Reja: Kirish Inson kapitalini rivojlantirish omillari,mohiyati

2.Inson kapitalini rivojlantirishga investitsiyalar
Inson kapitalini rivojlantirishga investitsiyalar
Inson kapitalini rivojlantirish, boshqa aktivlar kabi, investitsiyalarni talab qiladi. Inson kapitalini rivojlantirishga yo'naltirilgan investitsiyalar - bu bitta maqsad - mehnat unumdorligini oshirish uchun amalga oshiriladigan muayyan harakatlar. Bunday hodisalarni biz quyidagilar bilan bog'lashimiz mumkin:

• 
  Salomatlikni saqlash usullarini tashkil etish;
  
• 
  Ta'lim olish bilan bog'liq xarajatlar;
  
• 
  Ishlab chiqarishda kasbiy ta'limni tashkil etish;
  
• 
  Ish topish, narxlar va ish haqi haqida ma'lumot yig'ish xarajatlari;
  
• 
  Migratsiya, shuningdek, bolalar tug'ilishi va tarbiyasi bilan bog'liq xarajatlar.
  

Mutaxassislar tomonidan inson kapitalini rivojlantirishga yo'naltirilgan barcha investitsiyalar odatda quyidagilarga bo'linadi:

• 
  Ta'limga investitsiyalar (maxsus yoki kasbiy tayyorgarlik, ish joyida qayta tayyorlash, o'z-o'zini o'qitish);
  
• 
  Sog'liqni saqlash faoliyatiga, shu jumladan kasalliklarning oldini olishga, maxsus ovqatlanishni tashkil etishga, yashash va mehnat sharoitlarini yaxshilashga, shuningdek tibbiy yordam sifatini oshirishga yo'naltirilgan investitsiyalar;
  
• 
  Ishchilarning mehnat sharoitlari qulayroq joylarga ko'chishiga investitsiyalar.
  

Ta'limga investitsiyalarni rasmiy va norasmiyga bo'lish mumkin. Birinchi tur davlat yoki tashkilotlar tomonidan ta'limni tugatganligini tasdiqlovchi yakuniy hujjatlarni berish bilan taklif qilinadigan turli xil ta'lim xizmatlarini nazarda tutadi. Bunga oʻrta maktab taʼlimi, maxsus, oliy taʼlim, jumladan, ikkinchi oliy taʼlim, aspirantura, doktorantura, ishlab chiqarishda kadrlar tayyorlash, shuningdek malaka oshirish kurslari kiradi.
Ta'lim tasdiqlovchi hujjatlarga ega bo'lmagan, ammo insonni bilim bilan boyitish va inson kapitalini oshirishga qodir bo'lgan norasmiy deb ataladi. Bu adabiyot o'qish, har qanday fan, sport va san'atni mustaqil o'zlashtirishdir.
Sog'liqni saqlash bilan bog'liq xarajatlar unumdorlikni oshirish uchun bir xil darajada muhimdir. Kasalliklar va o'lim sonini kamaytirish orqali biz ish davrining davomiyligini, insonning mehnat qilish muddatini oshiramiz. Shunday qilib, biz inson kapitalining ta'sirini uzaytiramiz.
Har birimiz ma'lum darajada salomatlikni yaxshilash mumkinligini tushunamiz, lekin ko'p jihatdan uning sifati irsiy xususiyatlarga bog'liq. Inson uchun, shuningdek, butun jamiyat uchun hayot davomida sog'likka investitsiya qilish juda muhimdir. Inson salomatligi eskirish va yirtish mumkin bo'lgan boylikdir. Sog'likka sarmoya kiritish qarish va parchalanish jarayonini sekinlashtirishi mumkin.
Inson kapitalini rivojlantirishga investitsiyalarning xususiyatlari quyidagilardan iborat.

• 
  Ularning samaradorligi bevosita uy egasining umriga bog'liq. Qanchalik ko'p investitsiyalar bo'lsa, inson hayotining ishlash muddati shunchalik uzoq bo'ladi. va investitsiyalar qanchalik erta amalga oshirilsa, daromad shunchalik tez ko'rinadi.
  
• 
  Axloqiy va jismoniy eskirishga asta-sekin moyil bo'lishiga qaramay, ko'payish va to'plash qobiliyati.
  
• 
  Inson kapitali to'planib borgani sari ko'proq foyda keltiradi, lekin rentabellik chegarasi hali ham mehnatga layoqatli yoshning oxirigacha cheklanadi. Inson nafaqaga chiqishi yoki boshqa sabablarga ko‘ra ishlamay qolishi bilanoq uning inson kapitalining samaradorligi keskin pasayadi.
  
• 
  Inson farovonligini oshirishga yo'naltirilgan har bir sarmoyani inson kapitalini rivojlantirishga sarflangan mablag' sifatida e'tirof etib bo'lmaydi. Misol uchun, agar xarajatlar jinoiy va noqonuniy faoliyat bilan bog'liq bo'lsa, ularning ijtimoiy zarari va hatto xavfliligi sababli ularni inson kapitalini rivojlantirishga investitsiyalar bilan bog'lash qiyin.
  
• 
  Investitsiyalar tabiati ular amalga oshirilgan jamiyatning madaniyati, milliyligi va tarixiy rivojlanishining xususiyatlari bilan belgilanadi.
  
• 
  Agar inson kapitalini rivojlantirishga yo'naltirilgan investitsiyalarni boshqa turdagi investitsiyalar bilan solishtiradigan bo'lsak, birinchisi kapital tashuvchilarning o'zlari uchun ham, butun jamiyat uchun ham foydaliroq ekanligi ayon bo'ladi.
  

Investitsion faoliyatni amalga oshirish mumkin bo'lgan manbalar quyidagilar bo'lishi mumkin:

• 
  Davlat;
  
• 
  Davlat va nodavlat ahamiyatga ega bo'lgan mablag'lar, jamoat tashkilotlari;
  
• 
  Hududiy birlashmalar;
  
• 
  Tashkilotlar, yuridik shaxslar;
  
• 
  Yakka tartibdagi tadbirkorlar;
  
• 
  Milliy oliy tashkilotlar va fondlar;
  
• 
  Ta'lim muassasalari va boshqalar.
  
• 
  Barcha turdagi manbalar orasida davlat eng muhim rol o'ynaydi.
  

Ammo alohida kompaniyalar, tashkilotlar, tadbirkorlarning ahamiyatini e'tiborsiz qoldirmang. Aynan ish beruvchi bo‘lgan korxonalarda kadrlar tayyorlash va malakasini oshirish bilan shug‘ullanish uchun barcha imkoniyat va shart-sharoit mavjud. Bundan tashqari, tashkilotlarda ta'lim va o'qitishga eng istiqbolli sarmoya haqida to'g'ri tasavvurga ega bo'lish imkonini beruvchi bilim bazasi mavjud. Ishbilarmonlik investitsiyalarining muhim omili bu pul mablag'larini joylashtirishning sof daromadidir. Foyda yo'qligi bilanoq, moliyalashtirish ham to'xtaydi.
Oxir oqibat, nima uchun bu barcha investitsiyalar kadrlarga kiritilmoqda? Kompaniyaning raqobatbardoshligini kuchaytirish. Binobarin, ish beruvchi foydalanishga intiladi ish vaqti va umuman inson kapitali eng oqilona hisoblanadi.
Mamlakatning xalqaro maydondagi raqobatbardoshliligi darajasini va innovatsion jihatdan taraqqiy etganini belgilovchi omil sifatida inson kapitalini rivojlantirish Strategiyaning bosh maqsadidir.
2. Bosh maqsadga erishishda Strategiyaning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

• 
  O‘zbekiston Respublikasining 2030-yilga borib Global innovatsion indeks reytingi bo‘yicha jahonning 50 ilg‘or mamlakati qatoriga kirishiga erishish;
  
• 
  Barcha darajada ta’lim sifati va qamrovini oshirish, uzluksiz ta’lim tizimini rivojlantirish, kadrlar tayyorlash tizimining iqtisodiyot ehtiyojlariga moslashuvchanligini ta’minlash;
  
• 
  Ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalarning ilmiy salohiyatini mustahkamlash va samaradorligini oshirish, ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik va texnologik ishlar natijalarini keng joriy etish uchun ta’lim, ilm-fan va tadbirkorlikni integratsiya qilishning ta’sirchan mexanizmlarini yaratish;
  
• 
  Innovatsiyalar, ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik va texnologik ishlarga davlat va xususiy mablag‘lar kiritilishini kuchaytirish, bu sohalardagi tadbirlarni moliyalashtirishning zamonaviy va samarali shakllarini joriy etish;
  
• 
  Boshqaruvning zamonaviy usullari va vositalarini joriy etish orqali davlat hokimiyati organlari faoliyatining samaradorligini oshirish;