Reja: Arabistondagi islomgacha davrdagi ijtimoiy siyosiy Sharoit

Qur"onning tafsir va tarjimalari Qur'onni to'g'ri va chuqur tushunish uchun arab tilini bilishning o’zi yetarli emas. Ko’pgina oyatlarda ochiq ma‘no bilan birga, diqqat bilan o’rganilgandagina nozil bo’ladigan ma‘nolar ham bor. Musulmon tafsiri - Qur‘onni tafsir qilish ilmi - Payg’ambarimiz hayotligida shakllana boshlagan va hozirgi kungacha islom ilmlarining eng muhimi hisoblanadi. Arabcha tafsir so’zi —tushuntirishl, —tafsirl degan ma‘nolarni
anglatadi. Diniy ma‘noda tafsir Qur‘on ilmi bo’lib, uning vazifalari Qur‘onmatni, ayrim suralar, oyatlar, iboralar va alohida so’zlarni semantik,
lug’aviy, grammatik va tarixiy-geografik jihatdan izohlash va
tushuntirishdan iborat .
Mashhur mufassir Abu Hayyon al-Andalusiy (vafoti 1344-yil)
shunday degan: —Tafsir Qur‘ondagi so’zlarning talaffuzi va ma‘nosini
o’rganuvchi fandir. U alohida so’zlar va iboralarga tegishli qoidalarni, ularning birikmasidan kelib chiqadigan ma‘nolarni va buni to’ldiradigan barcha narsalarni o’rganadi. Qur‘on tafsiriga bo’lgan ehtiyoj, Qur‘on iboralarida chuqur ma‘no borligi bilan izohlanadi. Ba‘zi hollarda oyatlarning nozil bo’lish holatlarini o’rganish, ba‘zilarida esa ushbu matnlarni ma‘lum mavzudagi boshqa oyat va hadislar bilan solishtirish orqali ham ochib berish mumkin.
Payg’ambarning zamondoshlari arab tilini mukammal bilgan va
oyatlarning nozil bo’lish holatlaridan xabardor bo’lganlari vahiylarning ma‘nosini to’g’ri baholash imkonini bergan. Ular alohida so’zlarni yoki nutq namunalarini tushunishda qiyinchiliklarga duch kelganlarida,
Payg’ambarga murojaat qilgan, uning vazifalari Qur‘onni tushuntirishdan iborat edi: "Biz senga eslatmani nozil qildik, toki odamlarga ularga nozil
qilingan narsani tushuntirasan". 16-sura —Asalaril, 44-oyat).
Payg’ambarimiz ba‘zi oyatlarni tushunish uchun avvalo Muqaddas
Kitobning boshqa oyatlariga murojaat qilish kerakligini, chunki
Qur‘onning bir joyida eng umumiy ma‘noda berilgan narsalar boshqa o’rinlarda batafsil yoritilgan. Agar bir oyatni boshqa oyat bilan tafsir qilish
imkoni bo’lmasa, uning manosini payg’ambarning o’zlari tushuntirganlar. Masalan, —Kavsarl surasini sharhlar ekan, —Kavsarl jannatda Alloh taolo
tomonidan berilgan daryoning nomi ekanligini aytgan. Sunnatda Qur‘on oyatlarini sharhlovchi ko’plab an‘analar mavjud. Qur‘onning ibodatmarosimlari, ish odoblari, oila va nikoh, fiqh va mulk munosabatlariga oid ko’pgina amrlarini Payg’ambarimiz hadisi shariflariga murojaat qilmasdan
turib tushunib bo’lmaydi.