Режа. Давлат бюджетининг моҳияти. Давлат бюджетининг функциялари. Давлат бюджетининг аҳамияти

b) DAVLAT HOKIMIYATINING TUZILISHI VA UNI AMALGA OSHIRISH USULLARI.
Istalgan davlat - tashkiliy jamiyatning normal hayot faoliyatni ta'minlash va qo’llab-quvvatlash uchun, jamiyat va davlatning oldiga qo’yilgan vazifalarni yechish uchun, ko’zlangan maqsadlarga erishmoq uchun turlicha davlat tashkilotlarining harakatda bo’lishi zarur. Davlat mexanizmisiz davlatning o’zi bo’lmaydi.
Davlat mexanizmi - bu, davlat tashkilotlarining tizimi bo’lib ularning yordamida davlat hokimiyati tadbiq etiladi, jamiyatga nisbatan davlat rahbarligi ta'minlanadi.
Davlat tashkilotlarining barchasi o’zaro mustahkam bog’liqdir. Ularning har biri ma'lum vazifalarni bajaradi va umumiy mexanizmning "harakatga keltiruvchi mexanizmi" sifatida yuzaga chiqadi, o’z navbatida barcha organlar yagona tizimda o’zaro kelishgan holda harakat qiladilar.
Davlat mexanizmi - uning mohiyati bilan ifodalanadi. Shu bilan birga davlat mexanizmi iqtisodiy bazasining ahvoliga, siyosiy kuchlarning munosabatlariga, davlatning maqsadi, vazifalari va funksiyalariga o’z ta'sirini ko’rsatadi.
Davlat mexanizmi quyidagi xususiyatga ega:
- Davlat mexanizmi boshqaruv bilan shug’ullanuvchi maxsus kishilardan iborat (qonun ijodkorligi, qonunlarning ijrosi bilan);
- Davlat mexanizmi tuzilishi o’zgaruvchan va turli xil bo’ladi, lekin har qanday sharoitda ham uning tarkibiga boshqaruv va majburlov organlari kiradi. Buni albatta noto’g’ri tushunmaslik kerak, ya'ni davlat mexanizmining ma'lum bir qismi faqat boshqaruv bilan qolgan qismi majburlov bilan shug’ullanadi. Real hayotda boshqaruv majburlov bir-biri bilan o’zaro almashib turadi.
Zamonaviy davlat mexanizmi o’zining yuqori darajadagi murakkabligi bilan, organ va tashkilotlarining (muassasalari) turli-tumanligi bilan oldingilaridan ajralib turadi, katta - katta tizimosti organlariga ega. Uning bitta tizimosti organlarini davlatning oliy organlari (vakillik, davlat boshlig’i, funksiya) yuzaga keltiradi (ifodalaydi).
Ikkinchi tizimosti organlariga - huquq tartibot, sud tartibot, sud, armiya, militsiya va boshqa organlar kiradi. Bu organlar oliy davlat organlarining qarorlarini bajaradilar, jumladan davlat majuburlov kuchini ishlatib bo’lsayam.
Davlat hokimiyati siyosiy hokimiyat bo’lib, uning zo’rlik kuchi bilan davlat mexanizmi orqali amalga oshirilib jamiyatga rahbarlik qiladi. Davlat mexanizmi-bu ddavlat apparatidan, ya'ni davlat organlarining yig’indisidan, davlat muassasalaridan va korxonalaridan iborat.
Davlat mexanizmi – davlat hokimiyatini amalga oshiradigan, jamiyatga davlat rahbarligini ta'minlovchi davlat tashkilotlari tizimidir.
Yaqin o’tmishda davlatning vazifasi beistisno uyushgan zo’ravonlikdan iborat deb qaralar, lekin uni umumfarovonlikni ta'minlash mexanizmi sifatida hech kimning hayoliga kelmas edi.
1. Davlat mexanizmi boshqaruv bilan maxsus shug’ullanuvchi ishlardan iborat;
2. Davlat mexanizmi idoralar va muassasalarning murakkab tizimidan iborat;
3. Davlat maxkamasining barcha bo’g’inlari faoliyati tashkiliy va moliyaviy vositalar bilan majburiy ta'sir yo’li bilan ham ta'minlanadi;
4. Davlat mexanizmi o’z fuqarolarining qonuniy manfaatlarini va huquqlarini ishonchli tarzda kafolatlash va muhofaza qilishga da'vat etilgan.
Davlat mexanizmining tuzilishi va uning faoliyati ob'ektiv tamoyillar asosida amalga oshiriladi. Bu esa, jamiyatni davlat yo’li bilan boshqarishning eng yuksak ob'ektivligini ta'minlaydi. Eng muhim tamoyillardan biri hokimiyatning bo’linishi tamoyilidir (qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi, sud hokimiyati).
Davlat mahkamasi (apparati) – davlat mexanizmining bir qismi bo’lib, davlat hokimiyatini amalga oshirish uchun hokimiyat vakolatlariga ega bo’lgan davlat organlari majmuidan iborat.
Davlat mexanizmi davlat mahkamasidan tashqari davlat muassasalari va davlat korxonalarini ham o’z ichiga oladi.
Davlat mahkamasi umumiy shaklda organlarning quyidagi ko’rinishlari tarzida namoyon bo’lishi mumkin:
a) qonun chiqaruvchi hokimiyat organlari.
b) ijro etuvchi hokimiyat organlari.
v) sud hokimiyati organlari.
Davlatning maxsus organlari tizimida davlat hokimiyatning oliy va mahalliy vakillik organlari ham mavjud. Davlatning oliy vakillik organlari qonun chiqaruvchi hokimiyat funksiyasini bajaradi. Davlat hokimiyatining mahalliy organlari va mahalliy o’zini-o’zi boshqarish organlari vakillik harakteriga ega bo’ladi.