Referati bajaruvchi: To’rayev Shuhrat Toirovich Ilmiy raxbar: Jizzax-2023

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   “O’zbekiston Respublikasi aholini ijtimoiy muhofaza qilish organlari xo’jalik xarajatlari va ularda axborot texnologiyalarini varatish xarajatlarini qoplash jamg’armasini tashkil etish va mablag’lami sarflash tartibi to’g’risida” Yo’riqnoma, 2006 yil aprel oyi.
   
2. 
   O’zbekiston Respublikasining imtiyozli pensiya ta’minoti va mehnatni muhofaza qilish bo’yicha me’yoriy hujjatlari to’plami. - T “Adolat”. 2006.-724 b.
   
3. 
   Abdurahmonov Q.X. Mehnat iqtisodiyoti. Darslik-T. 2009.
   
4. 
   Abdurahmonov Q.X, Xolmo’minov Sh.R., ZokirovaN.Q. Perzonalni boshqarish. Darslik-T.
   

2008.

5. 
   A.A. Abdullayev, H.A. Aybeshov. “Korxona Iqtisodiyoti” . Toshkent. “11m ziyo” 2003.
   
6. 
   Xudoyberdiyev Z. Xomitov K. “Tadbirkorlik va biznes asoslari’ T. 2009.
   
7. 
   U.Parpiyev. I. Salomov. “Bozor iqtisodiyoti asoslari va ishlab chiqarishni tashkil etish”.
   

T. Sharq.1966 yil.

8. 
   E. Egamberdiyev. “Mikroiqtisodiyot” T. “Ilm ziyo” 2008.
   
9. 
   Sh. Shodmonov. T. Jo’rayev. “Iqtisodiyot nazariyasi” T. 2000 yil.
   

Test savollari

1. 
   Inson faoliyati natijasida tabiatga ta'sir etuvchi omillar deb nimaga aytiladi? A. antropogen*
   

B. abiotik
C. izotermli D.biotik
E. fiziologik

2. 
   Axoli salomatlik holatini va tashqi muxit sifatini kuzatuvchi Davlat tizimi deb nimaga aytiladi?
   

1. 
   sotsial-gigienik monitoring*
   
2. 
   sanitar-epidemiologik tizimni me'yorlash
   
3. 
   gigienik diagnostika
   
4. 
   gidrometeorologik monitoringning fideral tizimi
   
5. 
   metodologik
   

3. 
   «Ksenobiotiki» terminining tushunchasi? A.begona kimyoviy moddalar*
   

B. oziq-ovqat qo‘shimchalarini saqlovchi mahsulotlar C. pestitsidlar
D.kanserogenlar
E. vitaminlar

4. 
   Sovuq ta'siriga inson organizmining fiziologik reaksiyalari: A. tomirlarning torayishi, moddaalmashinuviningo‘zgarishi*
   

B. tomirlarningkengayishi
C. ishtaxaningbuzilishi D.asabningbuzilishi
E. uyqusizlik

5. 
   Issiqlik ta'sirida inson organizmining fiziologik reaksiyalari: A.tomirlarning kengayishi,qon tomirlar chastotasining kengayishi, nafas olish chastotasi*
   

B. qon tomirlarining kengayishi
C. tomirlarning torayishi, nafasolishchastotasi D.ishtaxaning pasayishi
E. kayfiyatning buzilishi

6. 
   Nurlanish ta'sirida issiqlik uzatilishiga ta'sir etuvchi omillar: A. to‘suvchi qobiqlar harorati*
   

2. 
   havo harorati
   
3. 
   havo namligi
   
4. 
   havo xarakat tezligi
   
5. 
   shovqin darajasi
   

7. 
   Gigienik nuqtai nazardan namlikni qanday turi ko‘proq ahamiyatga ega?
   
   1. 
      nisbiy*
      
   2. 
      absolyut C. maksimal D. umumiy E. parsial
      

8. 
   Havo namligi qaysi asbob yordamida o‘lchanadi? A. psixrometr*
   

B. shumomer
C. katatermometr D.aktinometr
E. aspirator

9. 
   Quyosh spektirining qanday qismi antiraxitik va bakteriotsid ta'sirga ega? A. ultrabinafsha nurlar*
   

2. 
   lazer nurlari
   
3. 
   ko‘riladigan nurlar
   
4. 
   rentgen nurlari
   
5. 
   korotkie luchi
   

10. 
    Sun'iy yoritilganlik turlarini ayting:
    

1. 
   umumiy, maxalliy, kombinatsiyalashgan*
   
2. 
   umumiy va va maxalliy
   
3. 
   yuqori, pastki, kombinatsiyalashgan
   
4. 
   yukori va yon tomondan
   
5. 
   kombinatsiyalashgan, yon tomondan va maxalliy
   

11. 
    Mehnatga layokatli aholii qanday guruhlarga bo‘linadi? A.18- 29; 30-39; 40-59*
    

B. 18-25; 26-35; 36-55
C. 18-29; 30-49; 50-69
D.guruhlarga bo‘linmaydi E. 18-50; 50-100

12. 
    Gigienik me'yorlash bosqichlari va uning ketma-ketligi: A.TBM ni aniqlash, REM ni aniqlash, REM ni taxlil qilish* B. TBM ni aniqlash, REM ni taxlil qilish, REM ni aniqlash
    

C. REM ni ishlab chiqish va tasdiqlash D.REM ni aniqlash va kelishish
E. TBM ni ishlab chiqish va tasdiqlatish

13. 
    Silikoz deb nimaga aytiladi?
    

1. 
   tarkibida kremni bor bo‘lgan kasb kasalligi*
   
2. 
   qo‘l terisida uchraydigan kasb kasalligi
   
3. 
   metal changi ta'sirida uchraydigan qondagi kasb kasalligi
   
4. 
   shovкin ta'sirida yuzaga keladigan kasallik
   
5. 
   tebranish ta'sirida yuzaga keladigan kasallik
   

14. 
    Antrakoz deb nimaga aytiladi? A.tarkibida ko‘mir bor bo‘lgan kasb kasalligi* B. qo‘l terisida uchraydigan kasb kasalligi
    

C. shovqin ta'sirida yuzaga keladigan kasallik D.tarkibida kremniy bor bo‘lgan kasb kasalligi E. tebranish ta'sirida yuzaga keladigan kasallik

15. 
    Ishlab chiqarishda shovkin qanday me'yorlanadi?
    

A.8 oktavali to‘lqin uzunligidagi tovush bosimining darajasiga ko‘ra* B. tovushning umumiy darajasi bo‘yicha dB (A)da
C. tovush balandligiga qarab
D.6 oktavali to‘lqin uzunligidagi tovush bosimining darajasiga ko‘ra
E. tovush balandligini o‘rtacha ko‘rsatkichi bo‘yicha dB (A)

GLOSSARY

1. 
   Zararli Omillar (Harmful Substances): Kimyoviy moddalar yoki boshqa omillar, ularning inson organizmi uchun zararli bo'lishi mumkin. Misol uchun, to'ksik kimyoviy moddalar zararli omillar sifatida hisoblanadi.
   
2. 
   Zaharli Omillar (Toxic Substances): Organizmga zararli bo'lishi mumkin bo'lgan kimyoviy yoki boshqa omillar. Zaharli omillar inson sog'liqini buzish, kasalliklarni olib chiqarish yoki boshqa zararli ta'sirlarni bajarish uchun ishlatilishi mumkin.
   
3. 
   Metabolizm (Metabolism): Organizmda kimyoviy moddalar o'zgarib borishi va energiya ishlab chiqarishi jarayoni. Zararli omillar metabolizmni ta'sir qilishi mumkin.
   
4. 
   Toksikologiya (Toxicology): Zaharli va zararli omillarni tadqiq etish, ularning inson organizmi va boshqa tizimlarga ta'sirini o'rganish uchun tibbiy so'rovnoma va ilmiy yo'nalish.
   
5. 
   LD50 (Lethal Dose 50): Zaharli kimyoviy moddaning yarimmiqdori, yani ularning 50% nisbatida insonlarda o'limga olib keladigan miqdori. Bu toksikologiya ilmiyotida o'rtacha o'zgaruvchan hisoblanadi.
   
6. 
   Biotransformatsiya (Biotransformation): Organizm ichidagi kimyoviy moddalar o'zgarishi. Bu, qisqa muddatli zaharli moddalarni zararli olmagan moddalarga o'zgartirish va o'zgartirishni o'z ichiga oladi.
   
7. 
   Detoksifikasiya (Detoxification): Organizmning zararli omillarni yengil va zararsiz moddalarga aylantirish jarayoni. Bu asosan qandaydir tizimlar yordamida sodir bo'ladi.
   
8. 
   Hemotoksikologiya (Hematotoxicology): Kimyoviy omillarning qon sistemasiga olib kelishini va uni ta'sirini o'rganishga bag'ishlangan ilmiy so'rovnoma.
   
9. 
   Organ Spesifik Ta'sir (Organ-Specific Effects): Zararli omillar organlarda maxsus ta'sirlarni yaratishi mumkin. Bu, qandaydir bir organ yoki tizimga tegishli kasalliklarni olib chiqarish uchun mumkin.
   
10. 
    Doza Efektni Baholash (Dose-Response Assessment): Zaharli omillarning tanlanadigan dozalarining va ularning ta'sirini baholashda ishlatiladigan tahlil va hisob-kitoblarni o'z ichiga oladi.
    

Bu lug'atda keltirilgan terminlar, "Ishlab chiqarishning zararli va zaharli omillarini inson organizmiga ta’sirini hisoblash" mavzusiga oid muhim tushunchalarni tushuntiradi. Bu terminlar, mavzuni tushunish va ilmiy ko'nikmalarni oshirish uchun juda muhimdir.