Reja: Impulsli usul

---

4-mavzu. Sanoat apparatlarida oqim zarralarini vaqt 
bo‘yicha taqsimlanish notekisligining eng muhim 
manbalari. Oqimlar strukturasining tadqiqot 
usullari: impulsli usul, pog‘onali g‘alayon usuli. 
 
Reja: 
1. Impulsli usul.
2. Pog‘onali g‘alayon usuli. 
 
Impulsli usul. Bu usulga muvofiq oqimning apparatga kirishida amaliy bir 
onda indikatoming delta funksiya shaklidagi ma’lum miqdori kiritiladi. Faraz 
qilaylik, ixtiyoriy murakkablilik apparatga oqimni kirishiga amaliy bir onda 
indikator kiritdik va 1-rasmda tasvirlangan bu g‘alayonga javob funksiyasini 
aniqladik. 
1-rasm. Impulsli g‘alayonga tizimning tipik javob funksiyasi. 
Apparat hajmini V deb va oqimning hajmli tezligini - v deb belgilaymiz. 
Apparatda bo‘lish vaqti t dan t + dt gacha o‘zgaradigan indikatorning 
miqdori quyidagini tashkil etadi 
dg = vC
ɛ
(t)dt. 
(1) 
dg ning indikatorning umumiy miqdori 
g ga nisbati indikatorning 
apparatdan t dan t + dt vaqtda chiqqan ulushini ifodalaydi: 
(2) 
Asosiy oqim xulqi apparatdagi indikatorning xulqiga o‘xshash bo'lgnnligi 
uchun, (1) tenglama t dan t + dt bo'lgan vaqtda oqimning ulushini ifoda etadi. 
C(θ) o‘lchamsiz konsentratsiyani quyidagi formula bo‘yicha kiritamiz: 

---

, (3) 
bunda, 
- oqimdagi boshlang‘ich konsentratsiya: 
, (4) 
Shu vaqtning o‘zida 
θ o‘lchamsiz vaqtni quyidagi formula bo‘yicha 
kiritamiz: 
, 
(5) 
bunda, t -oqim zarralarining apparatda o‘rtacha bo‘lish vaqti: 
, 
(6) 
Endi (2) tenglamani quyidagi ko‘rinishga keltirish mumkin: 
(7) 
Kiritilgan indikatorning umumiy miqdori quyidagi ifoda bilan aniqlanadi: 
(8) 
U vaqtda (2), (7) tenglamalardan quyidagi ifoda kelib chiqadi 
(9) 
unda ifoda
(10)
me’yorlangan C-egri chiziqni beradi. 
(θ) koordinatalarda tajriba egri chizig’ini quramiz (2-rasm.). Bunday egri 
chiziq C-egri chizig’i deb ataladi. Uni ostidagi shtrixlangan maydon quyidagiga 
teng 
(11) 

---

2-rasm. Tipik C-egri chiziqli. 
va 0 dan θ gacha o'zgarish vaqtida apparatdagi oqim ulushini belgilaydi. 
Tabliyki 
(12) 
Shunday qilib, C-egri chizig'i apparatda vaqt bo‘yicha oqim 
elementlarining taqsimlanishining tavsifidir. 
Oqimning apparatda o‘rtacha bo‘lish vaqti quyidagini tashkil etadi 
(13) 
Bu tenglamaga (2) tenglamadagi dp ni qo‘yamiz va 
dan 
foydalansak, unda quyidagi ifoda kelib chiqadi: 
(14)