Reja: Aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilishning huquqiy asoslari. Fuqaro muhofazasining hozirgi zamon sharoitidagi ahamiyati. О‘zbekitson Respublikasi Prezidenti favqulodda vaziyatlar yuz bergan taqdirda fuqarolarning xavfsizligini

Surxondaryo viloyati. Respublikaning eng janubida joylashgan bo‘lib, 
Amudaryoning o‘ng irmog‘i Surxondaryo havzasini tashkil etadi. Surxondaryo 
viloyatining maydoni 20,8 ming kv. km bo‘lib, respublika hududining 4,7% ni 
tashkil etadi. Aholisi 1,3 mln. dan ortiq. Havzaning tabiiy chegarasi shimolda 
Xisor, sharqda Bobotog‘, g‘arbda Ko‘xitong tog‘lari, janubda esa Amudaryo bilan 
chegaralanib turadi. Viloyatning relef tuzilishidagi umumiy qiyalik shimoldan 
janubga tomon pasayib boradi. Boshqa viloyatlar hududi kabi Surxondaryo 
viloyatida ham ko‘chkilar ikki sababdan yuzaga kelib, qayd qilingan tog‘larning 
yonbag‘irlarida keng tarqalgan. Viloyatdagi eng yirik Janubiy Surxon suv ombori 
atrofida ham jarlanish bilan ko‘chkilar uyg‘unlashib ketganligini ko‘ramiz. Suv 
omborining shimoli-g‘arbiy tomonida bu hodisalarning aksariyat ko‘prok 
uchrashini kuzatishimiz mumkin. Viloyatlar ichida Surxondaryo Orol havzasidagi 
yirik daryo (Amudaryo) atrofidagi qirg‘oqni yuvish va o‘pirilish hodisalari 
nisbatan ko‘proq uchrashi bilan ajralib turadi. Ko‘chkilarning erga texnik ishlov 
berish natijasida yuzaga keladigan turi SHerobod botiqligining markaziy va 
shimoliy qismlarida ko‘proq uchraydi. Hozirgi vaqtda vohadagi avtomobil 
yo‘llarini qurish va mavjud yo‘llarni kengaytirish ishlari natijasida ham 
ko‘chkilarning biroz ko‘payganini ko‘rish mumkin. O‘pirilish-ko‘chki jarayoni 
Qayroqsoyning janubi-g‘arbiy tomonlarida keng tarqalgan. Bu joylardagi lyoss 
qatlamlari daryoning (Surxondaryo) o‘ng qirg‘og‘ida nisbatan ko‘proq bo‘lgani 

---

uchun namgarchilik ta’sirida er ko‘chishi tez rivojlanmoqda. Surxondaryo viloyati 
favqulodda vaziyatlar boshqarmasi xodimlari olib borayotgan sa’y-harakatlari 
natijasida ko‘chkidai zarar ko‘rgan xo‘jaliklar deyarli yo‘q. Ammo, keyingi 40 
yillikdagi xavfli geologik hodisalardan ko‘rinib turibdiki, ko‘chkilar ko‘payib 
bormoqda, ya’ni 90-yillardagi ko‘chkilar soni 80-yillarga nisbatan uch baravar 
ortgan.