Reja: Investitsiya bozori instrumentlari daromadlarining tasniflash

12.O‘zgaruvchan daromad keltiruvchi moliyaviy instrumentlar va bu daromadni (daromadlarini) aniklash.
riskli aktivlarni daromadlik stavkasi
Foiz stavkasi- jalb kilgan aktiv-mablag‘lar bo‘yicha kelishilgan daromadlilik stavkasi- deyiladi, ma’nosi bo‘yicha emitentlarning oldidagi kelishilgan majburiyatidir. O‘za’ro kelishib bergan aktiv-mablag‘lar bo‘yicha amalda foiz stavkalari turli xil ko‘rinishda bo‘ladi. Misol: Kelgusida aniq to‘lovlari kafolatlanmagan xolda siz o‘z kapitalingizni ko‘chmas mulkka, aksiya yoki tarixiy yodgorliklarini ishlab chiqarishga investitsiya qilasiz. Endi, shunday riskli aktivlar bo‘yicha daromadlilik stavkasi o‘lchanadi.
Agar siz o‘zingizni kapitalingizni kandaydir, payli qimmatli qog‘ozlarga misol, oddiy aksiyaga qo‘ygansangiz, u xolda sizni daromadingiz ikki manbadan tashkil topadi. Birinchi-devidendlar bo‘lib, aksioner firmasiga-mazkur qimmatli qog‘ozlar emitenti tomonidan to‘lanadigan pul ko‘rinishdagi to‘lov. Bu devidendlar shartnomada kelishilgan devidend to‘lovlaridir, buni foiz stavka deyilmaydi. Devidendlar firm aatsionerlar rumumiy yig‘ilish sovetiga asosan to‘lanadi.
Ikkinchi manbasi, aksioner kapitaliga qo‘yilgan daromad bu aksioner egalik qilgan vaqtda, mazkur vaqtda aksiyani bozor kursini ortishidir. Daromadni bu ko‘rinishi kapitalni ortishi deyiladi. Agar aksioner zarar ko‘rsa u xolda kapitalni yo‘kotish deyiladi.
Investitsiyalangan kapitalni daromadlilik darajasi qanday o‘lchanishini ko‘ramiz, bunda misol: siz bir donasi 100 dol baxosida aksiya sotib oldingiz, bir kundan so‘ng aksiyani kursi 101 gacha ortdi. Va siz uni sotdingiz.Sizni daromalik stavkangiz mazkur vaqtda xar bir aksiya uchun 1%ni tashkil qilish-bitta aksiyaga kapitalni o‘sish ko‘rsatkichi xar bir aksiya yoki 100 doll. uchun 1 dollarni tashkil etdi.
Endi, siz sotib olgan aksiyangizga 1 yilga egalik(vladeet) qilasiz. Yil oxirida aksiyalar bo‘yicha bitta aksiyaning devidendi 5 % da xisoblanmoqda va aksiyani baxosi 105 doll. Shunday qilib, qo‘yilgan kapitalni bir yillik davromadlilik – r - kuyidagicha: