Reja: Aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilishning huquqiy asoslari. Fuqaro muhofazasining hozirgi zamon sharoitidagi ahamiyati. О‘zbekitson Respublikasi Prezidenti favqulodda vaziyatlar yuz bergan taqdirda fuqarolarning xavfsizligini

Fuqaro muhofazasi ob’ektlarida tuzilgan rejaga bo‘lgan asosiy talablar. 
Fuqaro muhofazasi rejasining mazmuni 
Aholini va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish 
tadbirlarini barvaqt amalga os hiris h, favqulodda
vaziyatlarning oldini 
olish, ular sodir bo‘lgandagi zarar va talafotlarni kamaytirshp maqsadida 
hokimliklar va ob’ektlarning hatti-harakat rejalari, shuningdek FVDTning 
hamma darajalarida tizimlari rejalari ishlab chiqiladi. 
Reja tinchlik va harbiy harakatlar davrlariga alohida ishlab chiqiladi. 
Favqulodda vaziyatlar aholini va hududlarni muhofaza qilish bo‘yicha xarakat 
qilish rejasini mahalliy davlat hokimiyati organlari ishlab chiqadilar, hamda ishlab 
chiqarish va ijtimoiy ob’ektlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish 
bo‘yicha zarur choralarni rejalashtirish korxonalar, muassasalar va 
tashkilotlarning favqulodda vaziyatlarda muhofaza qilish sohasidagi majburiyatlari 
hisoblanadi, 
O‘zbekiston Resiublikasi favqulodda vaziyatlarda ularni oldini olish va harakat 
qilish davlat tizimi faoliyatini rejalashtirishga Favqulodda vaziyatlar 
vazirlign tashkiliy-uslubiy jihatdan rahbarlik qiladi. 
Vazirliklar, idoralar va tashkilotlarda fuqaro muqofazasiga rahbarlik 
qilishni ularning lavozimiga ko‘ra mazkur organlar va tashkilotlar fuqaro 
muhofazasi boshlig‘i bo‘lgan rahbarlari amalga oshiradilar. 
Fuqaro muhofazasi boshlig‘i o‘z vakolatlari doirasidr quyidagi huquqlarga 
ega: 
- fuqaro muhofazasining tegishli rejalarini amalga joriy etish; 

---

- aholini, moddiy va ma’naviy boyliklarni xavfsiz joylarga evakuatsiya 
qilish to‘g‘risida qaror qabul qilish; 
- fuqaro muhofazasi bo‘yicha direktivalar, qarorlar va farmoyishlar 
qabul qilish. 
Aholini va hududlarni zamonaviy qirg‘in vositalar qo‘llanilishi 
oqibatlaridan muhofaza qilish va muhofazasi sohasidagi tadbirlarni amalga 
oshirishga 
harakatlarni 
muvofiqlas htiris h 
tegis hli 
tar moq lar 
va
tas hkilot lar ning fuqaro muho fazas i boshliqlari zimmasiga yuklanadi. 
Fuqaro tadbirlari hududlarning iqtisodiy, tabiiy xususiyatlarini hamda 
favqulodda vaziyatlar bo‘lish xavfi qanchalik realligini hisobga olib 
tadbirlar oldindan rejalashtiriladi va amalga oshiriladi.
Reja tuzishdagi ish hajmi shartli ravishda to‘rt bosqichga bo‘linadi: 
- birinchi bosqichda ijrochilar tarkibi, ularning tayyorligi aniqlanadi, 
bor ma’lumotlar, hujjatlar o‘rganiladi, materiallar umumlashtiriladi, taqvimiy reja 
ishlab chiqiladi; 
- ikkinchi bosqichda reja amalda ishlab chiqiladi va reja hujjatlari tuziladi; 
- uchinchi bosqichda hamma tadbirlar bir -biriga moslashtiriladi va 
yuqori tashkilot bilan kelishib olinadi, zaruriyat bo‘lsa reja tuzatib to‘g‘rilanadi va 
tasdikdanadi; 
- to‘rtinchi bosqichda rejalashtirilgan tadbirlar reja tasdiqdangandan keyin
tegishli ijrochilarga etkaziladi. 
Rejalar ishlab chiqishni bevosita tashkil etish tegishli fuqaro muhofazasi 
boshlig‘iga yuklatiladi. Rejalarni ishlab chiqishga fuqaro muhofazasining shtatli 
xodimldri, boshqarma va bo‘lim boshliqlari, evakuatsiya komissiyasi, fuqaro 
muhofazasi xizmatlari va bo‘limlari, iqtisodiyot ob’ektlarining bosh 
mutaxassislari jalb qilinadi, 
Rejani ishlab chiqishga jalb etiladigan mansabdor shaxslar fuqaro 
muhofazasi boshlig‘ining buyrug‘i bilan 
belgilanadi. 
Energetika va elektrlashtirish vazirligi,
Sog‘liqni saqlash vazirligi, Ichki 
ishlar vazirligi, Geologiya va mineral resurslar qo‘mitasi, Davlat muhofaza qilish 
qo‘mitasi, “O‘zsanoatkontexnazorat” davlat qo‘mitasi, Fanlar Akademiyasi, 
“O‘zkimyosanoat” uyushmasi va “Boshgidromet” boshqarmasi boshqa 
tegishli idoralar Favqulodda vaziyatlar vazirligini hududlar, ob’ektlardagi 
tabiiy, ekologik, epidemiologik, epizootik, geologik va texnogen vaziyat hamda 
ularning yaqin davrda va istiqbolda o‘zgarish ehtimollari to‘g‘risidagi axborot bilan 
muntazam ravishda, favqulodda vaziyatlarda esa darhol ta’minlashlari lozim. 
Evakuatsiya tadbirlarini rejalashtirishda transportda va piyoda olib chiqiladigan 
aholi sonini aniq bilish, zarur transport vositalari soni, odamlarni transportda 
(piyoda) olib chiqish tartibi, qimmatbaho uskunalar, oziq-ovqatni olib chiqish 

---

tartibi va muddatlari hisoblab qo‘yilishi kerak, korxona faoliyatini 
barqarorligini oshirish maqsadida ilmiy-tadqiqotlar asosida va iqtisodiyot 
rejalarini hisobga olib rejalashtiriladi. Muhandislik, tibbiy va boshqa turdagi 
ta’minotni rejalashtirishda ishlar hajmi, tadbirlari, bajarilish tartibi har qaysi tur 
ta’minotning asosiy vazifalariga qarab belgilanadi. 
Favqulodda vaziyatlar boshqarmalari, bo‘limlari reja ijrosini ta’minlashlari 
uchun tegishli hujjatlarni oldindan iqtisodiyot organlari bilan birgalikda ishlab 
chiqadi. Bu hujjatlar, dastlabki ma’lumotnoma materiallari rejaga ilova 
qilinmaydi, bevosita ijrochilarning ish papkalarida saqlanadi. 
Vazirliklar va idoralar favqulodda vaziyatlarda muhofaza qilish bo‘yicha 
harakatlar rejasini, nizomlar-qoidalar va yo‘riqnomalarni kelishib olish uchun 
Favqulodda vaziyatlar vazirligiga taqdim etio‘lari lozim. Tuzilgan rejalarga har yili 
1 yanvardagi holatga muvofiq yilning ikkinchi choragi davomida tuzatishlar
kiritiladi. Reja ikki nusxada tuziladi. Nusxalardan biri ob’ektning boshqaruv 
punklarida ikkinchisi yuqori tashkilotda saqlanadi. 
Reja hujjatlari mazmunli, aniq hamda yuqori saviyada ishlab chiqilishi 
kerak. Rejalashtirishda taqlidchilikka, yuzaki va asossiz yondoshishlarga yo‘l 
qo‘yib bo‘lmaydi. 
Bo‘lishi mumkin bo‘lgan sharoitdan kelib chiqib, quyidagi aniq tadbirlar 
rejalashtiriladi: 
-boshqarish, xabarlash va aloqani tashkil etish; 
-razvedkani, kuzatishni va nazorat qilishni tashkil etish; 
-FVDT guruhlarini tashkil etish; 
-odamlarni va moddiy boyliklarni muhofaza qilish tadbirlari; 
-moddiy va moliyaviy ta’minotning hamma turlarini tashkil etish; 
-favqulodda vaziyatlarning oldini olishni va ularni tugatishni tashkil 
etish. 
Rejaga qo‘yiladigan talablar 
Talablar 
Mazmuni 
To‘liq 
ishlab 
chiqilishi 
Reja muvaffaqiyatli bajarilishini va bosh vazifasi - aholi va 
moddiy 
boyliklarni 
muhofaza 
qilishni 
hal 
etilishini 
ta’minlaydigan tadbirlar kompleksi ishlab chiqilishidan 
iborat. SHuning uchun rejada aniq tadbirlar, ularning 
mazmuni, shakli, muddatlari va bajaruvchilari ko‘rsatiladi. 

---

Bayoni 
qisqa 
va 
mazmunli 
bo‘lishi 
Reja bo‘limlarning bayoni ulardan foydalanish oson bo‘lsin 
uchun qisqa bo‘lishi lozim. SHuning uchun rejaning 
mazmunli bo‘lishiga undagi hamma tadbirlar to‘liq ishlab 
chiqilgan grafik yo‘li bilan erishiladi. Buning uchun sxema va 
xaritada inshootlar, ish turlari va hajmi shartli belgilar bilan 
tasvirlanadi. Tushuntirishlar jadvallar, sxemalar, suratli 
sharhlar tushuntirish xatlari tarzida beriladi. 
Vaqt 
qat’iy 
hisobga olinishi 
Vaqtning qat’iy hisobga olinishi rejalashtirilgai har bir 
tadbir sifatli va to‘liq hajmda bajarilishi uchun kerak.
Reallik va 
aniqlik 
Rejaning aniq va real bulishi uning bajarilishini zarur tartibi 
hisoblanadi. Buning uchun mahalliy sharoit ma’lumotlar 
sinchiklab urganiladi: bulishi mumkin bulgan vayronalik, 
uyulma, talafotlar turi, moddiy zarar oldindan bashoratlanadi, 
okibatlari yuqotilishi uchun kerakli fuqaro muhofazasi kuch 
va vositalariga bulgan talab hisoblab chikiladi. Ob’ektiv 
aniqlikka baho berish va tadbirning bajarilish vaqtini 
belgilash fuqaro muhofazasidan taktik uquv - mashqlarida. 
Amaliy mashg‘ulotlarda bajariladi.
Tinchlik davri rejasiga quyidagilar ilova qilinadi: 
1. Fuqaro muhofazasi boshlig‘ining favqulodda vaziyatlarni tugatish 
to‘g‘risidagi qarori (viloyat xaritasi va shaharlarning rejasi). 
2. FVDT xududiy quyi tazimining favqulodda vaziyat xavfi tug‘ilganda va u 
sodir bo‘lgandagi asosiy tadbirlarining kalendar rejasi. 
Z. FVDT hududiy quyi tizimining favqulodda vaziyatlar xavfi 
tug‘ilgandagi tadbirlarini bajarishga jalb qilinadigan kuch va vositalarining hisobi 
(har bir tadbir haqidagi umumiy ma’lumotlar). 
4. Favqulodda vaziyatlar xavfi tug‘ilganda boshqaruv, xabarlash va aloqani 
tashkil etish (sxemasi).