xonalarning kuzda tutilishi kerak:.vestibyul garderob bilan va mijozlarni qayd qilish ,kiyinish echinish xonasi, mashg‘ulotlarga tayorgarlik maydoni,dush xonasi,o‘tkazuvchi oyok dushlari,basseyn zali va mashg‘ulotdan keyingi xonalar ya‘ni dush A – 2, 3, 4, 6, 7, 8,9,11; Q-1,5,7,10, 11, 12 60 64. xonasi,echinish-kiyinish xonasi. Basseyninig o‘tkazish imkoniyati quyidagicha aniqlanadi 5 m ga bitta chumiluvchi to‘g‘ri keladi.Zalning tuzilishi va koplovchi materiallari devor va vanna tubi, suv o‘tkazmaydigan, hamda kimyoviy reagent ta‘siriga chidamli bo‘lishi kerak. Engil tozalanuvchi (ok va moviy rangdagi plitkalardan qilinishi kerak) Zalning pollari issiq bo‘lishi kerak (35 C gacha). Vanna devori yulagida suv darajasigacha ochiq tarnov unatiladi va tubida teshikcha buladi bu ifloslangan suvni tukib turadi. Vanna devori yunalishida xar 3-5 metrda narvon urnatiladi,uning balandligi suvdan 10 sm yukorida buladi. Sport inshootlarini sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtiritsh 65. JSN. Aholi punktida fizik omillari ma‘nbalarini o‘rganish. Ovoz, bu biror kattik muhitni qaytalanib olga intiluvchi tebranishi va eshitishnisezdiradigan xossadir. Shovkin deganda biror kattik tananing tebranma xarakati okibatida ovozli tulkinlarni keltirib chiqarishi tushuniladi. Shovkin deganda shuni tushunish kerakki xar kanday yokimsiz ovoz yoki ovozlar aralashmasi bo‘lib organizmga noxush ta‘sir ko‘rsatadi. Aholi turar joylari EMM ma‘nbalari sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish A – 2, 3, 4, 7, 8; Q-10, 11, 12,13 66 JSN. Toshkent sh. DSENM sanitariya-gigiena va bakteriologik laboratoriyasi ish faoliyati bilan tanishish Meditsina tashkilotlarining mikrobiologiya laboratoriyalarida yuqumli kasalliklarni quzgatuvchi, ya‘ni patogen mikroorganizmlar bilan ish olib boriladi. Shuning uchun laboratoriya xodimlari kasallikni uzlariga yuktirmaslik uchun ichki (qoidalarga qat‘iy rioya qilishlari zarur) Barcha xodimlar ok xalat,oq kalpachok kiyib yoki oq rumolcha urab, maxsus almashtiriladigai oyoq kiyimda ishlashlari keraq. Laboratoriyaga xalatsiz kirish mutlaqo mumkin emas. Zarur xollarda xodimlar yuzlariga dokadan tayyorlangan niqobni takadilar. Juda ham xavfli mikroorganizmlar bilan faqat maxsus qullanmaga rioya kilgan xolda rejimli laboratoriyalarda ishlanadi. A – 1,2, 3, 4, 7, 8; Q-2,4,6, 10, 11, 12,13 67 Seminar. Aholi turar joylarini rejalashtirish gigienasi. Talabalar aholi yashash joylarini qurilishi, qayta qurilishi va obodonlashtirilishi borasida OSN va JSN o‘tkazishda quyidagilarni bajaradilar. 1) Aholi punktini ( rayon, qishloq va b.) rivojlanishini bosh loyxasini tuzilishida ishtirok etadilar. 2) Qurilish uchun er maydoni ajratilishida ishtirok etadilar. 3) Loyixalash ishlarini hamma bosqichlarida san ekspertiza o‘tkazadilar. 4) Aholi punktini qurilishi bosh loyixasini amalga oshirishda JSN o‘tkazadilar. 5) Aholi punktlarini ko‘kalamzorlashtirilganligiga gigienik baho beradilar. 6) Shovqin darajasini kamaytirish tadbirlarini ishlab chivish maqsadida aholi punktida shovqin omilini o‘rganish. 7) Aholi punktini rejalashtirilganligini, qurilishini va A – 1, 2, 3, 4, 7, 8,12,15; Q-1,4,5,7,10, 11, 61 obodonlashtirilganligini dasturga to‘g‘ri kelishini sanitariya nazoratidan o‘tkazish 68 JSN. «Ekologiya va salomatlik» bo‘limii ish faoliyati bilan tanishish. Xozir tabiiy muhitga bo‘lgan noxush ta‘sirot ayrim muzofot, ulka, mamlakat mikiyosidagina emas, balki kulamida, sayeramizning barcha katlamlarida u yoki bu kulamida, sayeramizning barcha katlamlarida u eki bu kurinishda sodir bo‘lib turibdi. Atrof-muhitning ifloslanishi asosan sanoati rivojlangan mamlakatlarda ko‘prok sodir bulmokda. Atmosfera havosi va suv manbalarining ifloslanishi yirik shaxar va sanoat markazlaridan boshlanib, asta-sekin boshqa mintakalarga uta boshlaydi. Bu borada yirik shaxarlar atrofidan okib utadigan Dunay va Reyn darelari, Buyuk kullar, Boltik, O‘rta er, Kora dengizlarining ifloslanishi shular jumlasiga kiradi. Kurs ishlarini rasmiylashtirish 69 Ilmiy-amaliy anjuman. Anjuman o‘tkazish Talabalar ilmiy- izlanish ishlarni olib borishda Umumiy gigiena normal va potologik fizyalogiya, fizika, biofizika, bioximiya, biologiya, mikrobiologiya fanlardan olgan bilimlarini tadbik qiladilar. Amaliy mashg‘ulot o‘tish jarayonida olgan bilimlarni epidemiologiya, «Jamoat sog‘liqni saqlash va tashkillashtirish», «ovkatlanish va bolalar va usmirlar gigienasi», Magistraturaga o‘tishda va magiisterlik diseertatsiyasi tayorlashda katta ahamiyatga ega. 70 Oralik nazorat va OSKI OSKI o‘tkazish uchun savollar fanning ukuv dasturiga mos ravishda uzgartirishlar va kushimchalar kiritilishi mumkin Talabalarni o‘zlashtirishi kiyin bo‘lgan mavzularini taxlil qilib aniqlash. 5. Amaliy ko‘nikmalar ro‘yxati 1 DPM lar monipulyatsion xonalarida namlik va havo xarakat tezligini aniqlash. 2 Quyidagi labaratoriya tekshiruvi natijalari asosida ichimlik suvining sifatiga xulosa bering. 3 35 - qaydnomada keltirilgan natijalar bo‘yicha chiqindi suvlarning tozalanishini gigienik samaradorligiga baho bering. 4 Chiqindi suvdan sinama olish usullari 5. Chiqindi suv tarkibidagi erigan kislorod miqdorini aniqlang 6 Atmosfera havosvi tarkibidagi oltingugurt gazi miqdorini aniqlang 7 Aholi turar joylari atmosfera havosidan Migunov elektro aspiratori yordamida sinama olish koidasi. 8 Assman psixrometri yordamida xona xarorat darajasini baholang. 9 Anemometrning tuzilish prinsipi va anemometr yordamida yashash xonasidagi havo xarakat tezligini aniqlang. 10 Yu - 116 Lyuksmetri yordamida sun‘iy yoritilganlik darajasini o‘lchash uslubini va sun‘iy yoritilganlik darajasini o‘lchang. 11 Krotov asbobi yordamida ukuv xonasining atmosfera havosidan sanitar - bakteriologik tekshirish uchun sinama oling. 12 Koagulyantning optimal dozasini aniqlash uchun sinama koagulyatsiya jarayonini o‘tkazish. 13 Agar tekshirilayotgan suv DavST 950-2011 «Ichimlik suvi» talablariga javob bermasa xlorning optimal dozasini aniqlang. 14 Xlor oxaktosh tarkibidagi faol xlor miqdorini aniqlang va xulosa bering. 62 15 4 kavatli 600 urinli (ishchilar, xizmatchilar va talabalar) loyixasida yoruglik koeffitsientini asosiy va kushimcha xonalarda aniqlab bering. 6 Mustaqil ishlarni tashkil etishning shakli va mazmuni Talaba mustaqil ishini tayyorlashda fanning xususiyatlarini xisobga olgan xolda quyidagi shakllardan foydalanish tavsiya etiladi: Mavzuga oid banner tayyorlash Mavzuga oid tarqatma materiallarni laminatsiya shaklida tayyorlash Laminatsiya ko‘rinishida amaliy ko‘nikmalarni qadamma- qadam shaklida tayyorlash Darslik va o‘quv qo‘llanmalar bo‘yicha fan boblari va mavzularini o‘rganish; Tarqatma materiallar bo‘yicha ma‘ruzalar qismini o‘zlashtirish ; Avtomatlashtirilgan o‘rgatuvchi va nazorat qiluvchi tizimlar bilan ishlash; Maxsus adabiyotlar bo‘yicha fanlar bo‘limlari yoki mavzulari ustida ishlash; Yangi texnikalarni, apparaturalarni, jarayonlar va texnologiyalarni o‘rganish; Talabaning o‘quv- ilmiy tadqiqot ishlarini bajarish bilan bog‘liq bo‘lgan fanlar bo‘limlari va mavzularini chuqur o‘rganish; Faol va muammoli o‘qitish uslubidan foydalaniladigan o‘qsv mashg‘ulotlari ; Masofaviy (distansion) ta‘lim. Tavsiya etilayotgan mustaqil ishlarning mavzulari: 1 DSENM Kommunal gigiena bo‘limii ish rejasini tuzish 2 Loyixalarni sanitariya ekspertizadan o‘tkazish dasturini va xulosasini tuzish 3 Ochiq suv ta‘minoti va taksimlovchi tarmoklarni laboraboriya tekshiruv natijalarini interpretatsiyasi 4 Kodiriya suv ta‘minoti bosh inshootlarini sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish 5 Boz Su suv ta‘minoti bosh inshootlarini sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish 6 Er osti suv ta‘minoti va taksimlovchi tarmoklarni laboraboriya tekshiruv natijalarini interpretatsiyasi 7 Suv havzalarini ifloslantiruvchi ma‘nbalarni sanitariya tekshirish dasturini tuzish 8 Salar chiqindi suvlarni tozalash bosh inshootlarini sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish 9 Boz Su chiqindi suvlarni tozalash bosh inshootlarini sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish 10 Yunusobod tumani KMCh larni qayta yuklash stansiyasini sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish 11 Avtodormexbazalarni sanitariya tekshirish dasturini tuzish 12 Ifloslantiruvchi ma‘nbalardan atmosfera havosiga chiqaayotgan chiqindilarni tozalash inshootlarini gigienik samaradorligini baholash 13 Gidrometeorologiya xizmati kuzatuv posti natijalari bo‘yicha chang guli va gaz gulini tuzish 14 Kurs ishlarini bajarish uchun material yigish 15 Sanitariya okartiruv ishlarini olib borish uchun ma‘ruzalar tayyorlash 16 DPMlari somatik va jarroxlik bo‘limlarida sanitariya gigiena va epidemiyaga qarshi tadbirlar (Buyruk № 600 ) 17 Dorixonalarni sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish 18 Sartaroshxonalarni sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish 19 Hamom va kirxonalarni sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish 20 Kurilayotgan ob‘ektlarni sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish 21 Sport inshootlarini sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtiritsh 63 22 Aholi turar joylari EMM ma‘nbalari sanitariya tekshirish dalolatnomasini rasmiylashtirish 23 Kurs ishlarini rasmiylashtirish 24 Metantenkning tuzilishi, ishlatilish sharoitlari haqida sanitariya izoxini tuzish 25 Chiqindi suvlardan o‘rtacha proporsional sinama olish usullarini asoslab berish 26 KBE aniqlash bo‘yicha chiqindi suv sinamasini laboratoriya tekshiruv natijalarini interpretatsiyalash 27 Aerotenkni tuzilishi va ishtatish koidalari 28 Ochiq suv havzalarini sanitariya nazoratidan o‘tkazish va ekopasport tuzish 29 Tuprok muhitini ifloslantiruvchi ma‘nbalarni mustakil aniqlash 30 Tuprokning sanitariya holatini Xlebnikova sanitariya soni ko‘rsatkichi bo‘yicha gigienik baholash 31 Aholi turar joylarini sanitariya tozalash tizimini tekshirish dasturini tuzish 32 Talabalar turar joyi atrof xududini sanitariya tozalash tizimini baholash 33 Atmosfera havosini ifloslantiruvchi ma‘nbalar atrofida SXM tuzish 34 Statsionar post natijalariga asoslanib chang va gaz gulini tuzish 35 SanPiN 0015-05 ga asosan laboratoriya tekshiruv natijalarini gigienik baholash 36 Aholi turar joylarini muxofaza qilish rejalashtirish tadbirlari 37 Sanitariya tekshiruv dalolatnomasini mustakil yozish 38 Magistral va magistral oldi xududlarida SO va NO miqdorini aniqlash 39 Atmosfera havosini ifloslanishiga boglik aholii o‘rtasida kasallanish holati 40 Multitsiklonni tuzilishi, ishlash tartibi va samaradorligini baholash 41 Kommunal ob‘ektlarning kurilish loyixalari bosh rejasini ekspertizasi 42 Sun‘iy yoritish ma‘nbalarini gigienik tavsilotnomalari 43 Rejalashtirishning yashash xonalarini yoruglik darajasiga ta‘siri 44 Havo almashinish meyorlashtirishning gigienik asoslari 45 Joylarni topografik holatlariga baho berish 46 SanPIN talablariga asosan TTA klinikalarini kurilish tizimini gigienik baholash 47 DPM somatik bo‘limlarida sanitariya gigienik va epidemiologiya qarshi tadbirlar 48 DPM jarroxlik bo‘limlarida sanitariya gigienik va epidemiologiya qarshi tadbirlar 49 DPM qabul bo‘limlarida sanitariya gigienik va epidemiologiya qarshi tadbirlar 64 O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA‘LIM VAZIRLIGI O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG‘LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI ―TASDIQLAYMAN‖ O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor, professor Teshaev O.R.__________ «____» __________201_ yil Kafedra: Kommunal va mexnat gigiena Fan: Kommunal gigiena TIBBIY PROFILAKTIKA FAKULTETI 6-KURS TALABALARI UCHUN Download 5.99 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|