Referat sirtqi bolim fakulteti «boshqarish hisobiga kirish»

Faoliyatga asoslangan xarajatlarni hisoblash uchun talablar (ABC)
Xarajatlarni hisobga olishning ABC tizimi faoliyatga asoslangan bo'lib, ular har qanday hodisalar, ish birliklari yoki aniq maqsadga ega bo'lgan vazifalar, masalan, ishlab chiqarish uchun mashinalarni sozlash, mahsulotlarni loyihalash, tayyor mahsulotlarni taqsimlash yoki mashinalarni boshqarish. Faoliyatlar umumiy xarajatlarni sarflaydi va xarajatlar ob'ekti hisoblanadi.
ABC tizimiga ko'ra, faoliyat har qanday operatsiya yoki xarajat omili bo'lgan hodisa sifatida ham ko'rib chiqilishi mumkin. Faoliyat drayveri sifatida ham tanilgan xarajat drayveri taqsimlash bazasiga murojaat qilish uchun ishlatiladi. Xarajat omillariga misollar mashinani sozlash, texnik xizmat ko'rsatish talablari, iste'mol qilingan quvvat, sotib olish buyurtmalari, sifatni tekshirish yoki ishlab chiqarish buyurtmalarini o'z ichiga oladi.
Faoliyat ko'rsatkichlarining ikkita toifasi mavjud: faoliyat necha marta sodir bo'lishini hisoblashni o'z ichiga olgan tranzaksiya drayverlari va faoliyatning bajarilishi uchun qancha vaqt ketishini o'lchaydigan davomiylik drayverlari.
Mahsulotlarga bilvosita yoki qo'shimcha xarajatlarni taqsimlash uchun mashina soatlari va/yoki to'g'ridan-to'g'ri ish soatlari kabi hajmlar soniga bog'liq bo'lgan xarajatlarni o'lchashning an'anaviy tizimlaridan farqli o'laroq, ABC tizimi ma'lum darajada qanday qilib bog'liq bo'lmagan faoliyatning beshta keng darajasini tasniflaydi. ko'plab birliklar ishlab chiqariladi. Bu darajalarga paket darajasidagi faoliyat, birlik darajasidagi faoliyat, mijozlar darajasidagi faoliyat, tashkilotni qo'llab-quvvatlovchi faoliyat va mahsulot darajasidagi faoliyat kiradi.
Faoliyatga asoslangan xarajatlarni hisoblashning afzalliklari (ABC)
Faoliyatga asoslangan xarajatlarni hisoblash (ABC) xarajatlarni hisoblash jarayonini uchta usulda yaxshilaydi.
Birinchidan, u umumiy xarajatlarni yig'ish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan xarajatlar hovuzlari sonini kengaytiradi. Barcha xarajatlarni bitta kompaniya miqyosida to'plash o'rniga, u xarajatlarni faoliyat bo'yicha birlashtiradi.
Ikkinchidan, u qo'shimcha xarajatlarni ob'ektlarga belgilash uchun yangi asoslarni yaratadi, shuning uchun xarajatlar mashina soatlari yoki to'g'ridan-to'g'ri mehnat xarajatlari kabi hajm ko'rsatkichlari o'rniga xarajatlarni keltirib chiqaradigan faoliyatlar asosida taqsimlanadi.
Nihoyat, ABC bir necha bilvosita xarajatlarning tabiatini o'zgartirib, ilgari bilvosita hisoblangan xarajatlarni, masalan, amortizatsiya , kommunal xizmatlar yoki ish haqini ma'lum faoliyat uchun kuzatib borish imkonini beradi. Shu bilan bir qatorda, ABC qo'shimcha xarajatlarni katta hajmli mahsulotlardan past hajmli mahsulotlarga o'tkazadi, bu esa past hajmli mahsulotlar birligi tannarxini oshiradi.
ABC hisob tizimi ("Activity-Based Costing") javobgarlik markazlari bo'yicha tannarx hisob-kitobini "Direkt-kosting" usulidagi kabi doimiy (fixed costing) va o'zgaruvchan (veriable costing) xaraj atlarga bo‘lib hisobga olishni, ammo asosiy e’tiborni faoliyat turlari va funksional xizmatlarga qaratishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yadi. Mazkur tizim bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlar, jumladan Evropa va Amerika korxonalari amaliyotida keng qollaniladi,
Umuman, ABC tizimi faoliyat turlari bo‘yicha xarajat hisobini (xarajatlarning funksional hisobi) anglatadi.