Reja: Investitsiya bozori instrumentlari daromadlarining tasniflash

11.Pul okimini diskontlash asosida taxlil va inflyatsiya.

Ishlar inflyatsiya bilan boglik bo‘lganda, turli xil valyutalardan foydalanishga olib keladi. Misol uchun:
Karilik uchun jamg‘arishni ko‘rib chiqamiz.
20 yoshingizda siz yilik 8% foiz xisobi bilan 100 doll. pul qo‘ydingiz.
Ijobiy yangilik bilan izoxlanuvchi, sizni 100 doll. qo‘ygan pulingiz mazkur vaktda, siz 65 yoshga to‘lganingizda 3192 doll.gacha ortadi.
Salbiy yangilik, siz bugun sotib olayotgan buyumingiz, bu vaqtga kelib, bugungidan xam ko‘proq qiymatli tovarga ega bo‘ladi. Misol: agar siz sotib olayotgan tovar va xizmatlarni baxosi xisobiga 45 yil davomida yiliga 8% ortishi xisobiga ko‘proq imkoniyat yaratiladi, yani bugungi qo‘ygan 100 doll. mablag‘ingiz, sizni 3192 doll.ingizdan ko‘proqka tovar sotib olish quvvatiga -imkoniyatiga ega bo‘lish demakdir.
Shunday kilib,siz xech nima yutmaysiz.
Shu sababli inflyatsiya darajasi va foiz stavkalarini xisobga olgan xolda investitsiyani uzoqliligi xaqida qaror qilayotganingizda aql bilan ish tutish kerak bo‘ladi.
Xaqiqiy va nominal foiz stavkasi farq qilishi zarur.
Nominal foiz stavkasi- bu inflyatsiya darajasiga keltirmay, u yoki bu ko‘rinishdagi valyutani stavkasidir, xaqiqiyfoiz stavka- uning nominalini inflyatsiya darajasiga keltirilgan u yoki bu ko‘rinishdagi valyutani stavkasidir.
Xaqiqiy va nominal foiz stavkalar o‘rtasidagi farq bo‘lishini 2 bobda berilgan.
Inflyatsiya darajasi va nominal darajasiga keltirilgan xaqiqiy foiz stavkasi bilan bogliq xoldagi formulasi.

1 + Xaqiqiy foiz stavka =	1 + Nominal foiz stavka
	1 + Inflyatsiya darajasi

Yoki , mos xolda

Xaqiqiy foiz stavka =	Nominal foiz stavka – Inflyatsiya darajasi
	1 + Inflyatsiya darajasi

(ARR) yillik foiz stavkadan foydalanib, foizlarni ulksiz xisoblash yillik foiz stavkalari o‘rtasidagi nisbat orqali xaqiqiy bilan nominal foiz stavkasi o‘rtasidagi algebraik-matematik munosabatini qisqartiradi.

Xaqiqiy foiz stavka – Nominal foiz stavka – Inflyatsiya darajasi

Shunday kilib, agar biz uning ARR ni nominali yillik 6 % va inflyatsiya darajasi 4 % niuzluksiz(xisoblangan xolda)ni xisobga olsak, u xolda xaqiqiy stavka doimiy xisoblanadigan 1 % ga teng bo‘ladi.

Inflyatsiya va kelgusi qiymat.

Moliyaviy rejalashtirish nuqtai nazaridan olganda xaqiqiy foiz stavkasini bilish ko‘proq afzal beradi.
Buni ma’nosi shuki, va oxiri okibatda, siz kelgusidagi o‘sayotgan iste’molingizni o‘z jamg‘armangiz xisobiga qondirishingiz mumkin.
Misolimizga qaytamiz, kaysiki,siz 20 yoshingizda 100 doll. pul kuyib, yoshingiz 65 ga to‘lganda yechib olish.
Xakikatda sizga 65 yosh to‘lganda sizda mazkur qancha pul (xaqiqiy iste’mol quvvatini xisobga olgan xolda)- summani bo‘lishini xaqiqatda bilishni xoxlaymiz.
Bizga zarur ma’lumotlar xisob kitobi uchun 2 ta usul mavjud-murakkab va oddiy.
1 chidan-45 yil davomida yillik 2,8757 % xaqiqiy foiz stavkadan foydalanib, 100 doll.ni kelgusi qiymatini topamiz.
Biz xaqiqiy kelgusi qimatini QIDIRILAYoTGAN xajmini topamiz.
Xaqiqiy kelgusi qiymat =100 doll.x1,02857⁴⁵ = 355 doll.
Mukobil sifatida mazkur natijaga -xulosaga jarayonma jarayon kelishimiz mumkin. Avval yillik 8% nominal foiz stavkadan foydalanib, nominalning kelgusi qiymatni topamiz.

45 yildan so‘ng FVning niminali = 100 doll.x 1,08⁴⁵=3192 doll.

So‘ng agar inflyatsiya darajasi yillik 5 % foiz bo‘lganda 45 yildan so‘ng baxolar qanchaga o‘sishini xisoblaymiz.

45 yildan so‘ng baxalar darajasi = 1,05⁴⁵ = 8,985.

Va oxiri xaqiqiy kelgusi qiymatni topish uchun kelgusi nominal qiymatini KELGUSIDAGI baxolar darajasiga bo‘lamiz.

Xaqiqiy FV=	Kelgusidagi nominal qiymat	=	3192 doll.	= 355 doll.
	Kelgusidagi baxolarni darajasi		8,985

Oxiri natija xuddi shunday .
Biz bildikki, agar bank omonatiga bugun 100 doll.ni(20 yoshimizda) qo‘ysak, agar 45 yil davomida xisobdan xech kanday pul mablag‘i yechilmasa, bizni taklif bo‘yicha 65 yoshga kirgandagi pulga bugungi baxoda 355 doll.lik tovar sotib olish imkoniyatiga ega bo‘lamiz.
Shunday kilib, xaqiqiy kelgusi qiymat(355 doll.)ni xisoblash uchun 2 usul mavjud. 1. Xaqiqiyfoiz stavka asosida kelgusi qiymatni xisoblash.
2. Inflyatsiyani xisobga olgan xolda xaqiqiy kelgusi qiymatni topish maksadida nominal stavka va kelgusida qayta baxolashdan foydalanib kelgusi nominal qiymati xisob- kitob qilinadi.

Inflyatsiya va keltirilgan qiymat.

Keltirilgan qiymatni xisoblayotganda ko‘p moliyaviy yechimlarni yechishda kelgusi summa fiksirlanmaydi.
Misol uchun, biz 4 yildan so‘ng mashina sotib olishni reja qildik va bu mashina sotib olish maqsadida mablag‘imiz yetishi uchun mablag‘ yig‘ishni ta’minlanishi uchun xozirdan yetarli mablag‘ni jamg‘arishni ta’minlash lozim. Siz o‘ylayotgan mashinani sotib olish baxosi masalan 10 000 doll. turadi, a kaysiki o‘z pulingizni bank omonatiga qo‘ya oladigan miqdorning foiz stavkasi yillik 8% ni tashkil etadi.
Xozir sizga qanday summani qo‘yish kerak, yilik 8% stavkada qaysiki 4 yildan so‘ng 1000 doll. ni keltirilgan qiymatini xisoblashga xarakat qildik.:

PV=10000 doll./1,08⁴ =7350 doll.

Yagona xulosaga kelishimiz mumkinki, xozir bank omonatiga 7350 doll. qo‘ysak, bu summa 4 yildan so‘ng mashina sotib olish uchun mablag‘ yetarli bo‘ladi degan xulosaga kelindi.

Bu qaror xato xisoblanadi. Agar xozir 10 000 doll ga sotib olinishi kutilayotgan mashinani baxosi taxminan 4 yildan so‘ng (avvalgi 10000 doll dan) (qimmatlashadi)ortiqroq bo‘lib qoladi. Qanchaga qimmatlashadi? Bu inflyatsiya darajasiga bog‘liq bo‘ladi. Agar mashina baxosi yiliga 5 % ortib borsa, u xolda 4 yildan so‘ng bu mashina baxosi 10000 x 1,05⁴, yoki 12155 doll. ni tashkil qiladi.