Reja: aminokislota, kiyoviy bog’, tashuvchi, polisaharid, funktsional guruh, immobillash

Ferment produtsentlarning seleksiyasi 
Har qanday sanoat mahsulotini olishning biologik jarayoni uchun ikkita holat: 
1. muayyan mahsulotga xaridor bo‗lishi shart.
2. jarayonni ishlab-chiqarishga tadbiq etish iqtisodiy foyda keltiradigan bo‗lishi 
kerak.
Sanoat sharoitida fermentlar asosan mikroorganizmlardan olinadi: 

---

48 
1. mikrob kulturalari seleksiyasiga (birlamchi seleksiya, mutatsiya, gen 
muhandisligi) bo‗lgan zamonaviy usullar va o‗sish sharoitini optimizatsiya qilish har 
qanday mikrob fermenti biosintezini amalga oshirishga imkon yaratadi.
2. sanoat sharoitida ishlatiladigan shtamm-produtsent, produtsent o‗zini fiziologik 
ehtiyojidan ko‗proq miqdorda sintez qilish imkoniyatiga ega bo‗lsin. 
3. mikroorganizmlarni o‗stirish jarayoniga fasl faktorini ta‘siri umuman
bo‗lmasligi shart. 
4. har xil taksonomik guruhga mansub bo‗lgan mikroorganizm-produtsentlar 
uchun fermentlarni keng spektori biosintezi xarakterli, ya‘ni produtsentlar kerakli 
fermentlarni sintez qilishi kerak. 
Produtsentlarni o‘stirish usullari 
Mikrobiologik yo‗l bilan fermentlarni ishlab chiqarishni, iqtisodiy samaradorligini 
aniqlovchi omillardan biri-mikroorganizmlarni o‗stirish usulidir. O‗stirishni bir necha 
usullari mavjud: sirtqi (yuzaki), suyuq ozuqa muhitida (davriy), osib (juda ham kam 
ishlatiladi) va ozuqa muhitida to‗xtovsiz o‗stirish usullari.
Mikroorganizmlarni qattiq faza sirtida, yuzaki o‗stirish juda katta ahamiyatga ega. 
YAponiyada va Uzoq SHarqni boshqa mamlakatlarida ivitilgan bug‗doy yoki guruchga 
tuzlar solib, uy haroratida va steril sharoitda maxsus idishlarda zamburug‗ o‗stiriladi. 
SHu usulda amilaza, proteaza, pektinaza, sellyulaza va boshqa fermentlar olinadi. 
O‗tgan asrning 20-yillarida-antibiotiklar ishlab chiqarish boshlangan davrda–
mikroorganizmlarni suyuq ozuqa muhitida, chuqurlikda o‗stirish usuli yaratilgan. Bu 
usuldan foydalanib, fermentlar biosintezini amalga oshirish, dastlabki tajribalarda 
o‗zini istiqbolli ekanligini ko‗rsatdi. 
Sanoat fermentatsiyasini asosiy maqsadi energiyadan (o‗stirish harorati, ozuqa 
muhitini sterilizatsiya qilganda va uni aralashtirganda sarflanadigan energiya vax.k.) 
unumli va samaraliroq foydalanishdan iborat. SHuning uchun ham ozuqa muhitining 
komponentlarini energetik va ozuqaviy bahosi eng muhim omillardan hisoblanib, 
o‗stirish sharoitini tanlash ham katta ahamiyatga ega (harorat, rN, O2 ni parsial bosimi, 
jarayonni davomiyligi va x.k.). Sanoat sharoitida mahsulotni tan narxini belgilashda 
fermentatsiyadan tashqari, ozuqa muhiti komponentlarini bahosi, energiya sarflari, 
xizmatchilarni mehnat harajatlari, apparatlarni ishlatishdagi harajatlar va boshqa 
muayyan jarayon bilan aloqador bo‗lgan xarajatlar e‘tiborga olinadi. 
Nazorat savollari 
1. Fermentlar muxandisligining maqsad va vazifalari 
2. Fermentlarni biologic obyektdan ajratish usullari 
3. Fermentlarni tozalash usullari 
4. Fermentlar immobilizatsiyasi 
5. Immobillashda qo‘llaniladigan tashuvchilar va ularga qo‘yilgan talablar