Reja: Ish haqining mohiyati. Nominal va real ish haqi

Razryadlar bo‘yicha tarif koeffitsientlari nimani anglatadi

• 
  Razryadlar bo‘yicha tarif koeffitsientlari nimani anglatadi
  
• 
  O'zbekistonning yagona tarif setkasi 22 razryaddan iborat.
  
• 
  Xodimning ish haqi qancha yuqori bo'lsa, uning tarif koeffitsienti va shunga muvofiq ish haqi ancha yuqori bo'ladi. Har bir tashkilotda razryadlarni aniqlash uchun o'z mezonlari ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi.
  
• 
  Misol uchun, 1 razryadning tarif koeffitsienti bir yoki eng kam ish haqiga teng (EKIH).
  
• 
  Har bir keyingi razryadning koeffitsienti ushbu razryaddagi xodimning lavozim maoshining 1-darajali xodimning ish haqiga nisbatan o'sish darajasini aks ettiradi. 22 razryaddagi xodimning ish haqi 3,597 × EКIHga teng bo'ladi.
  

2020 yil uchun ta’rif setkasi

O‘zbekistonda eng kam oylik ish haqi 1-iyundan, 2022 yildan -920 000 so‘m

• 
  O‘zbekistonda eng kam oylik ish haqi 1-iyundan, 2022 yildan -920 000 so‘m
  
• 
  Yoshga doir pensiyalar-633 000 so‘m
  
• 
  Bolalikdan nogironlarga beriladigan nafaqa- 698 000 so‘m
  
• 
  Zarur ish stajiga ega bo‘lmagan keksa yoshdagi va mexnatga layoqatsiz fuqoralarga beriladigan nafaqa-500000 so‘m
  
• 
  O'zbekistonda o'rtacha ish haqi 2022 yanvar-mart
  

holatiga ko'ra- 3 426 800 so'm

Mehnatning alohida turlariga talab va ish haqi darajasini bslgilovchi omillar:

-aniq mehnat turining unumdorligi;
- aniq mehnat turi ishlab chiqarilgan mahsulotlarning bozor baholari;
- birgalikda foydalaniladigan resurslarning bahosi va unumdorligi.
Mehnatning aloxida turlariga ish haqi darajasida farq bo‘lishini keltirib chiqaruvchi omillar:
-mehnatning aniq turi taklifining cheklanganligi;
-bajariladigan ishlarning jozibadorligi;
-ishlovchilarning malakasi, kasbiy tayyorgarligi va
mahorati.
Ishchi kuchi bozorining alohida modellarida ish haqi darajasining aniqlanishi.
Ishchi kuchi umumiy taklifini belgilab beruvchi omillar
1.Mamlakat aholisining soni;
2. Aholining umumiy sonida mehnatga yaroqli bo‘lganlar salmog‘i;
3.Aholining jinsiy va yosh tarkibi.
Mehnatning sof raqobatli bozorda ish haqi darajasining aniqlanishi:
1. Ish haqi darajasi alohida mehnat turiga yalpi talab va uning yalpi taklifi ta'sirida aniqlanadi;
2. Alohida ishga yollanuvchilar va ishga yollovchilar ish haqi darajasiga ta'sir ko‘rsata olmaydi;
3. Mehnatga umumiy talab yoki uning umumiy taklifidagi ancha katta o‘zgarishlar ish haqi darajasida o‘zgarish bo‘lishiga olib keladi.
Mehnat munosabatlari - bu bir tomondan ish beruvchilar boshqa tomondan ishga yollanuvchilar hamda davlat va kasaba uyushmalari o‘rtasida ishchi kuchini yollash yuzasidan vujudga keladigan iktisodiy munosabatlardir.
Ishga yollash bo‘yicha ma'muriyat va ishchilar o‘rtasidagi mehnat munosabatlari mehnat shartnomalari yordamida tartibga solinadi.
Mehnat munosabatlarinnng iqtisodiy mazmuni va uni tartibga solishda kasaba uyushmalari roli
mehnatning boshqa umumiy va tashkiliy shart-sharoitlari.
narxlar o‘zgarishini hisobga olib, iste'molchilik savatini tartibga solish sharoitlari;
pensiya fondlari va sog‘liqni saqlashga ajratmalar miqsori;
dam olish kunlari, tanaffuslar va mehnat ta'tilining belgalanish tartibi;
me'yoridan ortiqcha bajarilgan ishlar uchun ish haqi to‘lash tartibi;
ish haqi stavkasi;
Mehnat shartnomalarining tarkibiy tuzilishi:
Davlatning mehnat munosabatlariga ta'sir ko‘rsatish usullari va yo‘llari:
Davlat ta'lim tizimi orqali ishchilarni o‘qitish va qayta tayyorlashni tashkil qilish.
Bandlik xizmati (Mehnat birjalari) faoliyatini amalga oshirish;
Ishga yollashning umumiy shart-sharoitlarini belgilash;
Ish haqining eng kam darajasi (minimal ish haqini aniqlash va o‘zgartirish;
Maqsadli ijtimoiy dasturlarni (kam ta'minlangan oilalarga yordam, ishsizlik bo‘yicha nafaqa, turli ijtiomiy to‘lovlar, pensiya ta'minoti va boshq.) ishlab chiqish va amalga oshirish;
Mehnat munosabatlarining barcha tomonlarini qamrab oluvchi qonunchilik faoliyati;
Kasaba uyushmalarining mehnat munosabatlariga aralashishdan ko‘zlangan asosiy maqsadlar:
>Ishsizlikni ijtimoiy kafolatlash.
>Mehnat sharoitlarini yaxshilash.
>Ish haqini oshirish.
I. Ishchi kuchiga talabni ko‘paytirish:
>ishlab chiqariladigan mahsulot yoki xizmatga talabni rag‘batlantirish;
>mehnat unumdorligini oshirish;
>ishchi kuchi bilan birgalikda foydalaniladigan
boshqa resurslar narxini o‘zgartirish.
II. Ishchi kuchi taklifini qisqartirish:
immigratsiyani cheklash;
>bolalar mehnatini qisqartirish;
>pensiyaga o‘z vaqtidachiqishni qo‘llab-quvvatlash;
>ish haftasini qisqartirishga erishish.
III. Kasbni malakali lisenziyalash:
>ta'lim darajasi, mutaxassislik bo‘yicha ish
staji, attestasiya natijalari va shaxsiy
fazilatlari bo‘yicha
IV. Monopol mavqega ega bo‘lgan tadbirkorlarga turli xil yo‘llar bilan, xususan ish tashlashni tashkil qilish orqali ta'sir ko‘rsatish.
Kasaba uyushmalarining ish haqini oshirishga erishishga qaratilgan chora-tadbirlari: