Режа: Географияда фанлараро интеграциянинг мақсади

Математика ва география ўртасидаги боғлиқлик
Географик муаммолар деб аталадиган нарсаларнинг мавжудлигида намоён бўлади. Бу вазифалар:
• харитада масофаларни аниқлаш;
• масштабни аниқлаш;
• ҳарорат градянлари ёки босим градянлари бўйича тоғнинг баландлигини ҳисоблаш;
• демографик ҳисоб-китоблар ва бошқалар учун. Бундан ташқари, география ўз тадқиқотларида жуда тез-тез фойдаланади математик усуллар: статистик, корреляция, моделлаштириш (шу жумладан компютер) ва бошқалар.
Картография ва география
Бу икки илмий фанлар ўртасидаги боғлиқлик ҳақида ҳеч кимда заррача шубҳа бўлмаслиги керак. Ахир, харита география тилидир. Картографиясиз бу фанни тасаввур қилиб бўлмайди. Ҳатто махсус тадқиқот усули мавжуд - картографик. дан олим учун зарур бўлган маълумотларни олишдан иборат турли хил карталар. Шундай қилиб, географик харита географиянинг оддий маҳсулидан муҳим маълумотлар манбаига айланади. Ушбу тадқиқот усули кўплаб тадқиқотларда қўлланилади: биология, тарих, иқтисодиёт, демография ва бошқалар.
Тарих ва география
“Тарих вақт ичида география, география эса фазода тарихдир”. Жан-Жак Реклю бу ғайриоддий аниқ фикрни билдирди. Тарих фақат ижтимоий география (ижтимоий ва иқтисодий) билан боғлиқ. Демак, у ёки бу давлатнинг аҳолиси ва иқтисодиётини ўрганишда унинг тарихини эътиборсиз қолдириб бўлмайди. Шундай қилиб, ёш географ априори бўлиши керак умумий маънода маълум бир ҳудудда содир бўлган тарихий жараёнларни тушуниш.
Сўнгги пайтларда олимлар ўртасида ушбу икки фаннинг тўлиқ интеграцияси ҳақида ғоялар пайдо бўлди. Айрим олий ўқув юртларида эса “Тарих ва география” ихтисосликлари аллақачон яратилган.
Иқтисодиёт ва география
География ва иқтисод ҳам жуда яқин. Дарҳақиқат, бу икки фаннинг ўзаро таъсири натижаси иқтисодий география деб номланган мутлақо янги фаннинг пайдо бўлиши эди.
Агар иқтисодий назария учун асосий савол “нима ва ким учун ишлаб чиқариш” бўлса, иқтисодий географияни биринчи навбатда бошқа нарса қизиқтиради: маълум товарлар қандай ва қайерда ишлаб чиқарилади? Ва бу фан ҳам нима учун у ёки бу маҳсулотни ишлаб чиқариш мамлакат ёки минтақанинг шу (аниқ) нуқтасида йўлга қўйилганлигини аниқлашга ҳаракат қилмоқда.
Иқтисодий география 18-аср ўрталарида вужудга келган. Унинг отасини 1751 йилда ушбу атамани киритган энг буюк олим М.В.Ломоносов деб ҳисоблаш мумкин. Дастлаб иқтисодий география фақат тавсифий хусусиятга эга эди. Кейин ишлаб чиқариш кучларини тақсимлаш ва урбанизация муаммолари унинг манфаатлари доирасига кирди.
Ҳозирги кунда иқтисодий география бир қанча саноат фанларини ўз ичига олади. Бу:
• саноат географияси;
• Қишлоқ хўжалиги;
• транспорт;
• инфратузилма;
• туризм;
• хизмат кўрсатиш соҳаси географияси.
• Барча фанлар бир-бири билан у ёки бу даражада боғлиқдир. Географиянинг бошқа фанлар билан алоқалари ҳам анча яқин. Айниқса, кимё, биология, иқтисод ёки экология каби фанлар ҳақида гап кетганда. Замонавий ўқитувчининг вазифаларидан бири талабаларнинг фанлараро алоқаларини аниқлаш ва кўрсатишдир аниқ мисоллар. Бу ниҳоятда муҳим шарт сифатли таълим тизимини яратиш. Зеро, уни амалий масалаларни ечишда қўллаш самарадорлиги бевосита билимларнинг мураккаблигига боғлиқ.
Буюклар даври бўлишига қарамай географик кашфиётлар анча орқада қолди узоқ саёҳатлар сузиб юриш ва тоққа чиқиш спорт турига айланди, география фани ҳамон фаол ривожланмоқда. Бироқ, бугунги кунда унинг ривожланиши бошқа фанлар, масалан, геофизика, информатика, астрономия ва сиёсацҳунослик билан чамбарчас боғлиқ.