Reja: Aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilishning huquqiy asoslari. Fuqaro muhofazasining hozirgi zamon sharoitidagi ahamiyati. О‘zbekitson Respublikasi Prezidenti favqulodda vaziyatlar yuz bergan taqdirda fuqarolarning xavfsizligini

Sel oqimi xavfi tug‘ilishini qanday bilish mumkin? 
Avvalo, sel va joylarda ehtimoli yuqori bo‘lgan boshqa xavflar to‘g‘risidagi 
ma’lumotga aholining hamma tabaqasi ega bo‘lishi shart. Xususan, sel xavfi 
bo‘lishiga me’yoridan ortiq jala quyishi yoki mavsumga xos bo‘lmagan 
haroratning birdan ko‘tarilishi sababchi bo‘ladi. Quyidagi daryo va soy suvlari 
miqdorining oshib ketishi, ularning yuqori qismida barcha shovqinlarni qamrab 
oluvchi kuchli gumburlash, oqimdagi yirik toshlarni bir-biriga urilishi natijasida 
vahimali larza paydo bo‘lishi sel oqimidan dalolat beradi. Bunday holatlarda eng 
muhimi sarosimaga tushmaslik va kerakli ehtiyot choralarini ko‘rish zarurdir. Sel 
oqimlariga oldindan tayyorlanishning samarali usullaridan biri aholining barcha 
tabaqalari bilan agrotexnik, gidrotexnik obodonlashtirish majmuasiga kiruvchi bir 
qancha tashkiliy-xo‘jalik tadbirlarini amalga oshirishdan iborat. Bundan tashqari 
sel xavfi mavjud joylarda daryo o‘zanlari, suv omborlari, kanallar qirg‘oqlarini 

---

mustahkamlash zarur, bunday inshootlar bo‘lmagan joylarda sel tutkichlar, oqimni 
aholiga zarari tegmaydigan joylarga yo‘naltiruvchi tarmoqlarni qurish lozim. Eng 
muhimi, kadimiy an’analarga rioya qilgan holda barcha tarbiyaviy va amaliy 
ishlarni rejalashtnrish lozim. SHundagina xavfning mumkin qadar oldi olinadi yoki 
undan keladigan iqtisodiy talafot kamroq bo‘ladi. Masalan, millatimizga xos 
bo‘lgan hikmatlardan “Serdaraxt qishloqni sel olmas” degan dono fikrga amal 
qilinsa, yog‘ingarchilik qanchalik ko‘p bo‘lmasin, sel oqimi tarkibida cho‘kindi 
jinslar mutlaqo bo‘lmasligiga erishiladi. Bundan tashqari qurilish inshootlarini 
rejalashtirishda sel xavfi bor joylardan uzoqroqda bo‘lishga qatiy rioya qilinishi 
kerak. YAna bir muammo hozirgi vaqtda qir-adirlarni o‘zlashtirib sug‘orma 
erlarga aylantirish hollari ko‘p uchramoqda (bu haqda oldingi bo‘limda to‘xtaldik). 
Bu erlarda agrotexnik ishlov berishga, ya’ni adirlarni ko‘ndalangiga haydash yoki 
sug‘orish inshootlarini shu yo‘nalishda bo‘lishiga chek ko‘yish kerak. CHunki 
bunday tadbir sel oqovasi paydo bo‘lishiga, undanda rivojlanib ko‘chki, eroziya 
jarayonlari keskin ortib kegishiga olib keladi.