Reja: Bugun Oʻzbekistondagi korrupsiya bilan bogʻliq vaziyat qanday?

Korrupsiyaga qarshi kurash mexanizmlari
1. Jamiyat va davlat hayotining barcha sohalarida korrupsiyaning oldini olish
Reja:
2.Bugun Oʻzbekistondagi korrupsiya bilan bogʻliq vaziyat qanday?
3.Korrupsiyaga qarshi kurashishda dunyo mamlakatlari tajribasi
4.Bu mexanizm qanday amalga oshiriladi, qaysi mezonlar
asosida?
Korrupsiya – jamiyat kushandasi. Soʻnggi yillarda mamlakatimizda korrupsiyaning oldini olish va unga qarshi kurashish, davlat va jamiyat qurilishining barcha sohalarida korrupsiogen omillarga chek qoʻyishga qaratilgan keng koʻlamli islohotlar izchil amalga oshirilmoqda.
Jumladan, byurokratik toʻsiqlarni bartaraf etish choralari koʻrilmoqda, “Korrupsiyasiz soha” loyihalari amaliyotga tatbiq etilmoqda.
Jamiyat va davlat hayotining barcha sohalarida korrupsiyaning oldini olish va unga qarshi kurashishga qaratilgan davlat siyosatining samaradorligini oshirish maqsadida Prezidentimizning 2020-yil 29-iyundagi “Oʻzbekiston Respublikasida korrupsiyaga qarshi kurashish tizimini takomillashtirish boʻyicha qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi farmoni bilan Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi tashkil etildi.
Bu oʻrinda tanlovdan oʻtib, yaqinda ish bosh­lagan mutaxassislarimiz tarjimayi holiga eʼtibor qaratsak, ular turli sohada faoliyat yuritganiga guvoh boʻlamiz. Huquqni muhofaza qiluvchi organlarda, moliya-iqtisod sohasida, jamoat tashkilotlarida ishlaganlar, tadbirkorlik bilan shugʻullanganlar ham bor. Bir soʻz bilan aytganda, oʻz sohasini mukammal bilgan, yetarli bilim va tajribaga ega, korrupsiya­ga qarshi kurashish mexanizmini tushunadigan ­kadrlar tanlab olindi.
Agentlik faoliyati doirasida mamlakat hayotining turli jabhalarida yangi yoʻnalish­lar ochilyapti. Demoqchimizki, oldimizda davlat xaridlarini, davlat xizmatchilari faoliyatini nazorat qilish vazifasi turibdi. Davlat xizmatchilari daromadlarini deklaratsiyalashni biz yaqin yillargacha rivojlangan davlatlarda kuzatardik. Prezidentimiz topshirigʻiga koʻra, bu amaliyotni Oʻzbekistonda ham tez orada yoʻlga qoʻyamiz. Har bir vazirlik, idora faoliyat mezonlari asosida odob-axloq kodeksini ishlab chiqish masalasini koʻtaramiz. Bular boʻyicha alohida qonunlar ishlab chiqiladi. Bundan tashqari, korrupsion jinoyatlar boʻyicha tergov, surishtiruv harakatlarini olib borish, umuman, jinoyat-protsessual qonunchilikka oʻzgartirishlar kiritish zarurati tugʻilmoqda. Chunki yangi tuzilma tashkil etildi. Uning samarali ish yuritishi, Oʻzbekistonda korrupsiyaga qarshi kurashda yangi tizim yaratish uchun bizda mustahkam huquqiy poydevor boʻlmogʻi kerak.
– Yaqin-yaqingacha men ham Oʻzbekistonda korrupsiya holatlari juda koʻpligini bilardim. Lekin yangi lavozimga oʻtganimdan keyin mamlakatda korrupsiyaga qarshi kurashish boʻyicha hali oldimizda katta ishlar borligini tushunib yetdim. Muammolar juda koʻpligi, korrupsiya ildiz otib ketgani, bunga oddiy fuqarolar ham, davlat idoralari rahbarlari yoki davlat xizmatchilari ham, kerak boʻlsa, qonunchilikda ham, maishiy hayotda ham, davlat xizmatchilari bilan fuqarolar oʻrtasidagi munosabatlarda ham yaqqol amin boʻlishimiz shu fikrga kelishimga asos boʻldi. Ayniqsa, qonunchiligimizda yashirin korrupsiogen omillar mavjudligi barcha sohalarda bu illat ildiz otishiga zamin yaratyapti. Yaʼni, aytmoqchimanki, masala juda jiddiy. Bugun bironta sohada korrupsiya yoʻq, deb aytolmaymiz. Oʻzbekistonda keyingi yillarda juda katta islohotlar amalga oshirilyapti. Baʼzi vazirlik va idoralar “bizda korrupsiya yoʻq, unga barham berdik” deb maqtanishyapti ham, koʻkrak kerishyapti. Yoʻq, aslida bunday emas. Afsuski, oddiy fuqarodan soʻrasangiz, “hali korrupsiya hamma joyda bor”, dey­di. Biz vaziyatga kompleks yondashish kerakligini tushunib yetyapmiz.
– Hattoki eng rivojlangan, biz uchun korrupsiya begona, deya bong urayotgan davlatlarda ham u yoki bu yoʻnalishda boʻshliqlar bor. Korrupsiya­ga toʻliq barham berilmagan. Biz, albatta, eng ilgʻor tajribalarni oʻrganishga harakat qilyapmiz. Yevropa, Osiyoning rivojlangan davlatlari – Singapur, Yaponiya va Janubiy Koreya ham bu borada ildamlayapti. MDHning ayrim davlatlari tajribasini ham oʻrganyapmiz.
Bulardan xulosa qilish mumkinki, korrupsiyaning oldini olishga kompleks yondashmasak, hech qachon biz bu illatni yenga olmaymiz. Faqatgina bitta sohani tanlab, bir yoʻnalishda, masalan, qonunchilik yoʻnalishi boʻyicha kurashadigan boʻlsak, korrupsiya zanjirini uzib boʻlmaydi.
Biz korrupsiyaga qarshi kurashishni faqatgina DXX, prokuratura yoki ichki ishlar idoralarining vazifasi, deb bilar edik. Prezidentimiz taklifiga koʻra, endi barcha idoralarda korrupsiyaga qarshi kurashish boʻyicha ichki nazorat tuzilmasini tashkil etish vazifasi qoʻyilmoqda. Chunki barcha idoralarda, aksariyat davlat xizmatchilarida korrupsion moyillik bor.
Bu jarayonni boshlab yuborganmiz. Bosh prokuratura, Adliya vazirligi, Hisob palatasi va bosh­qa manfaatdor tashkilotlar bilan birgalikda davlat va xoʻjalik boshqaruvi organlarining 26 tasida korrupsiyaga qarshi ichki nazorat tizimini (“komplayens nazorat”) joriy etish boʻyicha kompleks chora-tadbirlarni ishlab chiqdik.
– Davlat va xoʻjalik boshqaruvi organlarining 26 tasida korrupsiyaga qarshi ichki nazorat tizimini yoʻlga qoʻyganimizni aytdik. Hozir bir qator qonun loyihalari ustida ishlayapmiz. Davlat xizmatchilarining daromadlari, mol-mulki va manfaatlari toʻqnashuvini dek­laratsiya qilish toʻgʻrisidagi qonun loyihasi, normativ-huquqiy hujjatlar va ular loyihalarining korrupsiyaga qarshi ekspertizasi toʻgʻrisidagi qonun loyihalari shular jumlasidan.
Prezidentimiz bizga xalqaro tashkilotlar grant va kredit mablagʻlarining maqsadli sarflanishini nazorat qilish vazifasini ham yuklagan. Bu boʻyicha ish boshlandi. Ishchi guruh tuzildi.
Taʼkidlash kerakki, eng koʻp korrupsion jinoyatlar xalqaro grant va kredit mablagʻlari sarflanishida kuzatiladi. Oʻgʻrilik ham shu yerda, talon-tarojlik ham shu mablagʻ atrofida kechadi. Bu borada juda koʻp imkoniyatlar, koʻp jihatlarning nazoratsiz qolganini koʻrdik.
Koʻpchilik biladi, 100 millionlab dollar mablagʻ aholini toza ichimlik suv bilan taʼminlashga, yoʻllarni taʼmirlashga ajratilgan. Lekin siz bironta viloyat yoki tuman misolida aholi toʻliq toza ichimlik suv bilan taʼminlangan, barcha yoʻllar taʼmirlangan, qurilgan, deb ayta olasizmi? Yoʻq. Demak, bu yerda mablagʻlar talon-taroj qilingan, korrupsiyaga yoʻl qoʻyilgan. Agar ajratilgan mab­lagʻ 100 foiz oʻzlashtirilganida, hech boʻlmasa olisdagi bitta tuman aholisining barchasi toza ichimlik suvi ichayotgan, tabiiyki, xalqimiz sogʻlom, avlodlarimiz baquvvat boʻlar edi. Biz endi buni qatʼiy nazoratga olamiz va aniq mexanizm yaratamiz.
Oldimizda turgan eng muhim vazifalardan yana biri – keyingi yildan boshlab korrupsiya­ning darajasini baholovchi milliy indeksni ishlab chiqish. Xabaringiz boʻlsa, bu boradagi xalqaro indeksda hozircha 180 davlat ichida Oʻzbekiston 153-oʻrinda turibdi. Endi biz oʻzimizning milliy indeksimizni ishlab chiqamiz. Shu tariqa mamlakatdagi qaysi vazirlik, qaysi idorada, qaysi sohada korrupsion holatlar koʻpligi, qaysi davlat xizmatchilari korrupsiya­ga koʻproq moyilligi toʻgʻrisida jamoatchilikni tanishtirib boramiz. Bu jarayonda davlat idoralari rahbarlarining reytingi ham shakllanadi.
– Biz aniq indikator ishlab chiqamiz. Masalan, tashkilot faoliyatining jamoatchilikka ochiqlik indikatori. Hozir aksariyat tashkilotlar bitta brifing oʻtkazib, faoliyatimiz ochiq, deydi. Bu ochiqlik emas. Ochiq boʻlishi uchun tashkilot faoliyati ham ochiq boʻlishi kerak. Ikkinchi indikator davlat xizmatchilari manfaatlari toʻqnashuvi bilan bogʻliq. Biz bilamiz, bitta viloyat hokimining jiyanlari, qarindosh­lari qaysidir tuman miqyosidagi biror tashkilot rahbari boʻlib ishlaydi. Hattoki viloyat miqyosidagi tashkilot rahbarlari ham bor. Bu ham reytingga taʼsir qiladi. Yoki respublika darajasidagi davlat idorasi rahbari qaysidir qarindoshining firmasidan davlat xarid­larini amalga oshiradi. Bu ham bitta reyting natijasi sifatida qayd etiladi. Bundan tashqari, davlat xizmatchilarining xatti-harakatlari ham bitta indikator boʻladi. Deylik, yoʻl harakati qoidasini buzganligi ham indikatorda oʻz aksini topadi. Xuddi shunaqa juda koʻp indikatorlar boʻladi. Hozir BMT va Jahon banki aniq indikatorlarni ishlab chiqishda bizga yordam beryapti.
Reyting natijalari xalqaro tashkilotlar uchun ham ochiq boʻladi. Xalqaro tashkilotlar ham oʻz hisobotini eʼlon qilishda bu maʼlumotdan foydalanishi mumkin. Baʼzan xalqaro tashkilotlarning bu reytingi notoʻgʻri, deymiz. Chunki ular rasmiy maʼlumotni ololmaganidan keyin norasmiy manbalardan soʻraydi. Ular bergan maʼlumot qay darajada haqqoniy ekanini kim biladi deysiz.
Taʼkidlash joiz, Prezidentimiz BMT Bosh Assambleyasining 75-sessiyasidagi nutqida Oʻzbekistondagi keng koʻlamli islohotlar haqida gapirar ekan, mamlakatimizda korrupsiyaga qarshi murosasiz kurash yangi bosqichga koʻtarilganini ham alohida taʼkidladi. Bu yoʻlda biz sobitqadamlik bilan zimmamizdagi vazifalarni bajarishdan sira toʻxtamaymiz, albatta.
E’tiboringiz uchun rahmat
TING 2119-Guruh
Niyozov Muhammadrizo