1-Mavzu. Sanoat korhonasi bozor iqtisodiyoti sub’ekti sifatida

1-Mavzu. Sanoat korhonasi bozor iqtisodiyoti sub’ekti sifatida
1.Korxonalar mohiyati va faolyatning asosi
2.Korxonalarning tashkiliy-xuquqiy shaklllri
3.Korxona faoliyatining ichki va tashqi muhiti
Korxona –iste’molchining talabini qondirish va foyda olish yoki boshqa ijtimoiy funktsiyalarni bajarish maqsadida, mahsulotlar ishlab chiqaradigan, ayriboshlaydigan, hamda boshqa ishlarnn va xizmatlarni bajaradigan, faoliyati bo’yicha qarorlar qabul qiladigan va unga javobgar, huquqiy shaxs maqomiga ega bo’lgan xo’jalik yurituvchi sub’ektdir.
korhona
Uy xu’jaligi
korhona
korhona
Korhonailarnng iqtisosodiyotdagi u’rni
Tashkiliy iqtisodiy nuqtai nazardan qaraganda korxona –moddiy, mehnat va moliyaviy resurslar majmuasidan iborat bo’lib, u tadbirkorlik faoliyati asosida tashkil qilinib, maxsulot ishlab chiqish, biron bir ish yoki xizmat kursatish orqali bozorning talablarini qondirshi va foyda olish maqsadida yoki ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan vazifasini bajaradi.
Korxona xuquqiy shaxs maqomiga ega bo’lish shartlari
1- mol-mulkiga ega bo’lishi;
2- majburiyatlariga mol-mulki bilan javob berish;
3- mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarni amalga oshirish;
4-sudda javobgar va davogar bo’lishi mumkinligi;
5-mustaqil xo’jalik balansiga ega bo’lish.;
.
Mulk shakllariga munosib korxonalar quyidagicha shakllarga tasniflanishi mumkin:

• shaxsiy yoki xususiy mulkka asoslangan xususiy korxonalar;
• jamoat mulkiga asoslangan korxonalar;
• davlat mulkiga asoslangan korxonalar;
• aralash mulkka asoslang

Korxonalar mulk shakllariga asoslangan holda tashkiliy-huquqiy shakllarga turlanadi. "O’zbekiston Respublikasida mulkchilik to’g’risida"gi Qonunga binoan (4 modda) mulk quyidagi shakllarda yuzaga chiqadi:


- fuqarolarning shaxsiy va xususiy mulki;
- jamoa (shirkat) mulki, shu jumladan, oilaviy maxalla, kooperativ mulki, ijaraga olingan korxona mulki, aktsionerlar jamiyati, davlat korxonasi, jamoaning jamoat tashkilotlari va diniy tashkilotlar, kontsern (konsorsium)larning mulki, yuridik shaxs hisoblangan boshqa jamoalar mulki;
Respublika, Qoraqalpog’iston Respublikasi, mahmuriy-hududiy tuzilmalar (maishiy) mulkdan iborat davlat mulki;
--aralash mulk;
-qo’shma korxonalar, ajnabiy fuqarolar, tashkilotlar va davlat, shuningdek, ajnabiy yuridik shaxslar mulki.

Faoliyat turlariga qarab:

• Ishlab chiqarish korhonalari;
• Tijorat korhonalari;
• Moliyaviy korhonalar;
• Maslaxat korhonalari
• Xizmat kursatish korhonalari

Ходимлар сонига кўрHodimlar soniga ku’ra:

• Kichik korhonalar;
• Yirik korhonalar

Korhona turlari

• Yakka tartibdagi tadbirkor(YaTT)- kichik tadbirkorlik sub’ekti hisoblanadi. Yuridik shaxs tashkil etmagan holda tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanadi. Yakka tartibdagi tadbirkor mustaqil, o’ziga tegishli mulk huquqi asosida tegishli faoliyatni amalga oshiradi. YaTT parur bulsa blankalardan, shtamp va muhrdan foydalanishi df xodimlarni yollashi mumkin.
• Ma’suliyati cheklangan jamiyat (MCHJ) --aʼzolari jamiyat majburiyatlari boʻyicha faqat oʻzlari qoʻshgan ulush doirasida javobgar boʻladigan jamiyat. Ikkitadan kam boʻlmagan jismoniy yoki yuridik shaxslarning kelishuviga koʻra, umumiy xoʻjalik faoliyati bilan shugʻullanish maqsadida ularning ulushlarini qoʻshish yoʻli bilan tashkil etilishi mumkin. Bunday jamiyat yuridik shaxs hisoblanadi. Jamiyat tarkibida yuridik shaxs boʻlgan ishtirokchilar oʻz mustaqilligini va huquqiy shaxsligini saqlab qoladilar. Jamiyat mablagʻlari qatnashuvchilarning ulushi hisobidan shakllantiriladi. Muomalaga aksiyalar chiqarmaydi. Jamiyat aʼzolariga pay guvohnomalari beriladi. Jamiyat aʼzosi oʻz ulushini boshqa shaxsga faqat jamiyat roziligi bilan oʻtkazishi, sotishi mumkin. Bunday jamiyatlar turli mamlakatlarda turlicha nomlanadi Mas., AQSH va Angliyada — Ltd. va LLC, Germaniyada — GmbH (Gesellschaft mit beschränkter Haftung),

Biznes yuritish shakllari