Reja: Aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilishning huquqiy asoslari. Fuqaro muhofazasining hozirgi zamon sharoitidagi ahamiyati. О‘zbekitson Respublikasi Prezidenti favqulodda vaziyatlar yuz bergan taqdirda fuqarolarning xavfsizligini

Nazorat savollari. 
1. Aholini siyosiy ruhda tayyorlash nima? 
2. Aholini favqulodda vaziyatlarga ruhiy tayyorlash nima? 
3. Fuqaro muhofazasi bo`yicha aholini o`qitish usullari. 
4. Aholini ma`naviy tayyorlash nimalarga asoslangan. 
5. Fuqarolarni muhofaza qilishning asoslari va hususiyatlari. 
6. Aholini, fuqaro muhofazasi tuzilmalarini, harbiy qismlarini ma`naviy–siyosiy va 
psixologik tayyorlashni mazmuni va mohiyati. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

6-MAVZU. 
AHOLINI FAVQULODDA VAZIYATLARDA HARAKAT QILISHGA 
MA’NAVIY- RUHIY TAYYORLASHNI TASHKIL ETISH. AHOLINI 
FAVQULODDA VAZIYATLARDAN MUHOFAZA QILISHNING TIBBIY 
TA’MINOTINI TASHKIL ETISH. FAVQULODDA VAZIYATLARDA 
JAROHATLANGANLARGA BIRINCHI TIBBIY YORDAM KO‘RSATISH.
 
 
REJA: 
1. Fuqaro muhofazasi va FVDT tuzilamalari
2. Ob’ekt tuzilmasi kamandasining qutqarish va kechiktirib bo‘lmaydigan 
ishlarni o‘tkazish 
3. Aholini favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish 
4. Iqtisodiyot ob’ektlarini joylashtirishdagi talablar 
5. Fuqaro muhofazasida ishlatiladigan muhofaza inshootlari 
Tayanch iboralar: zilzila oqibatlarini bartaraf etish, fuqarolarning 
xavfsizligini ta’minlash, favqulodda vaziyatlar, ommaviy tadbirlarni o‘tkazish 
qoidalari, vayrona uyumlarini ochish. 
 
 
Fuqaro muhofazasi va FVDT tuzilamalari tabiiy xususityali favqulodda 
vaziyatlar sodir bo‘lgan vaqtda kuch va vositalari favqulodda vaziyatlarni bartaraf 
etish va jabrlanganlarni qutqarish uchu sodir bo‘lgan hududlarga darhol etib 
boardilar. 
Zilzila oqibatlarini bartaraf etish. Zilzila oqibatlarini bartaraf etish bilan 
bog‘liq bo‘lgan avariya qutqaruv va boshqa kechiktirib bo‘lmaydigan 
ishlarni tashkil etishni va ularni bajarish muddatlarini favqulodda vaziyat 
sodir bo‘lgan hududda joylashgan shahar (ob’ekt) muhofazasi boshlig‘i 
aniqlaydi. 
Zilzila keltirgan zararni aniqlash, jabrlanganlarni qutqarish va boshqa 
kechiktirib bo‘lmaydigan ishlar hajmini aniqlash uchun maxsus razvedka 
(axborot yig‘ish)guruhlari tashkil etiladi. 
Razvedkachilar quyidagilarni aniqlashlari shart: 
-bino, inshoot, kommunal – energetika tizimlaridagi falokatlarning 
xususiyatlari va darajasini; 
-vayronalar ostidagi odamlar qolgan joylarini topish, ularga zarari tegishi 
mumkin bo‘lgan xavfni bartaraf etish; 
-vayrona uyumlari tagida qolgan odamlarni chiqarib olishning eng qulay 
joylarini topish; 

---

-shikastlangan evakuatsiya qilish uchun yo‘l ochish tartiblarini o‘tkazish; 
-suv manbalarining holatini, ularni xo‘jalik ishlarida ishlatish va ichish uchun 
yaroqliligini tekshirish; 
-sharoitni va sharoitga ko‘ra bajariladigan ishlar ketma-ketligini aniqlash; 
-mexanik vositalarni qo‘llash imkoniyatlarini aniqlash; 
-zarur deb topilganda portlatish ishlarini qo‘llash imkoniyatini aniqlash. 
Zilzila natijasida vayrona uyumlari ostida qolgan, qulab tushishi ehtimoli 
mavjud bo‘lgan hamda yonayotgan binolar va inshootlarda odamlarni qutqarish 
ishlari tezkorlik bilan amalga oshiriladi. Buning uchun ob’ektga FVDT tuzilmalari 
olib kelinadi. 
Vayrona uyumlar tagida qolganlarni qidirib topish uchun qidiruv guruhlarini 
yuboradilar. Ular vayrona uyumlarining hududini, buzilgan binolar va inshootlarni 
sinchiklab o‘rganib chiqadilar. Vayrona uyumlari tagida odam borligi 
aniqlanganda, tezda vayrona uyumi ostida qolgan odam bilan suhbat yoki 
taqqillatish orqali aloqa o‘rnatiladi. 
Vayrona uyumlarini ochish uchun zvenolar tashkil etiladi. Zvenolar 
tarkibidagi qutqaruvchilar soni 5 kishidan kam bo‘lmasligi kerak. Zveno 
a’zolarining hammasi yoppasiga yoki birvarakayiga ishlashadi. Ikki kishi vayrona 
uyumi tepasida, ikki kishi uyum bo‘laklarini boshqa erga tashlaydi. Zveno 
a’zolaridan bittasi kerak bo‘lgan holatlarda metall konstruksiyalarni maxsus asbob 
yordamida kesadi. 
Vayrona uyumlari og‘ir yoki katta bo‘laklardan tashkil topgan hududlarni 
ochish maqsadida mexanizatsiyadan foydalaniladi. Ko‘p qavatli binolarning 
yuqorisida yoki buzilgan bino yoki inshootlardan odamlarni qutqarish, ularni 
vaqtinchalik evakuatsiya qilish uchun yo‘llarga yog‘ochdan ishlangan trapp yoki 
vaqtinchalik zinapoyalar o‘rnatiladi. Harakat xavfsizligi taminlash uchun 
yo‘lchaning bir tomondan arqon tortib qo‘yiladi. Qorong‘i vaqtda ishlaganda esa 
vaqtinchalik elektr yoritgich “lampalar” o‘rnatiladi. YUqori qavatlardan 
odamlarni deraza orqali evakuatsiya qilish mumkin. Odamlarni qutqarishda eng 
qulay yo‘l o‘t o‘chirish avtotransportidan foydalanishdir.