Referati. Mavzu: sanoq sistemasida amallar bajarish. Dars shiori: Zamonaviy fanni o’rganmoqqa

Ko’paytirish

0·0=0

0·1=0

1·0=0

1·1=1

1-guruhga: 101

X 101

101

+ 000

101__

11001

2-guruhga: 110

X 100

000

+ 000

110

11000
Arifmetik ammallar bajarilib bo’lgach, o’qituvchi tomonidan quyidagi misol tushuntiriladi.

O’nlik sanoq sistemasidagi 4,7,15 sonlarni o’nlik va ikkilik sanoq sistemalarida qo’shing. Avvalgi darsdagi jadvallardan foydalanib,

4₁₀=11₂, 7₁₀=110₂, 15₁₀=1111₂ ekanligini bilamiz.

10 lik s/sda	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
2 lik s/s da	0	1	10	11	100	101	110	111	1000	1001

0 0000	1 0001	2 0010	3 0011	4 0100	5 0101	6 0110	7 0111	8 1000	9 1001
A 1010	B 1011	C 1100	D 1101	E 1110	F 1111

O’nlik Ikkilik

4₁₀+7₁₀+15₁₀ 100₂+111₂+1111₂

4 100

+ 7 + 111

15 1111

26 11010

O’qituvchi: Turli asosli sanoq sistemasidagi butun sonlarni o’nlik sanoq sistemasiga o’tkazishda quyida keltirilgan asos darajalari bo’yicha yiyish formulasidan foydalaniladi.

Bu yerda: а, a_k-1, …, a₀-berilgan sonni tashkil etuvchi raqmlar; k-sondagi raqamlar sonidan bitta kam miqdor.

Misol. Ikkilik sanoq sistemasidagi 101110 sonni o’nlik sanoq sistemasidaga o’tkazing.

Yechish: Yuqoridagi formulaga muvofiq

a₀=0, a₁=1, a₂=1, a₃=1, a₄=0, a₅=1 va q=2.

Demak, 101110₂=1·2⁵+0·2⁴+1·2³+1·2²+1·2¹+0·2⁰=32+0+8+4+2+0=46₁₀

1-guruhga misol: Ikkilik sanoq sistemasidagi 101 sonni o’nlik sanoq sistemasiga o’tkazing.

Yechish: 101₂=1·2²+0·2¹+1·2⁰=4+1=5₁₀

2-guruhga misol: Ikkilik sanoq sistemasidagi 110 sonni o’nlik sanoq sistemasiga o’tkazing.

Yechish: 110₂=1·2²+1·2¹+0·2⁰=4+2+0=6₁₀

O’nlik sanoq sistemasidagi sonlarni ikkilik sanoq sistemasiga o’tkazish uchun berilgan son o’tkaziladigan sanoq sistema asosiga natija 1 ga teng bo’lguncha ketma-ket bolinadi va qoldiqlar ongdan chapga qarab yoziladi.

Misol: O’nlik sanoq sistemasidagi 34 sonini ikkilik sanoq sistemasiga o’tkazing.

Yechish:

1. 
   Har bir o’quvchi o’zini tug’ilgan sanasini o’nlik sanoq sistemasidan ikkilik sanoq sistemasiga o’tkazadi.
   
2. 
   Bugungi sanani o’nlik sanoq sistemasidan ikkilik sanoq sistemasiga o’tkazadi.
   

8. 
   Yangi mavzuni mustahkamlash uchun quyidagi test savollar tarqatma materiallar orqali so’raladi.
   

1. 
   Qaysi qatorda asos darajalari bo’yicha yoyish formulasi to’gri yozilgan?
   

1. 
   
   
2. 
   
   
3. 
   
   

2. 
   1111+111= Qo’shish amali tog’ri bajarilgan qatorni toping.
   

1. 
   10010 B) 10100 C) 10110
   

3. 
   1010-101= Ayirish amali to’g’ri bajarilgan qatorni toping.
   

1. 
   111 B) 101 C) 100
   

4. 
   Ikkilik sanoq sistemasida berilgan 100111101 sonini sakkizlik sanoq sistemasiga o’tkazilgan sonni toping.
   

1. 
   475 B) 485 C) 465
   

5. 
   O’nlik sanoq sistemasidagi 18 sonini ikkilik sanoq sistemasiga o’tkazing.
   

1. 
   10010 B) 110010 C) 111010