Referati mavzu: Nuklien kislotalarning tuzilishi, vazifalari va fizik-kimyoviy xossalari
Download 446.74 Kb. Pdf ko'rish
|
nuklien kislotalarning tuzilishi vazifalari va fizik-kimyoviy xossalari
Ba‘zi eng mashhur viruslar Virus tiplari Vakillari Bakterial viruslar (bakteriofaglar) DNK tutuvchilar
RNK tutuvchilar
Xayvon viruslari DNK-tutuvchilar
RNK tutuvchilar
FX174 ( (lyambda) T2
T4 f 2
MS 2 R 17
Q) Maymun virusi 40 (SX40) Sichkon poliomasi virusi Kuyon paliomasi virusi Sodda gerpes virusi (odamniki) Adenovirus (odamniki) Raus sarkomasi virusi (parrandalar) Poliomielit virusi Gripp virusi
Usimlik viruslari (RNK — tutuvchilar) tomaki mazaikasi virusi (TMV)
Faglar bakteriyalarni infektsiyalaganda virusning dumidagi tolalari bakteriya satxining molekulyar strukturasi bilan reaktsiyaga kirishadi. Binobarin fag bilan bakteriya orasida yuksak spetsifiklik mavjud. Fag dumidagi tolalar bilan bakteriyaga yetishgach asos plastinkasidagi lizozimlar (erituvchi fermentlar) bakterial xujayra devorini buzadi va DNK bakteriya x,ujayra ichiga yuboriladi. Fag
21
DNK (yoki RNK) si xujayin x,ujayrasiga kirgach faglarning yangi avlodini x,osil kiladigan uch fazada utadigan kator jarayonlarni boshlab yuboradi: 1) ilk fag RNK si va ilk oksili sintezi, xujayinning barcha nuklein kislotalari va oksillari sintezini tuxtatish; 2) kechki RNK va kechki oksillar sintezi va 3) yangi faglar morfogenezi. Sungra tayyor faglar xujayra devorini buzib tashkariga chikadi va xosil bulgan bola viruslar uz infektsiyasining yangi tsiklini boshlaydi. Virus bakteriyani infitsirlaganda xujayra ichiga uning DNK molekulasining kiritilishi DNK ning nael tashuvchi molekula ekanligini tasdiklashda muxim dalil bulgan edi. 1952 yil Alfred D. Xershi va Marta Cheyz Ye. SoN ni T2 bakteriofag bilan infektsiyalab utkazgan tajribalarida bakterial xujayraga fagning oksili emas, balki DNK sining kiritilishini radioaktiv nishonlardan foydalanib kursatdilar.
Tajrnbada bakteriofagning ikki xil nishonlangan preparatlari kullangan. Ulardan birida fagning DNK si 32 Р bilan, ikkinchisida- 35 s bilan fagning oksili nishonlangan. Preparatlarning xar biri aloxida radioaktiv nishon tutmagan 22
bakteriyalar suspenziyasiga kushib chaykatilgan. Faglar bakteriyalardan ajratil- gandan sung radioaktiv nishon nishonlangan DNK bilan ishlangan bakteriyalarda topilgan. 35s bilan nishonlangan fag oqsili bakteriyada topilmagan, lekin radioaktiv nishon fagning «soyalarida» (DNK sidan ajralgan kobiklarida) topilgan.
Prokariotik hujayralarda DNK mikdori viruslar-nikidan ancha kup, masalan, ichak tayokchasi-б-bakteriofagidan 200 marta ortik DNK tutadi. Prokariot xujayralar genomi ikki zanjirli yagona DNK ning yopik xalkasidan iborat bulib, xujayraga nisbatan u juda katta. Genetik tajriba-lar va bevosita mikroskopik tadkikotlar Е. Соli ning DNK si juda uzun molekula ekanligini kursatdi. Uning uzunligi 1,36 mm, taxminan 4-10 juft asoslar, 4600 kv (k — kilo, base — asos) ga ega, qalinligi 20 A°, mol. massasi 2,8-109 Tushunarliki, DNK yuksak darajada uralgan bulishi kerak. Bakterial DNK ning millionlab' odatiy asoslari (A, T, G va Ts) orasida kushimcha metil gruppalar tutadigan asoslar xam uchraydi. Bakteriyaning xar bir turi uchun metillangan asos-larning uziga xos kurinishi xarakterli. Bir kator muxim tekshirishlar metillangan asoslarining biologik axamiyati-ni aniqlab berdilar. Ular bakteriyaga hujum qilib, uning DNK sini parchalaydigan viruslardan saklanish kuroli ekan. Bakteriya — hujayinning metillangan DNK si uzining restriktazasi tomonidan parchalanmaydi, xolbuki virus DNK si esa bu fermentlar ta‗sirida yukotiladi.
Prokariotlarda genom struktura jixatdan xam ancha sodda tuzilgan, ularning genomi DNK sida regulyator va signal asoslar qatoridan tashkari, translyatsiya qilinmay-digan jimjit turadigan uchastkalar xam ancha siyrak uchray-di.
Bundan tashkari, ba‗zi bakterizl hujayralarda plaz-midiy deb ataladi-gan bir nechta mayda, xalka shaklidagi tsitoplazmada erkin yashaydigan DNK molekulalari ham mavjud. Xromosomadan tashkaridagi erkin genetik element deb ataladigan bu strukturalar xujayraning juda kup bulinish tsikllarida uzlarining xususiy ritmlarida yashayveradilar, Binobarin plazmidiylar DNK ning turli segmentlaridan tashkil topgan, turli kelib chikishga ega repli-kondir. Ular DNK dan juda kichik, 5—100 million dalton massaga egalar, osonlik bilan uz egasining genomiga va boshka xujayralar DNK siga xam ulanib oladilar. Ularning bunday
23
xususiyatlari genetik injenerlikda yot xujayraga kerakli genni joylashtirib ishlatishga majbur qilish uchun juda qo‘l keldi. Download 446.74 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling