Referat orınlaǵan: Sernazarova Elyanora Qabıllaǵan: Bektursinova Gulmira Nókis 2023 Joba

Gender psixologiyasi payda bolıw tariyxı


Gender termini salıstırǵanda jańa túsinik bolsada (1975), pánge oǵan baylanıslı pikir hám qarawlar talay waqıttan berli malum. Gender psixologiyasi tariyxında 5 basqıshnı ajıratıw múmkin: 1. Filosofiya jayinde genderga tán pikirlerdiń qáliplesiwi (áyyemgi (áyyemgi) dáwirden XIX ásir aqırıǵa shekem); 2. Gender psixologiyasi predmeti hám bolimlarining ajratılıwı (XIX ásir aqırı XX ásir basları ; 3. Freyd dáwiri yaǵniy, Z. Freyd hám psixoanaliz menen baylanıslı dáwir (XX ásir basları 1930 jıllar ); 4. Keń eksperimental izertlewlerdiń baslanıwı hám dáslepki teoriyalerdiń payda bolıwı; 5. Gender psixologiyasining barq urib rawajlanıwı dáwiri (1990 jıllardan házirge shekem). 1 Gender izertlewleriniń áyyemgi dáwirleri haqqında sóylegende Aflotun hám Aristotel tilge alınadı. Afinalik Aflotun (mil. avv. 427-347 yy.) ozining Bázim (Pir), Mámleket (Gosudarstvo), Nızamlar (Zakono) dóretpelerinde oil dostlikni Samoviy Afrodita dep ataydi. Onıń pikrine qaraǵanda er adam qorqoq baxtı qara ómir keshirse, alımınan song onıń sezimi áyelge otadi. Aflotunning hayallarǵa unamlı munasábeti onıń ideal mámleket haqqındaǵı táliymatında sawlelenedi. Bul mámlekette hayallar barlıq tarawda er adamlar menen teńdirlar, bunnan tısqarı uyrozgor jumıslarınan holi, mámleketlik jumıslarında aktiv bolıp tabıladı, perzent tárbiyası ushın bolsa er adam hám hayallar birdey masul bolıp tabıladı. Aristotel (mil. avv. 384-322 yy.) ozining Siyasat, Haywanlardıń payda bolıwı haqqında hám booshqa dóretpelerinde er adam hám hayallar munasábetleri, jámiyette olardıń poziciyasi, olar ortasidagi miynet bólistiriwi, xalıq sanın tártipke salıw sıyaqlı máselelerde az pikirlerin aytǵan. Onıń pikrine qaraǵanda, jámiyette tolıq túrde munasábetler qáliplesiwi ushın xalıq sanı kemrek bolıwı shárt. Sol sebepli onı tártipke salıw dárkar: a) er adamlarǵa 37 jasqa shekem, hayallarǵa 18 jasqa shekem perzentli bolishni qadaǵan etiw (bul orinda hayallar ushın biologiyalıq, er adamlar ushın bolsa social) balogatga jetiw názerde tutılǵan. Bul da jınıslarǵa túrlishe munasábet tuwındı bolıp tabıladı. b) kesel balalardı aldırıw (bunı nızam menen bekkemlew kerek). v) hár bir shańaraq ushın perzent sanın shegaralap qoyish. Aristotelning pikrine qaraǵanda, er-hayal munasábetleri xojayin hám shóp-shar munasábetleri bolıwı kerek. Hayal hám er adam teń janzatlar emes. Hayal perzentine tanni beredi, er adam bolsa mánisan ústin bolǵan jonni beredi. Er adam hákimlik etedi, hayal boysunadi. Atap kórsetiw zárúr, XXI asirde de kopchilik tárepinen Aristotelning pikirlerine oxshash pikirler aytıladı (Ásirese Shıǵısda F. Ol). Uygonish dáwirinen bizni utopiyalar qızıqtiradi. Tóbeas Mor ozining Altın kitap i (Zolotaya kniga) de ideal mámleketti suwretlegen. Bul mámlekette er adam hám hayallar iskerlik shegaraları belgilenmagan: jámiyetlik jumısları, diniy iskerlik (Ruwxanıy xizmetker retinde), áskeriy xızmet (Tek az turmıs ortoqlari menen) hám t.b. Hayallar joqarı hámellerdi iyelewleri múmkin bolǵan. Tóbeazzo Kampanella Quyash qalası (Gorod solnsa) shıǵarmasında ideal mámleketti suwretleydi. Ol jaǵdayda eki jınıs wákilleri teńdirlar (áskeriy talimda da), olardıń kiyimleri de parıqlanbaydı. Parq olardıń jumıslarında bolıp tabıladı: er adamlar talay ogir islerdi orınlawǵan, hayallar bolsa násil qaldırishgan.