Режа: Бозор иктисоди шароитида режалаштиришнинг методологик асослари. Режалаштириш принциплари, методлари ва кўрсаткичлари. Корхонада режалаштириш тизими ва режанинг турлари. Корхона фаолиятига таъсир килувчи омиллар


Download 172 Kb.
bet3/6
Sana27.03.2023
Hajmi172 Kb.
#1300803
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Корхона фаолиятида бизнес-режалаштириш ва прогнозлаш

Режалаштириш принциплари,

методлари ва кўрсаткичлари

Жамиятнинг сиёсий усткурмаси, ижтимоий-иктисодий шарт-шароитидан катъий назар режалаштиришни умумий коидалари (принциплари) мавжуд. Улар инсоният тараккиётининг барча фармацияларида у ёки бу даражада, айрим холларда режалаштириш тўгрисида илмий асосланган фикр юритишдан четда бўлган холда ишлатилган.


Бизларга маълум, МХД-ларида таркатилаётган иктисодиётга оид чет эл адабиётларида режалаштириш назарияси, унинг методологиясига оид масалаларга, шу жумладан режалаштириш принциплари тўгрисида назарий фикрлар келтирилмайди.
Режалаштиришнинг узига хос принциплари, усуллари ва услублари, умуман айтганда, бозор иктисоди шароитида режалаштиришнинг узига хос методологияси мавжуд. Лекин бу гап собик социалистик тузумда ишлатилган режалаштириш методологиясини бутунлай инкор килиш деган фикр эмас. Унинг салбий томонларини (эркинликнинг чегараланганлиги, режалаштиришнинг директивлиги, партиявийлиги ва хоказолар) олиб ташланиб, ижобий жихатларни, яъни методологиясидан, усулларидан кенг фойдаланиш максадга мувофикдир.
Режалаштириш жараёнида илмийлик, реаллик, оптималлик, комплекслик, узлуксизлик, узгарувчанлик (корректировка килиниши, эластиклик) назорат каби принциплари ишлатилади.
Жахон тажрибасида режалаштиришнинг узига хос коидалари (принциплари) мавжуд булиб уларга куйидагиларни киритиш мумкин:
- режалаштиришнинг илмий асосланганлигини, яъни режалаштириш иктисодий конунлар талабларини, бозор иктисоди коидаларини хисобга олиш, фан ва техника ютукларига асосланиши, режалаштиришда кенг маънода илмий-текшириш муассасаларини, олимларни жалб килиниши оркали таъминланади;
- режалаштиришни хар хил муддатларга тузиш тизими оркали унинг узлуксизлиги таъминланиб борилади;
- жамиятда, корхона, фирмаларда ишлатиладиган барча ресурсларнинг чегараланганлиги улардан фойдаланишда тежамликка интилиш, реал ресурсларга асосланиш, режаларни хар хил варинатларда тузиб улардан энг оптимал вариантни танлаб олишни такоза килади;
- ракобат, вазиятнинг узгариб туриши режаларга узгаришлар киритиб боришни такоза килади ва шу сабабли режалар хар хил вазиятлар учун мулжалланган альтернатив вариантларда тузилиши, унинг вазиятга мослашувчанлиги, эластиклигини таъминлайди;
- бозор иктисодиёти коидалари корхоналар, фирмалар уртасидаги алокаларни контрактлар асосида ташкил килиш, олинган мажбуриятларни белгиланган муддатда, микдорда катъий бажарилишини талаб килади. Бу эса режаларнинг бажарилишини назорат килиш коидасининг ахамиятини оширади.
Режалаштириш жараёнида хар хил метод (усул) ва услублардан кенг фойдаланилади.
Метод грекча “methodos” сўзидн олинган бўлиб “нимагадир йўл”, билиш услуби, жамият ва табиат ходисаларини тадкикот килиш, усули маъносини билдиради.
Режалаштириш жараёнида баланс усули “моддий, молиявий, мехнат ресурслари баланси) нормаллаштириш усули, солиштириш ёки индекс усули, графиклар, техник-иктисодий хисоблар, социологик тадкикот, статистик гурухлаш, иктисодий математик усуллар, экспорт бахолаш усули кабилар кенг кўлланилади.
Режалаштиришда кўрсаткичлар тизимидан кенг фойдаланилади. Улар каторига натурал ва киймат; абсолют ва нисбий; сон ва сифат кўрсаткичларини киритиш мумкин.
Бу усулларнинг ва кўрсаткичларнинг мазмуни, кўлланиш усуллари тегишли фанларда кенг ёритилганлигини эътиборга олиб ушбуларни ёритишни ортикча деб хисобладик.




  1. Download 172 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling