Reja: Elektr o`tkazuvchanlik guruhi

tiristor deyiladi. Bunday diodning ikki chetki sohalariga biriktirilgan elektrodlari
anad va katod, ichki baza sohadagisi esa boshqaruvchi elektrod (B.E.) deb ataladi 
(11-rasm). 
Tiristor vol`tamper xarakteristikasi (12-rasm) to`rt qismdan iborat bo`lib , 
uning birinchi qismi (I) yopiq holatiga tegishli bo`ladi. Bunda tiristordan o`tadigan 
tok I
a
berkituvchi qatlam (P2) borligi tufayli , diodning teskari toki singari 
kichik bo`ladi. Anod va katod orasidagi U
ak
kuchlanishining ortishi bilan 
P – soha (kanal) 
p-n o`tish 
n – soha
a) kanal ochiq
I
ch 
P – soha (kanal) 
p-n o`tish 
n – soha
b) kanal yopiq
I
cho 
10 – rasm. Maydoniy tranzistorda kanalning o`zgarishi 

---

markaziy p-n o`tish (P2) dagi tok ham orta boshlaydi va nihoyat , kuchlanishning
berilgan maksimal qiyimati U
ak.max
da P2 o`tishning teshilishi sababli tiristordan 
o`tadigan tok qiymati o`z - o`zidan xarakteristikaning ikkinchi qismi (2) bo`yicha 
orta boradi , so`ngra uchinchi qismiga (3) o`tadi. 
Agar tiristorning boshqarish elektrodi B.E. ga uning katodiga nisbatan 
musbat potensiyal U
b 
berilsa , u holda P2 o`tishning teshlishi kamroq U
ak
kuchlanishda sodir bo`ladi . Demak , boshqarish elektrodidan o`tadigan tok I
b
qiymatini o`zgartirish bilan tiristorning ochilish jarayonini tiratrondagi singari 
boshqarish mumkin. 
A 
K 
P
3 
P
2 
P
1 
P
1 
P
2 
n
1 
n
2 
+ 
– 
B.E. 
a) 
A 
K 
VS 
U
b 
U
ak 
b) 
+ 
+ 
B.E. 
– – 
11 – rasm. Tiristorning tuzilishi (a) va shartli (b) belgisi
I
b
I
a 
0
1
2
4
U
ak 
max
I
b
= 0 
I
b1 
I
b2 
3
U
ak
I
b2 
> I
b1 
12 – rasm. Tiristorning vol`lt – amper xarakteristikasi 

---

Tiristorning ishlash shartini quyidagicha yizish mumkin : 
agar U
ak
> 0 bo`lsa , I
b
> 0 (U
b
> 0) → I
a 
> 0 tiristor ochiq holatda, 
agar U
ak
< 0 bo`lsa → I
a
= 0 – tiristor yopiq holatda I
b
qanday bo`lishidan
qati`y nazar . 
Boshqarish elektrodiga berilgan signal U
b
ta`siri bilan ochiq holatdagi tiristor
yopiq holatga o`tkazib bo`lmaydi . Tiristorni yopiq holatga o`tkazish uchun unga
teskari U
ak
kuchlanish berish kerak yoki anod zanjirini ta`minlash manbaidan
uzish kerak. Demak , tranzistorlarda kichik qiymatli baza toki o`zgartirilib, unga 
mos ravishda katta qiymatli kolletor toki o`zgartirilsa , tiristorlarda boshqarish
elektrodiga beriladigan boshqarish signalining berish onini o`zgartirib, 
tiristorning ochilish onini o`zgartirish (boshqarish) mumkin. Tiristor ochiq holatga
o`tgandan so`ng boshqarish signali olib tashlansa ham , u ochiq holatda qoladi. 
Tiristorlar shu xususiyati tufayli kalit sifatida avtomatikaning kommutasiya
qurilmalarida , boshqariladigan to`g`irlagich va invertor kabi sanoat elektronikasi
qurilmalarida keng qo`llaniladi. 
Tiristorlar statik va dinamik parametrlarga ega. Tiristorning statik
parametrlari uning vol`t –amper xarakteristikasini , dinamik parametrlari esa 
ochlish va yopilish jarayonlarini ifodalaydi . 
Boshqarish elektrodi boshqarish kuchlanishi va toki , hamda boshqarish 
signalining (impul`sining) davomiyligi kabi parametrlar bilan ham
xarakterlanadi. 
Tiristorlar ham diodlar kabi kam , o`rta va katta (kuchli) quvvatli tiristorlarga 
bo`linadi .