Referat nutqning to'g'riligi, aniqligi, to'zaligi, mantiqiyligi, ta'sirchanligi, maqsadga muvofiqligi

Tinglovchilarga haqiqatni yetkazish va ularni u yoki bu fikrning
togriligiga ishontirish bilan bogliq har qanday nutqiy jarayon
ozaro bogliq uch unsurdan tashkil topadi.Birinchi unsur -
isbotlanishi kerak bolgan fikr. Ikkinchisi - fikrning togriligini


isbotlovchi asos va dalillar. Uchinchisi - namoyish, yani fikr va asos-(dalil)lar ortasidagi aloqani kursatuvchi mantiqiy boglanish.
Nutqning mantiqiyligi uning asosiy sifatlari togrilik va aniqlik bilan
chambarchas boglangandir. Chunki grammatik jihatdan togri
tuzilmagan nutq ham, fikrni ifoda etish uchun muvaffaqiyatsiz
tanlangan leksik bir-lik ham mantiqning buzilishiga olib kelishi
tabiiydir. Mantiqiy izchillikning buzilishi tinglovchi va oquvchiga ifodalanayotgan fikrning toliq borib yetmasligiga, bazan umuman
anglashilmasligiga sabab bolishi mumkin.


Nutqning tozaligi

Nutqning tozaligi deganda unda til elementlarining ishlatilishida
adabiy til meyorlariga amal qilish-qilmaslik tushuniladi. Yaxshi,
namunaviy nutq hozirgi ozbek adabiy tili talablariga mos holda
shakllangan bolishi, turli gayriadabiy va gayriaxloqiy til
elementlaridan xoli bolishi kerak.Nutqimizning sofligiga, asosan, quyidagilar tasir qiladi:
1. Mahalliy dialekt va shevalarga xos soz, ibora, shuningdek,
grammatik shakllar, soz va soz birikmalarining talaffuzi, urgusi.
2. Orinsiz qollangan chet soz va soz birikmalari.
3. Jargonlar.
4. Vulgarizmlar.
5. Nutqda ortiqcha takrorlanadigan «parazit» sozlar. Nutqning tozaligi, yani sof adabiy tilda muloqot qilish oquvchilar va
talabalarning nutq madaniyati hamda mahoratini egallash, notiqlik
sifatlariga erishishlari uchun muhim bosqich sanaladi. Bu esa tildan