Referati. Reja: 1 Xalq xo`jaligiga umumiy ta`rif

mustahkam huquqiy  bog’lanishiga  aytiladi.  Bunda  fuqaroning  shu  davlatg

nisbatan  huquq  va burchlari hamda uning suveren hukumatga 

bo’ysunishida ifodalanadi.   

  Mazkur  huquqiy  aloqa  insonning  tug’ilganida  yuzaga  kelib,  uning  butun  umri  

davomida  saqlanib  qoladi.  Ushbu  bog’liqlik  insonning  tug’ilgan  va  yashayotgan

  hudud bilan cheklanmay, davlat tashqarisida ham o’z kuchini yo’qotmaydi. Fuqar

olar huquqi va burchlarini  davlat  o’zi  belgilab  beradi.  Turli  mamlakatlarda  fuqa

rolarning  huquq  va burchlari  bir  xil  emas.  Ular  mamlakatning  siyosiy,  ijtimoiy,

  iqtisodiy  va  madaniy darajasiga bog’liq 

Fuqarolik  tushunchasi jamiyatning hozirgi davr demokratik,  huquqiy davlati  tom

on rivojlanishida  katta  yo’lni  bosib  o’tdi.  U  jamiyatning  demokratik  rivojlanishi

da  qo’lga kiritilgan  ulkan  yutuqlardan  biri.  Fuqarolikning  jamiyat  taraqqiyotida

gi  ijobiy  tomoni shudan iboratki, mamlakatda istiqomad qilib turgan har bir kishi

ning muayyan, aniq sanab o’tilgan huquqlari, jamiyatdagi o’rni  mamlakatning kons

titutsiyasida,  maxsus qaror  yoki qonunda yozib qo’yilgan va ularga rioya qilish, ul

arni bajarish barcha fuqarolardan talab qilinadi.  Ya’ni  jamiyatda  boshboshdoqlik, 

 o’zboshimchalik,  zo’ravonlik,  qonunsizlikga o’rin qo’ymaydi. Chunki, 

bunday xatti-harakatlar fuqarolik haqidagi qonunga xilofdir.  

  Fuqarolik  tushunchasi  qadimiy  Yunoniston  va  Rimda  mavjud  bo’lsa-

da,  asosan, feodalizm inqirozga uchrab, jamiyatdagi siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy h

ayot demokratiya va bozor munosabatlari zaminiga o’ta boshlaganda, hozirgi shakl

ida paydo bo’la boshladi va  ilk  bor  “shaharli“  (  fransuzcha  “situayyan”,  inglizcha

  “situzen”,  ruscha  “gorojanin-

grajdanin”  va  h.  k  ),  ya’ni  qoloq  qishloqdan,  mustabid  feudal  munosabatlardan

---

  ozod degan  ma’noni  bildirgan.  Mustaqillik  e’lon  qilingandan  so’ng,  o’zbek  tilid

a  o’tmishdagi “grajdanlik” so’zi o’rniga “fuqarolik” degan atama qabul qilindi.  

O’zbekiston  Respublikasi  mustaqil  taraqqiyot  yo’liga  chiqib  olgach,  o’z  oldiga  

asrlar  davomida  o’zbek  xalqi  orzu  qilgan  demokratik,  adolatli,  fuqarolar  jamiy

ati  va huquqiy  davlat  qurish  vazifasini  qo’ydi,  qabul  qilgan  fuqarolik  to’g’risida

gi  huquqiy hujjatlarda esa o’zining insonparvarlik ruhida ekanini namoyon qildi.  

Fuqarolik  deganda,  insonni  huquqiy  yoki  siyosiy-  huquqiy  tomondan  

himoyalanishi  va  qonuniy  manfaatlarining  ushbu  davlat  ichida  va  uning  tashq

arisida himoyalanishi tushuniladi. O’zbekiston Respublikasi fuqaroligi, yangi turda

gi jamiyat va shaxs o’rtasidagi munosabatlardan kelib chiqib, 

quyidagi ijtimoiy qoidalarga asoslanadi:  



  mamlakatimiz  hududida  istiqomat  qiluvchi  barcha  millatlar  va  elatlar  tili,  di

nidan qat’I nazar teng huquqliligi;  



  erkaklar va ayollarning tengligi;  



  fuqarolarning  shaxsiy,  ijtimoiy  kelib  chiqishi,  mulki,  ijtimoiy  mavqeidan  qat’I

 nazar qonun oldida tengligi;  



fuqarolikni qay tarzda qilganligidan qat’i nazar, ularning huquqiy holatining bir 

 Xil belgilanganligi;  



butun O’zbekiston hududida yagona fuqarolik o’rnatilganligi;  



“ikki davlat fuqarosi” bo’lish qonun bilan man etilganligi;  



  fuqarolikni olish va to’xtatish tartibi huquqiy hal etilganligi;  



  ota-

onalarning fuqaroligi o’zgarganda bolalar fuqaroligining o’zgarishi tartibi aniq  

belgilanganligi;  



  fuqarolik  masalalari  bo’yicha  huquqiy  aktlarni  qabul  qiluvshi  va  ijrosini  

tekshiruvchi davlat organlari tizimi birligi;  



  fuqarolik  masalalariga  oid  qarorlar  yuzasidan  shikoyat  qilish  tartibining  

 aniq ravshanligi;  



fuqarolik  bo’yicha  xalqaro  shartnomalar  turlari,  xarakteri  qonunda  aniq  

belgilanganligi. 1948-

yilda  BMT  tomonidan  qabul  qilingan  Inson  huquqlari  to’g’risidagi  

---

Umumjahon  Deklaratsiyasiga  binoan,  har  bir  kishi  tabiiy,  ajralmas,  daxlsiz  huq

uq  va erkinliklarga egadir. Barcha davlat idoralari inson huquqlari va erkinliklarin

i oily ijtimoiy qadriyatlari, deb bilib, ularni ta’minlashga va muhofaza 

qilishga majburdirlar.  

O’zbekiston Konstitutsiyasining 21-moddasiga ko’ra O’zbekiston  

Respublikasining butun hududida yagona fuqarolik o’rnatiladi. Qoraqalpog’iston  

Respublikasining fuqarosi ayni vaqtda O’zbekiston Respublikasining fuqarosi 

hisoblanadi.  

Fuqaro tomonidan huquqlarning amalga oshirilishi boshqa kishilarning  

huquqlariga zid  bo’lmasligi  lozim.  Har  bir  kishi  Konstitutsiyada  belgilangan  va

zifalarni  bajaradi, jamiyatning normal rivojlanishi uchun shu vazifalar bajarilishi 

zarur.  

Konstitutsiyaning  qoidalariga  bevosita  amal  qiladi  va  barcha  davlat  idoralari,  

mansabdor  shaxslar,  jamoat  tashkilotlari,  fuqarolar  tomonidan  ijro  etilishi  maj

buriydir.  

Konstitutsiyada  mustahkamlab  berilgan  barcha  huquqlar  va  erkinliklar  sud  yo’

li  bilan himoya qilinishi lozim.  

O’zbekiston  Respublikasining  Oliy  Kengashi  tomonidan  1992-yil  2-iyulda  

“O’zbekiston  Respublikasining  fuqaroligi  to’g’risidagi”  qonunda  fuqarolik  masal

alari,  

uning huquqiy holati qonun yo’li bilan mustahkamlangan.  

 O’zbekiston  Respublikasining  fuqaroligi  shaxs  bilan  davlatning  doimiy  siyosiy- 

huquqiy aloqasini belgilaydi, bu aloqa ularning o’zaro huquq va burchlarida 

ifodalanadi.  

 O’zbekiston  Respublikasida  har  bir  kishi  fuqaro  bo’lishi  huquqiga  egadir.   

Hech kim fuqarolikdan yoki fuqarolikni o’zgartirish huquqidan mahrum qilinishi m

umkin emas.  

O’zbekiston  Respublikasi  o’z  idoralari  va  mansabdor  shaxslar  orqali  fuqarolar  

oldida mas’uldirlar, fuqaro esa davlat oldida mas’uldir.  

---

Quyidagilar O’zbekiston Respublikasining fuqarolari bo’ladilar:  

1. Kelib  chiqishi,  ijtimoiy  va  mulkiy  holatidan,  irqi  va  millatidan,  jinsi, ma’lumo

ti,  tili,  siyosiy  qarashlari,  diniy  e’tiqodlaridan,  mashg’ulotining  turi  va saviyasid

an qat’iy nazar, ushbu qonun kuchga kirgan vaqtda O’zbekiston Respublikasida  

doimiy  yashab  turgan,  boshqa  davlatlarning  fuqarolari  bo’lmagan  hamda  O’zbe

kiston  

Respublikasining fuqarosi bo’lish istagini bildirgan shaxslar;  

2. Davlat yo’llanmasi bilan O’zbekiston Respublikasidan tashqarida ishlayotgan,  

harbiy  hizmatni  o’tayotgan  yoki  o’qiyotgan  shaxslar,  agar  ular  O’zbekiston  

Respublikasining hududida tug’ilgan bo’lsalar yoki doimiy yashaganliklarini isbot q

ilgan bo’lsalar,  boshqa  davlatlarning  fuqarolari  bo’lsalar  va  ushbu  qonun  kuchg

a  kirganidan keyin  kechi  bilan  bir  yil  ichida  O’zbekiston  Respublikasining  fuqa

rosi  bo’lishi  istagini bildirgan bo’lsa;