Reja: Kirish bob. Bolalarning rivojlanishida musiqaning o’rni

Bolalarning ijodiy va musiqiy qobiliyatini aniqlash va rivojlantirish. Qobiliyat – ma’lum bir turdagi faoliyatni muvaffaqiyatli amalga oshirishning subektiv sharti bo‘lib hisoblanuvchi shaxsning individual xususiyatidir. Qobiliyat – faoliyat jarayonida namoyon bo‘ladi. Psixologiya fanining ko‘rsatishicha, inson bolasi tayyor qobiliyat bilan emas, balki biron-bir qobiliyatning ro‘yobga chiqish va rivojlanish manbai layoqat bilan tug‘iladi. Layoqat o‘z holicha rivojlana olmaydi, uning rivojlanishi uchun qulay muhit kerak. Bola musiqaga layoqat bilan tug‘ilishi mumkin, lekin uning musiqiy xususiyatlari shakllanishi uchun qulay muhit yaratilmasa, musiqaga bo‘lgan layoqati rivojlanmay qoladi. Insonning shaxs sifatida shakllanishida yetakchi omillardan biri muhitdir. Muhit deganda kishiga ta’sir yetadigan tashqi voqealar yig‘indisi tushuniladi. Muhit o‘z navbatida – tabiiy muhit, ijtimoiy muhit, oila muhiti va boshqalarga bo‘linadi. Insondagi musiqiy layoqatning rivojlanishi va shakllanishi uchun ijtimoiy va oila muhiti muhimdir. Inson bolasi, agar insoniy muhitga tushmay, hayvonlar muhitiga tushib qolsa, unda irsiy belgilarning ayrim biologik ko‘rinishlari saqlanadi, lekin insoniy fikr, faoliyat, xatti-harakat shakllanmaydi. Odob, axloq, fe’l-atvor – shaxsning barcha ruhiy sifatlari faqat muhit va tarbiyaning o‘zaro ta’siri asosida vujudga keladi. Bolalarning musiqa ijrochiligi malakalarini rivojlantirishdagi yeng muhim shartlardan biri – ularning musiqiy qobiliyatlarini shakllantirishdir. Chunki musiqiy qobiliyatlar – musiqani ritmik his qilish, ladni his qilish, musiqiy yeshitish, musiqiy xotira, musiqaga yemotsional ta’sirchanlik bolalarda ijrochilik malakalarini rivojlantirish omili hisoblanadi. Pedagog N.V.Vetlugina “... musiqa kechinmalari aslini olganda doimo sensor qobiliyatga asoslanadi, chunki musiqa yeng oddiy ohanglar, murakkab obrazlar va yeng avvalo hissiyotlar orqali idrok etiladi va musiqiy qobiliyat rivo jlanadi”, - deb ta’kidlagan. Qobiliyatning yeng yuqori darajasi – talantdir. Talant – insonga qaysidir murakkab faoliyatni muvaffaqiyatli, mustaqil va o‘ziga xos ravishda amalga oshirish imkoni qobiliyatdir.Shu o‘rinda bir narsani aytish kerak, musiqiy qobiliyati bo‘lgan barcha insonlarning avlodlari ham musiqiy qobiliyatga yega bo‘ladi, degan fikrga qo‘shilmaymiz. Ularning bolalarida musiqaga layoqat bo‘lishi mumkin, lekin shu layoqat rivojlantirilmasa, layoqat qobiliyatga aylanmay, ya’ni shakllanmay qoladi. Zero, musiqa yosh avlodning ma’naviy, badiiy-axloqiy madaniyatini shakllantirishga, milliy g‘ururi va vatanparvarlik tarbiyasini amalga oshirishga, fikr doyrasini kengaytirishga, ijodiy mahorati va badiiy didi o‘sishiga, mustaqilligi va tashabbuskorligini tarbiyalashga xizmat qiladi. Shu sababli Respublikamizdagi har bir maktabda hozirgi kunda musiqiy-estetik tarbiyaga pedagogikaning shaxsni shakllantiruvchi yeng muhim omili sifatida qaralmoqda. Olimlardan Platon inson qobiliyatlari tug‘ma yekanligini aytgan va inson bilgan barcha narsa uning ideal bilimlar dunyosida bo‘lgan paytidan xotiralar bo‘lib hisoblanadi, deb taxmin qilgan. Frensis Galton o‘zining “talantning tug‘maligi, uning Qonuniyatlari va oqibatlari” (1869) nomli kitobida “... buyuklik va iste’dod avloddan avlodga o‘tadi, muhit yesa bunda ikkinchi darajali omildir...”, - deb aytgan. Biroq ko‘pgina mashxur ijrochilar buyuklikning sababi to‘qson foiz mehnatdandir va qolgan foizlarigina qobiliyatga bog‘liqligini ta’kidlashgan. Lekin faqat mehnat bilan ham qobiliyatni cheksiz darajada rivojlantirib bo‘lmaydi. Kishining qobiliyati ma’lum bir imkoniyat va shaxsiy xususiyatlari doyrasidagina shakllanadi. Estetik va yemotsional muhit musiqa olamida bolaga emotsional qulayliklar yaratib, undagi ijodga bo‘lgan qiziqishni shakllantiradi. Biroq, musiqiy muhitning samaradorligi faqat tashqi sharoitlargagina bog‘liq bo‘lmay, balki bola musiqiy rivojlanishini tartibga soluvchi muloqot, musiqiy-nazariy hamda psixologik bilimlarga ham bog‘liq. Tadqiqot ishimizning keying paragrifida Maktabgacha ta’lim muassasalari mashg‘ulotlari jarayonida tarbiyalanuvchilarining yosh psixologik xususiyatlarini hisobga olish borasida fikr yuritamiz. Maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish bo'yicha mashg'ulotlar bolaning shaxsini shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu sohada olimlar va psixologlar tomonidan olib borilgan barcha tadqiqotlar, ijod qobiliyatiga ega bo'lgan bolalarning yanada barqaror ruhga ega ekanligi, ular bilan muloqot qilish va do'stona munosabatda bo'lishlarini isbotlaydi. Kichik yoshda, kompleks rivojlanishga, ya'ni maktabgacha yoshdagi bolalarning adabiy, badiiy va musiqiy qobiliyatlarini rivojlantirishga alohida e'tibor berish tavsiya etiladi. O'yin orqali ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish eng yaxshisidir.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy qobiliyatini aniqlash
Tashhisning maqsadi bolaning qaysi turiga ko'proq mos kelishi va u qanday tasavvur paydo bo'lganligini aniqlashdir. Bu maxsus testlarni o'tkazadigan psixologlar yordamida amalga oshirilishi mumkin, natijada maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish uchun o'yinlarni tanlash mumkin. Shuningdek, bolaning imkoniyatlarini mustaqil ravishda aniqlash, unga turli tadbirlarni taqdim etish va eng qiziqarli sabablarni kuzatish mumkin. Qanday tasavvur paydo bo'lganini ham belgilab oling, o'yinda xatti-harakat bilan ham mumkin. Yuqori darajadagi hayoliy tasvirlarni ishlash qobiliyatini ko'rsatadi, ularni birlashgan tasvirlar yoki sub'ektlardan kompilyatsiya qilish mumkin. Ammo, boshlang'ich darajasidan qat'iy nazar, tasavvurlar organizmning mushaklari kabi mashq qilinadi - muntazam mashqlar yordamida. Maktabgacha yoshdagi bolalarning musiqiy qobiliyatlari ham mumkin va ularning asl qobiliyatidan qat'i nazar, rivojlantirish kerak.
Yuqori darajadagi maktabgacha tarbiyachilarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish.
Agar chaqaloqlarning ijodiy rivojlanishi ob'ektlarni kuzatish va manipulyatsiyalash orqali sodir bo'lsa, ko'proq kattalar bolalarining rivojlanishi ularning his-tuyg'ularini o'zlari uchun mavjud vositalar orqali etkazish urinishlari orqali amalga oshiriladi. Oddiy qilib aytganda, kuzatish bosqichi asta-sekin harakatga keladi. Shuning uchun rivojlanish usullari va usullari bolani harakatga undashdir. Bu asrning eng yaxshi tomoni shundaki , maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantiradigan bolalar o'yinlarini uslubiy jihatdan taklif qiladi. Xususan, bolalar uchun foydali teatral doirada darslar bo'ladi, chunki teatr faoliyati turli yo'nalishlarda maktabgacha tarbiyachilarni rivojlantiradi. Bolalar nafaqat topshiriqlarni bajarishni o'rganishadi, teatr tomoshalarida ishtirok etishadi, tasavvurni rivojlanishadi, badiiy ko'rish, asarlarning yaxlitligini idrok etish qobiliyatini, imvoza qobiliyatini rivojlantiradi. Ammo bu asrda ota-onalarning ishtiroki ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish uchun juda muhimdir. Ular bolaning faoliyatiga doirada katta qiziqish bildirishlari va uyda rivojlanayotgan o'yinlarda u bilan o'ynashlari kerak.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning badiiy va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish
Psixologlarning tadqiqotlariga ko'ra, uch yoshga kelib, barcha bolalarda tasviriy san'at qobiliyati taxminan bir xil darajada. Shuning uchun, bolaning maxsus iste'dodini ko'rsatishini kuting va bundan keyin uni rivojlantirish kerak emas. Badiiy qobiliyatni rivojlantirish uchun har bir bola uchun bir nechta oddiy sharoitlarga rioya qilish mumkin. Siz o'zingizning qadamingiz bilan harakat qilishingiz kerak: boshida, bolani chizish bilan qiziqtirish, keyin uni hayoliy tasvirlarni ko'chirishga qiziqish ko'rsatish va faqat chuqurroq o'qish uchun bolaning tasviriy san'at asoslarini o'rgatishni boshlashi aniq bo'lganidan keyin uni qo'llab-quvvatlash. Va, albatta, chaqaloqning faoliyatini maqtash va uni rag'batlantirishni unutmang.
Bolalarning musiqiy qobiliyatini rivojlantirish bolalar musiqa asarlari va asboblari bilan tanishishdan boshlanadi. Maktabgacha tarbiyachilar bilan ushbu tasavvurlarni qaysi tarkibga olib keladiganini tahlil qilish foydali bo'lsa, birgalikda tadqiq qilish tavsiya etiladi qo'shiq. Ota-onalar bolaning musiqiy qobiliyatini rivojlantirishda faol ishtirok etishi kerak. Agar ular musiqa olamida ishtirok etmasalar va musiqachini tarbiyalamoqchi bo'lsalar ham, bu yo'nalishda bolaga murojaat qilish kerak. Masalan, oddiy o'yinlardan boshlashingiz kerak, masalan, qo'shiqlarni chalish bilan qo'shiqni takrorlash, bolalar qo'shiqlarini kuylash. Bundan tashqari, musiqa qulog'ini rivojlantirish uchun maxsus metodlardan foydalangan holda vazifalarni murakkablashtirish mumkin.
Ijod qobiliyatlari intellektual rivojlanish bilan bir xil muhim rol o'ynaydi. Axir biz bilimni aqliy uchun oziq-ovqat deb hisoblasak, unda ijodkorlik ruh uchun oziq-ovqat deb nomlanishi mumkin. Musiqa bolaga har tomonlama yordam berishi, tevarak-atrofni obrazli - emotsional idrok etishi va bola xarakterining shakillaishiga ta’sir ko’rsatishi uchun musiqa tarbiyasining maqsadidan kelib chiqib quyidagi vazifalar qo’yiladi:
1.Bolaning musiqaviy qobiliyatini rivojlantirish.
2.Bolalarni ashula aytish va musiqaviy-ritmik malakalarga o’rganish. Ularda musiqani qabul qilish, his etish va tushunish qobiliyatlarini tarbiyalash.
3. Bolada badiiy - ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish. Bu vazifalarning hammasi bir-biri bilan o’zaro mustahkam bog’langan. Birinchi vazifani ko’rib chiqamiz. Musikaviy deganda nimani tushunish kerak? Bu sifat o’z ichiga qimmatli ikki tomonni oladi: a) emotsional jonkuyarlilik - musiqa asarining uning obrazli mazmuniga aloqador qayg’ura olish qobiliyati; b) Bolalarga juda nozik eshitishni, asarning musiqa-tovush materialini ajratishni ta’minlaydigan musiqa idroki va musiqaviy qobiliyatlarni rivojlantirish. Musiqaviylikni har ikkala tomoni ham ajralmas birlikda turadi va bir vaqtning o’zida tarbiyalanadi. Musiqaviylikning rivojlanishi tufayli bolalar musiqa obrazlarini - ularning atrofdagi qo’shimcha obrazlarni bolalar yorqin his eta boshlaydilar. Bu esa o’z navbatida, ularning tevarak-atrofini bilishda, estetik baholashni tarbiyalashda, badiiy didni, musiqaga muhabbatni tarbiyalashda katta ahamiyatga ega. Bolaning musiqaviyligi uning aktiv musiqaviy faoliyati orqali tarbiyalanadi. Pedagog mapiulotlarda bolalar diqqatini tashkil etish va yo’naltirish orqali qabul qilayotgan narsalar xaqida o’ylash, qiziqish, taqqoslash, qiziqish uyyutishga yordam beradi. Bolalarda musiqa mazmuniga tushunarli munosabatda bo’lish paydo bo’ladi, musiqani tinglashga ishtiyoq tug’iladi. Musiqaviy asarlarni tinglash bolalar yshtirokisiz bo’lmasligi kerak. Musiqa orqali beriladigay kayfiyat ularda javob kayg’usini uyg’otish kerak. Emotsional jonkuyarlikni tarbiyalash yo’llari tulicha. Mohir metodik usullar orqali bolalarni musiqa asarlarining bajarilishiga jalb qilish mumkin: ashula aytish, raqs, o’yinlarga. Emotsional joyusuyarlik bo’yicha avvalgi tajriba bilan chambarchas bog’liq. Bola qanchalik tanish musiqa asarini tinglasa, shunchalik u musiqaviy faoliyatda aktiv hamda maqsadga qaralgan hamda ishtirok etadi. Suhbat musiqaga yanada ongliroq munosabatda bo’lishga yordam beradi. O’yinchoqlar, rasmlar she’riy va obrazli so’zlar qo’llanishi musiqa orqali ko’zg’atilgan kuy ogohlikni chuqurlashtiradi va shu asosda musiqani yanada nozik tinglash ortadi. O’z navbattida ular bolaning aktiv faoliyatini hisoblagan qushiq aytish va harakatlarida mustahkamlashadi. Bolani musiqaviy asarlarni idrok etish tug’risidagi masalaga to’xtaymiz. Idrok san’ati o’zidan kiyin psixologik faoliyatni namoyon qiladi, qaysiki, intelektual, bilish, emotsional momentlarni birlashtiradi. Musiqa san’ati asarlarini tushunish masalasi o’zidan o’zi kelib chiqishi mumkin emas. Uni o’rgatish kerak. Musiqa asarlarini idrok etish hissiyotidan boshlanadi. Musiqa asarlarini idrok etish emotsional jonkuyarlikni vujudga keltiradi. Bolaning bu holatida unga tanish mazmun va quvonch-idrok asosida emotsiyalarning paydo bo’lishidir. Bolalarda asarni tushunib qabul qilish qobiliyatini tarbiyalash zarur. Musiqani idrok etish ilk bolalardan shakllanadi. To’plangan emotsional musiqaviy taasurotlar qo’shiq aytishga, muzika asboblarini chalishga, badiiy xalq qo’shiqlaini aytishga olib keladi. Hissiyot, eshitish, idrokning rivojlanish asosida bolalarda musiqaviy taasurotlar to’plana boshlaydi. 7 yoshli bola musiqaning mazmuniga qarab qayg’uradi va fikr yuritadi. Biz bola oldiga musiqani idrok etishninng payida bo’lishi vazifasini qo’yamiz.


Bolalarning musiqiy qobiliyatlari turli yo'llar bilan namoyon bo'ladi. Ba'zilar uchun, hayotning birinchi yilida, asosiy musiqiy qobiliyatlar - modal tuyg'u, musiqiy va eshitish tasvirlari va ritm hissi - juda aniq ifodalangan, tez va oson rivojlanadi, bu musiqiylikni ko'rsatadi; boshqalar keyinroq, qiyinroq. Eng qiyin narsa - musiqiy va eshitish tasvirlarini rivojlantirish - ohangni ovozdan, aniq intonatsiya qilish yoki musiqa asbobida quloq bilan olish qobiliyati. Ko'pgina bolalarda bu qobiliyat besh yoshga qadar paydo bo'lmaydi. Qobiliyatlarning erta namoyon bo'lmasligi, musiqachi-psixolog B.M. Teplov zaiflik yoki undan ham ko'proq qobiliyatsizlik ko'rsatkichi emas. Bola o'sadigan muhit, ayniqsa hayotning birinchi yillarida katta ahamiyatga ega. Musiqiy qobiliyatlarning erta namoyon bo'lishi, qoida tariqasida, etarlicha boy musiqiy taassurotlarga ega bo'lgan bolalarda kuzatiladi. O'qituvchi-musiqachilar har bir insonda musiqiy faoliyatning yaratilishi (ya'ni, tana tuzilishining fiziologik xususiyatlari, masalan, eshitish organi yoki ovoz apparati) mavjud degan xulosaga kelishdi. Ular musiqiy qobiliyatlarni rivojlantirish uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Musiqaviylikni tadqiq qilish sohasidagi olimlar, mutaxassislarning fikriga ko'ra, "rivojlanmaydigan qobiliyat" tushunchasi o'z-o'zidan absurddir. Agar bolaning tug'ilishidanoq musiqiy rivojlanishi uchun zarur sharoitlar yaratilgan bo'lsa, bu uning musiqiy qobiliyatining rivojlanishiga sezilarli ta'sir ko'rsatishi isbotlangan. Musiqiy qobiliyatlarning umumiyligi "musiqiylik" umumiy tushunchasi bilan belgilanadi. Ta'rifga ko'ra, B.M. Teplovning fikriga ko'ra, musiqiylik - bu musiqiy faoliyat bilan shug'ullanish uchun zarur bo'lgan individual psixologik xususiyatlar to'plami. Musiqiylik rivojlanishga yordam beradi, lekin uning xususiyatlari asosida u yoki bu shaklda namoyon bo'ladi. U faqat ma'lum bir shaxsning o'ziga xos faoliyatida shakllanadi va rivojlanadi, shuning uchun har xil odamlar turli xil musiqiylikka ega, xuddi turli mutaxassislikdagi musiqachilarda farqlanadi. Uchta asosiy musiqiy qobiliyat mavjud: Modal tuyg'u, ya'ni ohang tovushlarining modal funktsiyalarini hissiy jihatdan farqlash yoki ohang harakatining hissiy ekspressivligini his qilish qobiliyati. Bu qobiliyatni boshqacha deb atash mumkin - musiqiy quloqning hissiy yoki idrok komponenti. Modal tuyg`u musiqiy balandlik tuyg`usi, ya`ni tembrdan ajralgan balandlik tuyg`usi bilan ajralmas birlik hosil qiladi. Modal tuyg`u ohangni idrok etishda, uni tanib olishda, intonatsiya aniqligiga sezgirlikda bevosita namoyon bo`ladi. Ritm tuyg'usi bilan bir qatorda musiqaga hissiy javob berishning asosini tashkil qiladi. Bolalikda uning o'ziga xos namoyon bo'lishi musiqa tinglashga bo'lgan muhabbat va qiziqishdir. Eshitish qobiliyati. Bu qobiliyatni musiqiy quloqning eshitish yoki reproduktiv komponenti deb atash mumkin. Bu kuyning quloq orqali takrorlanishida, birinchi navbatda, qo'shiq aytishda bevosita namoyon bo'ladi. Modal tuyg'u bilan birgalikda garmonik eshitish asosini tashkil qiladi. Rivojlanishning yuqori bosqichlarida u odatda ichki eshitish deb ataladigan narsani hosil qiladi. Bu qobiliyat musiqiy xotira va musiqiy tasavvurning asosiy yadrosini tashkil qiladi. Musiqiy-ritmik tuyg'u. Bu musiqani faol his qilish, musiqiy ritmning hissiy ekspressivligini his qilish va uni aniq takrorlash qobiliyatidir. Erta yoshda musiqiy-ritmik bilim musiqani eshitish bevosita musiqa ritmini ozmi-ko'pmi ma'lum vosita reaktsiyalari bilan birga bo'lishida namoyon bo'ladi. Bu tuyg'u musiqiy harakatning vaqtinchalik xorni idrok etish va takrorlash bilan bog'liq bo'lgan musiqiylik ko'rinishlariga asoslanadi. Modal tuyg'u bilan bir qatorda musiqaga hissiy javob berishning asosini tashkil qiladi. Tabiat insonni saxiylik bilan mukofotladi. Atrofdagi dunyoni ko'rish, his qilish, his qilish uchun unga hamma narsani berdi. U unga atrofida mavjud bo'lgan turli xil tovush ranglarini eshitishga imkon berdi. O'z ovozlarini, qushlar va hayvonlarning ovozini, o'rmonning sirli shitirlashlarini, barglarni va shamolning uvillashini tinglab, odamlar intonatsiya, balandlik va davomiylikni farqlashni o'rgandilar. Tinglash va eshitish ehtiyoji va qobiliyatidan musiqalilik tug'ildi - tabiat tomonidan insonga berilgan xususiyatlardan biri. Erta yoshdagi musiqiylikning asosiy belgisi, o'rganishdan oldin, birinchi navbatda, musiqiy ta'sirchanlik va faollikning namoyon bo'lishi hisobga olinishi kerak. Musiqiy faoliyat namoyon bo'lishining turli shakllarini osongina payqash mumkin: musiqaga bo'lgan tanlab munosabat, ba'zi musiqiy asarlarni boshqalardan afzal ko'rishda ifodalanadi; ba'zilari bajonidil qo'shiq aytadilar, musiqaga faol o'tishadi, quloq bilan eshitishga harakat qilishadi, boshqalari o'z taassurotlari va tajribalarini improvizatsiya va musiqiy kompozitsiyalarda ifodalaydi. Erta musiqiylikning eng xarakterli belgisi bola hayotida musiqaning asosiy rolidir. Juda musiqiy shaxslar uchun barcha hayotiy taassurotlar ularning intonatsiyalari prizmasidan o'tib, u yoki bu ijodiy faoliyatni keltirib chiqaradi. Intonatsiyalarning bunday tanlovi, ularning o'zgarishi va mustahkamlanishi bolaning individualligini tavsiflovchi keyingi rivojlanish uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega. Shunday qilib, maktabgacha yoshdagi bolalarning musiqiy ta'limi muammolarini hal qilish samaradorligi, birinchi navbatda, bolalarning moyilligi va qobiliyatlarini rivojlantirish uchun musiqiy faoliyatini tashkil etish shakllariga bog'liq. Qobiliyatlar majmuasi musiqiylik bo'lib, u odamga turli xil musiqiy faoliyat turlarida: musiqa tinglashda, qo'shiq aytishda, harakat qilishda, musiqiy ijodda faol o'zini namoyon qilish imkonini beradi. Ushbu maxsus yoki asosiy musiqiy qobiliyatlarga balandlik, balandlik va ritm kiradi. Ularning har bir insonda mavjudligi eshitiladigan musiqani yangi mazmun bilan to‘ldiradi, musiqa san’ati sirlarini chuqur bilish cho‘qqilariga ko‘tarilish imkonini beradi. Biroq, olimlarning fikriga ko'ra, asosiy narsa shundaki, qobiliyatlar musiqiy faoliyatda o'zini namoyon qilmaydi, chunki ular o'zlari bu jarayonda yaratilgan. "Musiqiylik" tushunchasi o'qituvchilarning musiqani tushunish, ifodali qo'shiq aytish va harakat qilish, musiqiy ijod bilan shug'ullanish qobiliyatini ham o'z ichiga oladi. Bolaning musiqa bilan muloqoti qanchalik faol bo'lsa, u qanchalik musiqiy bo'lsa, u bilan yangi uchrashuvlar shunchalik quvonchli va orzu qilingan

Bolaning musiqiy faoliyati kattalarnikiga qaraganda ancha murakkab. Voyaga etgan kishi musiqiy faoliyat turlaridan biri bilan shug'ullanadi - u yo tinglaydi, yoki ijro etadi yoki musiqa bastalaydi. Maktabgacha yoshdagi bolaning musiqiy faoliyati sinkretikdir. U nafaqat uning barcha turlarining ishtirokchisi, balki ko'pincha ularni bir vaqtning o'zida amalga oshiradi. Erta va maktabgacha yoshdagi musiqiy faoliyatning rivojlanishining genezisi bu davrda bola rivojlanishining umumiy qonuniyatlari bilan bog'liq. Bolaning yosh rivojlanishining umumiy mantiqiga ko'ra, musiqiy faoliyatning shakllanishi bir necha bosqichlardan o'tadi:

1-bosqich - musiqiy-ob'ektiv faoliyat. Bu bosqichda bolaning qiziqishi tovush chiqaradigan o'yinchoqlar va asboblarga jalb qilinadi. U ularni manipulyatsiya qilish bo'yicha tajriba to'playdi, jozibali ob'ektlarning birinchi tanlovini amalga oshiradi, ob'ektlar - tovush tashuvchilari bilan mavzu va hissiy o'yinlarni boshlaydi.
2-bosqich - musiqiy va o'yin faoliyati. Ijtimoiy aloqalar dunyosiga kirib, bola boshqa odamlar bilan o'z munosabatlar tizimini qura boshlaydi. Musiqa bu bosqichda: hissiy munosabatlar va tajribalar tajribasini boyitish manbai bo'lib, o'yin va muloqotda ijtimoiy munosabatlarni boyitish imkonini beradi; hayajonli o'yin, chunki bu bosqichdagi har qanday musiqiy faoliyat, u qo'shiq aytish yoki musiqa tinglash - bu bola uchun o'yin; bolalar o‘yinlaridagi syujet va rollar ularning musiqiy madaniyatining in’ikosiga aylanganda o‘yinlarning mazmun asosi.
3-bosqich - musiqiy va badiiy faoliyat. Maktabgacha yoshning oxiriga kelib, bola jarayonning o'ziga emas, balki faoliyat natijasining sifatiga ko'proq qiziqa boshlaydi. Musiqiy va badiiy faoliyat - bu musiqiy va o'yindan musiqiy va badiiy faoliyatga o'tish. Yetarli shaxsiy hissiy tajriba bolaga badiiy his-tuyg'ularni boshdan kechirish va musiqiy asarlarni ijodiy talqin qilish imkonini beradi. Musiqiy faoliyatda ishtirok etish tajribasi katta maktabgacha yoshdagi bolaga amalga oshirishda eng yaqin va eng muvaffaqiyatli pozitsiyalarni tanlashga imkon beradi:

Ijodiy faoliyat yoki musiqiy faoliyatga ijodiy jalb qilish tajribasi bolaning turli xil musiqiy faoliyat turlarida faol ishtirok etishi jarayonida to'planadi: o'yin faoliyatining qulay va qiziqarli turlarida musiqiy tasvirlarni talqin qilish; musiqiy kompozitsiyaga urinishlar. Maktabgacha yoshdagi bolalarning musiqiy faoliyatini tashkil etish shartlari rivojlanishning hissiy va badiiy tarkibiy qismlarining birligini ta'minlashi kerak. Bolalarni musiqiy tarbiyalashda pedagogik yordam musiqiy repertuar va musiqa o'yinlarining maxsus tanlovidan iborat bo'lib, unda musiqa hissiyotlar va kayfiyatni aniq ifodalaydi. O'qituvchining yordami bilan san'at bola uchun dunyoni bilish va o'zini o'zi anglashning yaxlit usuliga aylanadi. Bolalarning san'at bilan o'zaro ta'sirini tashkil etishda integratsiyalashgan yondashuv bolaga o'z his-tuyg'ularini va his-tuyg'ularini unga yaqin bo'lgan vositalar: tovushlar, ranglar, harakatlar, so'zlar bilan ifodalashga yordam beradi. Musiqiy o'yin faoliyatida esa hissiy tajribaning chuqurligi tasviriy musiqiy ketma-ketlikni emas, balki musiqada ifodalangan kayfiyat va belgilarning nuanslarini talqin qilish qobiliyatida namoyon bo'ladi. Shunday qilib, bolaning musiqiy tajribasini to'plashi va boyitishi uning musiqiy faoliyat sub'ekti sifatida rivojlanishini ta'minlaydi. Maktabgacha yoshdagi bolaning musiqiy rivojlanishi musiqiy tajribani to'plash jarayonida sodir bo'ladi. Musiqa yordamida bola o'zini va boshqa odamlarni hissiy va shaxsan bilib oladi; atrofdagi dunyo haqidagi badiiy bilimlarni amalga oshiradi; individual ijodiy salohiyatni amalga oshiradi. Har bir maktabgacha yoshdagi bolalarni musiqiy ta'lim va rivojlantirishning umumlashtirilgan maqsadlari: Maktabgacha yoshdagi bolaning musiqiy madaniyatini rivojlantirish, uning musiqiy asarlar bilan o'zaro munosabat tajribasini to'plash; Qo'shiq aytish, raqsga tushish, musiqa o'ynash, musiqiy va o'yin faoliyatida u o'zini namoyon qila olishi, his-tuyg'ulari va his-tuyg'ulari, kayfiyatlari va tajribalarini almashishi uchun bolada faol ishtirokchi, musiqiy asarlarning ijrochisi-ijodkori pozitsiyasini rivojlantirish. Shu munosabat bilan har bir yosh guruhidagi vazifalar quyidagilarga qaratilgan: bolalarning musiqiy idroki - tinglash, talqin qilish; · bolalarning musiqiy faoliyati - ijro, improvizatsiya, ijodkorlik, o'yin. O'z navbatida, musiqiy ijro, improvizatsiya, o'yin ijodkorligi sohasidagi vazifalar: musiqiy faoliyatning motor-faol turlarini rivojlantirish (musiqiy-ritmik harakatlar va shovqinli asboblarni o'ynash); cholg'u asboblarida chalish texnikasini o'rgatishda harakatlarni muvofiqlashtirish va nozik vosita mahoratini rivojlantirish; Vokal qo'shiqchilik ko'nikmalarini kattalarga taqlid qilish jarayonida shakllantirish; musiqiy o'yinlar va raqslarda oddiy musiqiy tasvirlarni yaratish qobiliyatini rag'batlantirish. O'qituvchi bolalarning e'tiborini qo'shiq aytish, raqsga tushish, musiqa chalish paytida o'z hissiy holati va o'yin xarakterining xarakterini maxsus tovush vositalari bilan ifodalash mumkinligiga qaratadi.

2.