Reja: Kombayn ishidagi don nobudgarchiligini kamaytirish

f — don va galvir yuzasi orasidagi ishkalan ish koeffitsienti;
a— donning nisbiy harakatdagi tezlanishi, m/s².
Don galvir yuzasida nisbiy harakatlanishi uchun R_i > F yoki a>g f bo’lishi kerak. Demak, don bilan galvir orasida ishkalan ish kamrok bo’lsa, galvir yuzasida donning harakatlanishi osonlashadi. Shu sababli, galvir sirtini zanglashdan va yopishkok modda bilan chirklanishdan doimo saklamok zarur.
Shartga kura a= o bo’lsa, galvir shatunning S nuktasiga uxshash harakatlanadi. Krivoship radiusi r shatun uzunligi l dan 15 ... 25 marta kichik bo’lganligi va krivoshipni tezlikda aylanayotgani e`tiborga olinsa, galvirdagi nukta t vaqt ichida S =rkt) yulini (1-sos V = q rkwsina tezlik va a = q rkw<sup>2</sup>cosat tezlanish bilan bosib utadi. Havo qarshiligi xisobga olinmasa, galvir sirtiga nisbatan donning siljishi, yuqorida kayd etilgan shart (r<sub>i</sub> >F) ni vujudga keltirish uchun, ya`ni ma>mgf bo’lishi kerak.
Tezlanish a ning kiymati e`tiborga olinsa, rkw<sup>2</sup>cosat>gf bo’ladi. Krivoshipning t q 0 yoki t q180<sup>0</sup> holatlarida cosat q l ga teng bo’lganligi sababli a maksimal kiymatga ega bo’ladi.
Demak, a<sub>max</sub>q rkw<sup>2</sup> holatida rkw<sup>2</sup> > gf ta`minlash uchun kri­vo­shipning burchak tezligi tayinlanmasligi ke­rak. o’alvirni harakatga keltirayotgan krivoshipning r ko’rsatkichlariga qarab aniqlanadigan rkw²/9,81 q K galvir «kinematik rejimining ko’rsatkichi» deb ataladi (K=0,12...0,18).
Kinematik rejimning ko’rsatkichini tayinlashda donni galvir yuza­sidagi nisbiy harakat tezligi V_n ma`lum miqdordan oshmasligini kuzda tutish kerak. Don kiya o’rnatilgan galvir ustida (241-rasm) harakatlanib, uning kuziga to’g’ri kelganda, A nuktadan boshlangich tezlik V<sub>n</sub> bilan erkin tusha boshlaydi.
Agar V<sub>n</sub> me`yoridan ortib ketsa, don v kenglikdagi galvir kuziga tusha olmay, undan sakrab utib ketadi, natijada elanmaydi. Don galvir kuzining V nuktasidan yuqorirok joylariga urilsa, pastga tushmasdan orqasiga kaytib ketishi mumkin. Shu sababli, V nukta donning galvir kuzidan utishiga joiz bo’lgan chegara xisoblanadi.

Don radiusini r ga teng bo’lgan yumalok jism deb qabul qilinsa, u erkin tushishida gorizontal yunalishda S, vertikal yunalishda h yullarni bosib utadi:

(167) tenglamadan:

(168) formuladan kuzning kengligi v kancha katta bo’lsa, V_n ni kuprok tayinlash mumkin. Don yirikrok bo’lsa V_n ni kamaytirish kerak (bugdoy tozalashda V_nq 0,35 – 0,45 m/s) bo’ladi.
TSilindrik trier ishi
Donni trierda sifatli saralash jarayoni kuyidagi uch boskichni uz ichiga oladi:
1. TSilindr ichiga tushgan don aralashmasining kiska bulaklari uning uyachalariga to’liq tushishini.
2. Aylanayotgan trier ta`sirida don tsilindr uyachasidan chikkunicha ma`lum balandlikka ko’tarilib ulgurishini.
3. TSilindr uyachalari yordamida ko’tarilgan don trier ichidagi maxsus novga tushishini.
Birinchi boskichning bajarilishiga trierning aylanishi ta`sir ko’rsatadi: aylanayotgan tsilindrning ichki sirtiga bevosita tegib turgan pastki qatlamdagi donlar ishkalan ish xisobiga yuqoriga ko’tarilishga intiladi. Ammo, uyachalarga sigib urnashgan kiska donlargina yuqoriga tsilindr bilan ko’tariladi. Xyachalarga sigmagan uzun donlar esa ishkalan ish kuchi ta`sirida bir oz ko’tarilib, keyin uz ogirligi ta`sirida pastga tushadi. Bu jarayonda trier ichidagi donlar uzluksiz aralashadi, shunday kilib, kiska donlarning hammasi ajratib olinadi.
Ikkinchi boskichdagi jarayon uyacha ichida ko’tarilayotgan donga ta`sir etuvchi kuchlarning miqdoriga bog’liq (242- rasm). Ko’tarilayotgan m massali donning eng nokulay holati, uning uyacha chetiga kelgan joyi D nuktadan X va Y koordinat uklari (X – uyacha chetiga urinma, Y – unga perpendikulyar) o’tkaz ilsa, unga kuyidagi kuchlar ta`sir etadi: