Referati bajardi: SobirjonovHojimurod Tekshirdi: Oltinko’l 2023-y Mavzu: Biznesvaekologiya Reja

3.Raqamli iqtisodiyot: yangibiznesimkoniyatlari
Zamonaviydunyoniaxborottexnologiyalarisiztasavvuretibbo‘lmaydi, ularturlisohalarnio‘zgartirib, yengillashtirdi, yangibozorimkoniyatlariniochdi. Yangiraqamliinfratuzilmalarningpaydobo'lishi, kompyutertexnologiyalarivaraqamlikommunikatsiyalarningrivojlanishiaxborottexnologiyalarisohasidayangiimkoniyatlaryaratadi, ularnijamiyatningijtimoiy-siyosiyvaiqtisodiy-iqtisodiyhayotigatatbiqetadi, xalqaroiqtisodiyotningyangitiziminishakllantiradi. raqamlihisoblanadi. Raqamliiqtisodiyotyuqoritexnologiyalibiznestuzilmalaritomonidanelektronmahsulotlarvaxizmatlarishlabchiqarishvabumahsulotlarnielektrontijoratorqaliamalgaoshirishgaasoslangan.
Raqamliiqtisodiyot - buishlabchiqarishningasosiyomillariraqamlishakldataqdimetilganma'lumotlarvaularniqaytaishlashvakattahajmlardafoydalanishbo'lganfaoliyatbo'lib, harxilturdagiishlabchiqarish, texnologiyalar, uskunalar, samaradorlik, sifatvaunumdorliknioshirishgaimkonberadi. tovarlarvaxizmatlarnisaqlash, sotish, etkazibberishvaiste'molqilish.
Iqtisodiymunosabatlarvaqonunlarraqamliiqtisodiyotningsub'ektihisoblanadi. Raqamliaxborottexnologiyalariorqaliilmiy-texnikaviyaxborotniishlabchiqarish, almashish, tarqatishvaiste’molqilishjarayonidamunosabatlarshakllanadivabujarayonlarningrivojlanishiiqtisodiyqonuniyatlargabo’ysunadi.
Raqamliiqtisodiyotishlabchiqarish, savdo, transport vamoliyaviyxizmatlar, taʼlim, sogʻliqnisaqlash, ommaviyaxborotvositalarivaboshqalargakattataʼsirkoʻrsatadi. Texnologiyalarodamlarvatashkilotlargaturliyoʻnalishlardaimkoniyatlarberadi, gʻoyalaryaratishvatarqatish, rivojlantirishvarivojlantirishimkoniniberadi. innovatsiyalarnitijoratfaoliyatigakiritishvajoriyetish.
Axborotraqamliiqtisodiyotningrivojlanishiaxborotbozorinirivojlantirishjarayonibilanuzviybog'liqdir. Axborotbozorinitijoratasosidaintellektualmehnatmahsulotlarinisotibolishvasotishbo'yichaiqtisodiy, huquqiyvatashkiliymunosabatlartizimisifatidatavsiflashmumkin.
Jamiyatniaxborotlashtirishvaraqamlashtirishningo'sishibilaniqtisodiyotdaaxborotindustriyasiustunlikqilaboshladi, ishlabchiqarishtoborainnovatsionvaintensivbo'libbormoqda. Axborot-kommunikatsiyatexnologiyalarisohasida band bo‘lganlarsoniyildan-yilgaortibbormoqda. So'nggio'nyilliklardajamiyatniaxborotlashtirishnirag'batlantiruvchiasosiyomil - buo'sishdir apparat vadasturiyta'minotningmavjudligi, tarmoqtexnologiyalariniishlabchiqish. Axborotbozoriningjadalrivojlanishigadasturiymahsulotlarniishlabchiqishdabiznesningjadalo'sishisezilarlita'sirko'rsatdi.
Raqamliiqtisodiyotningrivojlanishiraqobatningyangituri - giperraqobatningpaydobo'lishigaolibkeldi. Giperraqobatningtizimlielementlariko‘pbosqichlivako‘po‘lchovli, yangibilimlar (kompetentliklar), boshqaruvchanlik, dinamizm, moslashuvchanlik, harakatchanlik, innovatsiya, samaradorlikvaboshqalarbo‘lib, ularjahonyetakchilarivatexnologikrivojlangantransmilliykompaniyalarninggloballashuvafzalliklarinibelgilaydi.
Axborotbozoritashkilotlarningbiznesjarayonlarinioptimallashtirishuchunma'lumotlarniishlabchiqarish, saqlash, qaytaishlashvauzatishuchuninnovatsiontexnologiyalarniishlabchiqishbo'yicha universal bo'lmaganfunktsiyalarnibajaradigantuzilmalarraqobatiningmaxsususullaridanfoydalanadi. Mikroiqtisodiydarajadaaxborot-kommunikatsiyatexnologiyalari (AKT) korxonalargabiznesjarayonlarinioptimallashtirishimkoniniberadi.
MakroiqtisodiydarajadaAKTningta'sirijahoniqtisodiyotidagitendentsiyalarni, shujumladanfoydalanishnihisobgaoladigandavlatlarvamintaqalariqtisodiyotinirivojlantirishningyangiyo'nalishlarinitanlashzarurliginitushuntiradi. Raqamliiqtisodiyotanʼanaviyiqtisodiyotgaxosboʻlganqatorcheklovlarniyengiboʻtishgaqodir. Raqamlimahsulotlarcheksizko'podamlartomonidannusxalanishivaishlatilishimumkinvaulariste'molchixususiyatlariniyo'qotmaydivabuxususiyatlarnialmashishvabahamko'rishdako'pinchayaxshilanadi. Bundayholda, moddiymahsulotlarnibirvaqtningo'zidabirnechtaodamishlatishimumkinemasvaishpaytidaaşınmavayirtiqqaduchorbo'ladi. Internetdo'konlarodatiysavdomaydonchalarigaxosbo'lganhududlardavashuninguchunassortimentningkengligidacheklovlardanqochishimkoniniberadi.
Ma'lumotlarningkompaniyaboshqaruvigata'sirikuchayishibilanundanfoydalanishusullariniqo'shimchatekshirish talab etiladi. Hozirgikundakompaniyalarningtashkiliyvaboshqaruvmuammolarinihalqilish, biznesjarayonlariniyo'lgaqo'yishtoboraqiyinlashmoqda. Raqamliiqtisodiyotkompaniyalarfaoliyatidabirqatormuhimo'zgarishlarniamalgaoshirdi:
1. muhimqaytamanbagaaylanganaxborotishlabchiqarishomiliningpaydobo'lishi:
2. Tovar vaomilsifatidagima'lumotlarbahogaegabo'lganiuchunishlabchiqarishxarajatlariningoshishi;
3. AKTdanfoydalanishorqalitranzaksiyaxarajatlarinikamaytirish;
4. AKTgaasoslanganishlabchiqarishnijoriyetishdainsonomiliningahamiyatinioshirish;
5. Informatsionresursdanfaolfoydalanishorqalinoaniqlikomiliningahamiyatinikamaytirish.
An'anaviyiqtisodiyotdaishlabchiqaruvchivaxaridoro'rtasidagimunosabatlardaasosiyrolniishlabchiqaruvchio'ynadi, chunki u mahsulotg'oyalarinishakllantirishgategishliedi. Xaridorallaqachonishlabchiqarilganvaishlabchiqaruvchitomonidantaklifqilinganimtiyozlarro'yxatidantanlovqildi. Raqamliiqtisodiyotdazamonaviyxaridoryangiiste'molqiymatiniyaratish, yangimahsulotvaxizmatlaruchung'oyalaryaratishjarayoniningishtirokchisibo'lishimkoniyatigaega.
Xulosa
Iste'molchibilanyaqinroqo'zaromunosabatlargao'tishniishlabchiqarishkorxonalariningbiznesmuhitinio'zgartirishuchunmantiqiyqadami deb ta'riflashmumkin. Ishlabchiqarishkompaniyalariiste'molchibilantoborako'proqhamkorlikqilaboshladilar (mahsulotdizayniniyaratish, individual buyurtmabo'yichamahsulotishlabchiqarish, mahsulotningyangifunksionalliginiishlabchiqishvaboshqalar). G. Chezborotomonidanishlabchiqilgan “ochiqinnovatsiyalar” konsepsiyasi ham raqamliiqtisodiyotkeltiribchiqaradigano‘zgarishlarbilanbog‘liq. Ochiqinnovatsiyalariste'molchilarbiznesiniinnovatsiyalarniyaratishjarayonigafaoljalbqilishjarayonidakuzatilishimumkin, bundakompaniyalarnafaqatichkig'oyalardan (xodimlarningg'oyalari), balkitashqi (iste'molchilarningg'oyalari) ham foydalanadilar. Bilimraqamliiqtisodiyotdastrategikmuhimaktivdir. Ularturlisohalardagikompaniyalarningbarqaroriqtisodiyrivojlanishidaasosiyrolo'ynaydi. Shu munosabatbilankorporativbilimlarnikompaniyaboshqaruvtizimigaintegratsiyalashningzamonaviyvositalarivausullariasosidabiznesnirivojlantirishstrategiyasiniishlabchiqishdayangiyondashuvlarnishakllantirishmaqsadgamuvofiqdir. Bilimlarniboshqarishboshqaruvtizimidagiengmuhimfaoliyatturlaridanbirisifatidaintellektualqadriyatlarnishakllantirishga, korxonalarningtashkiliy, iste’molvainsonkapitalinirivojlantirishgayo‘naltirilganbo‘lishikerak. Intellektualaktivlardanintensivfoydalanishkompaniyaningasosiyvakolatlaritiziminibirgalikdatashkiletuvchiichkivatashqikompetentsiyalarnishakllantirishimkoniyatlariniberadi. Raqamliiqtisodiyotningrivojlanishiichkivatashqibiznesmuhitigasezilarlita'sirko'rsatadi. Axborot-kommunikatsiyatexnologiyalarisohasida tub o'zgarishlarmavjudbo'lib, ularkompaniyafaoliyatiningturliyo'nalishlaridao'zifodasinitopmoqda. Internet hattoyangivakichikkompaniyalargao'zmahsulotlarinibutundunyobo'ylabsotishgaimkonberadi. Kompaniyalarnisbatankichikkapitalqo'yilmalarbilantezpaydobo'lishivarivojlanishimumkin.
Axborottexnologiyalarixarajatlarnikamaytirishga, iqtisodiyotningdeyarlibarchatarmoqlaridamehnatunumdorligivaunumdorliginisezilarlidarajadaoshirishgayordamberadi. Raqamliiqtisodiyotdakompaniyalarningbozordagimavqeimurakkablashmoqda, strategikqarorlarniqabulqilishdaxavfvanoaniqlikkuchaymoqda. Bu holattexnologikdarajadagidinamiko'zgarishlar, raqobatningkuchayishi, davlatningiqtisodiyotgata'siritufaylibeqarorsharoitlarbilanbog'liq. Raqamliiqtisodiyotgaxostexnologiko'zgarishlarishlabchiqaruvchilarvaxaridorlaruchunbiznesningyangibozorqoidalariniyaratadi. Raqamliiqtisodiymuhitdakompaniyalardoimiyravishdayangiraqobatbardoshstrategiyalarniizlashlarivaraqobatsamaradorliginioshirishlarikerak. Yangisharoitdaomonqolishvarivojlanishuchunkompaniyalarraqamliaxborottexnologiyalarisohasidagio'zmalakalarinioshirishlarikerak.