Reja: Ish haqining mohiyati. Nominal va real ish haqi

OMILLI DAROMADLAR VA ISH HAQINING SHAKLLANISHI. ISHCHI KUCHI BOZORI VA BANDLIK
REJA:
1. Ish haqining mohiyati. Nominal va real ish haqi
2. Ish haqini tashkil etish shakllari va tizimlari
3. Ishchi kuchi bozorining alohida modellarida ish haqi darajasining aniqlanishi
4. Mehnat munosabatlarining iqtisodiy mazmuni va uni tartibga solishda kasaba uyushmalari roli

“Ishlab chiqarishning uch omili” nazariyasi

(J B Sey) Bu g‘oyaga ko‘ra tovarlarni ishlab chiqarishda mehnat, yer va kapital bir xil darajada qatnashadi, shu sababli daromadlar shu omillar o‘rtasida taqsimlanishi zarur
Qo‘shilgan omil (keyingi qushimcha qo‘shilgan omil ( keyingi qo‘shimcha jalb qilingan kapital yeki ishchi) unumdorligi nazariyasi
(J B Klark) Bu nazariyada yaratilgan boylik har uchala omil o‘rtasida ularning xar bir jalb qilinganlarining unumdorligiga qarab taqsimlanishi lozimligi ta'kidlanadi.
Yaratilgan mahsulot (daromad)lar taqsimlanishi to‘g‘risidagi nazariyalar:
“Yashash uchun vosita minimumi”- (D Rikardo, T Mal'tus) konsepsiyasida ish haqi yashash uchun zarur vositalarning eng kam miqdori bilan bir xil deb hisoblanadi
qiymatning mehnat nazariyasida- (klassik siesiy iqtisod maktabi vakllari) ish haqiga alohida, o’ziga xos tovar hisoblangan ishchi kuchi qiimatining o’zgargan shakli ya'ni ishchi kuchini takror hosil qilish uchun zarur bo’lgan tirikchilik vositalarining qiimati sifatida qaraladi.
Hozirgi zamon iqtisodiyot nazariyasida - ish haqi ishchi kuchi bozorida mehnat bahosi sifatida talqin qilinadi.
Bunda ish haqi darajasi unga bo‘lgan talab va takliq nisbatiga ishchining malakasi, mehnatining intensivligi va ishlab chiqarish natijasiga bog‘liq bo‘ladi.
Ish haqining mohiyatini aniqlashga turli xil yondashuvlar:
Ish haqi Iqtisodiy resurs hisoblangan ishchi kuchi bozorida Ish kuchiga talab va taklif nisbati asosida shakllanadigan baho sifatida chiqadi
Ish haqi iqtisodiy kategoriya sifatida
hodimlar mehnatining miqdori, sifati va unumdorligiga qarab, milliy mahsulotdan oladigan ulushining puldagi ifodasidir.
Nominal ish haqi Ma'lum vaqt oralig‘ida pul shaklida olingan ish haqining umumiy summasidir
Real ish haqi Nominal ish haqining “sotib olish” layoqati yoki nominal ish haqiga sotib olish mumkin bo‘lgan tovarlar va xizmatlar miqdori Real ish haqi boshqa sharoitlar o‘zgarmay qolganda nominal ish haqi miqdoriga to‘g‘ri mutanosibliqda, iste'mol tovarlari va xizmatlar narxi darajasiga teskari mutanosiblikda o‘zgaradi
Boshqacha ayttanda, Vp= VH / P
Vp - real ish haqi, Vh — nominal ish qaqi,
R — iste'mol tovarlari va xizmatlarga narx darajasi.
Nominal ish haqi-ishlab topilgan pul daromadi darajasini, real ish haqi esa xodimlarning haqiqiy iste'moli va farovonlik darajasini tavsiflaydi.
Mamlakatda ish haqining umumiy darajasini belgilab beruvchi omillar:
Mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasi.
Mehnatning asosiy kapital bilan qurollanish darajasi.
Mehnatning tabiiy resurslar bilan ta'minlanganligi.
Mavjud ishlab chiqarish texnologiyasi.
Mehnatning umumiy malakaviy darajasi.
Taqsimotning tarkib topgan tizimi va boshqa iqtisodiy-ijtimoiy omillar.