Reja: Bozor va uning tuzilishi

Shaxsiy talabning qiymati

xaridor Q 1	2-xaridor Q 2	3-mijoz 3-savol	Haftalik umumiy talab (bozor talabi) Q jami \u003d Q 1+ Q 2+ Q 3

Quyidagi raqamlar grafik tasvirda yig'ish jarayonini ko'rsatadi va buning uchun faqat bitta narx qo'llaniladi - 3 ta an'anaviy birlik. birliklar Talab egri chizig'ini olish uchun biz uchta individual talab egri chizig'ini gorizontal ravishda birlashtiramiz.
Bozor talabi egri chizig'i - individual talab egri chiziqlari yig'indisi
35 + 39 + 26 = 100Q
2. Mukammal raqobat va uning asosiy xususiyatlari
Bozor iqtisodiyoti sharoitida barcha xo'jalik yurituvchi sub'ektlar alohida harakat qiladi va raqobatchi sifatida bir-biriga nisbatan harakat qiladi.
ostida iqtisodiy raqobat eng katta foyda (daromad) olish maqsadida xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning iste’molchilarning afzal ko‘rishlari uchun bozordagi raqobatini tushunish. Raqobat bozor mexanizmining zaruriy va muhim elementi hisoblanadi, lekin uning mohiyati va shakllari turli bozorlarda va turli bozor sharoitlarida har xildir.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida raqobat ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilar o'rtasidagi iqtisodiy munosabatlarning muhim mexanizmi hisoblanadi. Shunday qilib, agar bozorga xaridorlar sotib olish imkoniyatidan ko'ra ko'proq tovarlar etkazib berilsa, sotuvchilar narxlarni pasaytirgan holda xaridor uchun kurashadilar. Agar xaridorlar sotib olishga tayyor bo'lganidan kamroq tovarlar bozorga etkazib berilsa, ikkinchisi sotuvchi uchun raqobatlashadi va shu bilan narxlarni oshiradi.
Raqobat, garchi u ma'lum xarajatlar bilan bog'liq bo'lsa ham (jamiyatdagi ijtimoiy-iqtisodiy tabaqalanishni kuchaytiradi, mag'lub bo'lganlarning halokatidan iqtisodiy resurslarning yo'qolishiga olib keladi va hokazo), bir vaqtning o'zida sezilarli iqtisodiy samara beradi, narxlarni pasaytirishni rag'batlantiradi, takomillashtirishni ta'minlaydi. mahsulot sifati va turlarini kengaytirish, fan va texnika yutuqlarini joriy etish va h.k.
Zamonaviy iqtisodiy fanda to'rtta bozor modeli va shunga mos ravishda raqobat turlari mavjud:
mukammal (sof) raqobat
monopolistik raqobat,
oligopoliya
sof monopoliya.
Raqobatning oxirgi uch turi umumiy nomga birlashtiriladi - "mukammal raqobat". Bozor raqobatbardoshligi darajasi firmalarning unga va birinchi navbatda narxlarga ta'sir qilish qobiliyati bilan belgilanadi. Bu ta'sir qanchalik kichik bo'lsa, bozor shunchalik raqobatbardosh hisoblanadi.
Sof (mukammal) raqobat ko'plab xaridorlarga standart, bir hil mahsulotlarni taklif qiladigan ko'plab raqobatdosh sotuvchilar bilan tavsiflanadi. Har bir ishlab chiqaruvchi tomonidan ishlab chiqarish va taklif hajmi shunchalik ahamiyatsizki, ularning hech biri bozor narxiga sezilarli ta'sir ko'rsata olmaydi. Bunday bozorda bir hil mahsulotlarning narxi talab va taklif ta'sirida o'z-o'zidan rivojlanadi. U tovarning ijtimoiy qiymatiga asoslanadi, u alohida shaxs tomonidan emas, balki mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun ijtimoiy zaruriy mehnat sarflari bilan belgilanadi. Belgilangan narxda iste'molchi qaysi sotuvchidan mahsulotni sotib olishiga ahamiyat bermaydi. Raqobat bozorida B, C, D, D firmalarining mahsulotlari va boshqalar. xaridorlar tomonidan A firmasi mahsulotining aniq analoglari sifatida qaraladi.Mahsulotlarni standartlashtirish tufayli narxdan tashqari raqobat, ya’ni mahsulot sifati, reklama yoki sotishni rag‘batlantirishdagi farqlarga asoslangan raqobatga asos yo‘q.
Raqobatbardosh bozor ishtirokchilari axborotdan teng foydalanish imkoniyatiga ega, ya'ni. barcha sotuvchilar narxlar, ishlab chiqarish texnologiyasi va mumkin bo'lgan foyda haqida tasavvurga ega. O'z navbatida, xaridorlar narxlar va ularning o'zgarishidan xabardor. Bunday bozorga yangi firmalar kirishda, mavjud firmalar esa chiqib ketishda erkindir. Buning uchun hech qanday qonunchilik, texnologik, moliyaviy yoki boshqa jiddiy to'siqlar yo'q. Bu erda cheklovchi faqat olingan foydadir. Har bir tadbirkor narx va marjinal xarajat tenglashmaydigan darajaga qadar mahsulot ishlab chiqaradi. Shu paytgacha u ushbu sohada mavjud bo'ladi, undan keyin u sanoatni tark etib, kapitalni eng yuqori foyda keltiradigan sohaga o'tkazadi. Bu, o'z navbatida, sof raqobat sharoitida resurslarning samarali taqsimlanishini anglatadi.
Shuni ta'kidlash kerakki, mukammal raqobat sof shaklda juda kam uchraydigan hodisadir. Biroq, ushbu bozor modelini o'rganish katta tahliliy va amaliy ahamiyatga ega va uning maqsadi:
raqobatbardosh sotuvchi nuqtai nazaridan talabni o'rganish;
qisqa muddatda raqobatbardosh ishlab chiqaruvchi bozor narxiga qanday moslashishini tushunish;
sanoatdagi uzoq muddatli o'zgarishlar va tuzatishlarning mohiyatini o'rganish,
raqobatbardosh ishlab chiqarishlar samaradorligini butun jamiyat nuqtai nazaridan baholash.