Reja: kirish 1 geterosiklik birikmalar

Halqaning ochilishi: Furan halqasi konsentrlangan sulfat kislota, alyuminiy xlorid ta’sirida oddiy haroratda, boshqa mineral kislotalar ta’sirida esa qizdirilganda ochilib ketadi. Suyultirilgan xlorid kislota bilan qo’ng’ir cho’kma hosil qiladi. Metanol va xlorid kislota aralashmasi bilan u qahrabo aldegidining atsetalini hosil qiladi:

Pirrol ham konsentrlangan mineral kislotalar ta’sirida rangli polimer moddalarni hosil qiladi.

Tiofen furan va pirroldan farqli o’laroq kislota ta’siriga chidamli, ya’ni u kislotalar ta’sirida aromatik xususiyatini yo’qotmaydi.
Pirrol esa kuchsiz kislota hisoblanadi. Uning kislotalik doimiysi K=5,4_*10^-15 ga teng. Shuning uchun u kaliy metali bilan ta’sirlashib, pirrol kaliyni hosil qiladi. Pirrol kaliy pirrolni o’yuvchi kaliy bilan qo’shib qizdirish orqali ham hosil qilinishi mumkin:




II. Birikish reaksiyalari.
1. Vodorodning birikishi. Furanga vodorod 100-150⁰C da 100-150 atm bosim ostida, Reneye nikeli katalizatori ishtirokida birikib tetragidrofuranni hosil qiladi:





tetragidrofuran

Pirrol furan va tiofendan farq qilib, vodorodni ajralib chiqish vaqtida gidrogenlanadi. Pirrolga ruxni sirka kislota bilan aralashmasi ta’sir ettirilganda pirrolin hosil qiladi. Agar vodorod platina katalizatorligida biriktirilsa, u holda pirrolidin hosil bo’ladi.

2. Shuningdek ular galogenlarning birikishi, galogenlash (o`rin olish, nitrolash, sulfolash kabi reaksiyalarga kirishadi.

Ikki geteroatomli, besh a`zoli geterohalqali birikmalar:

Gistidin. U imidazol qatoridagi oqsillar tarkibida almashinmaydigan tabiiy aminokislotalardan biri- p-(4-imidazolil)-alanin bo'ladi. Gistidinni dekarboksillash bilan muhim biologik xossaga

ega gistamin hosil qilinadi.