Reja: koordinatsion xarakat kobiliyatlariga umumiy tushunchA

1.Sakrash yunalishiga nisbatan orka bilan turib uzunlikka. sakrash.
2.Diskni chap kul bilan irђitish.
3.Tezlashtirilgan tempda mashklarni bajarish.

4. 
   Kichik doiradagi diskni irђitish, uyin maydonining kichraytirilishi.
   
5. 
   Turli usullar bilan balandlikka sakrash.
   

6. 
   Yerga kuyishda kushimcha burilish bilan tayanib sakrash.
   
7. 
   Uyinlarda turli taktika kombi-natsiyalarni kullash: turli rakiblar b-n uchrashuvlar utkazish.
   

8. Aksincha sport.

Chakkonlikni rivojlantirishga yunaltirilgan mashklar tezda charchashga olib keladi. Shu bilan birga bularni bajarish mushak sezgilarining tulik anikligini talab etadi va charchashda kam effekt beradi.

ChAKKONLIKNI ASOSLOVChI AYRIM KOBILIYaTLARGA YUNALTIRILGAN TA’SIR ETISh YULLARI ЌAKIDA

Ratsional bulmagan mushak kuchlanishlari bilan kuchlanishi ќar kanday xarakat ma’lum ma’noda mushaklardagi kuzђalish va bushashish birikmasining natijasidir (kerakli momentdagi ma’lum mushaklarning) bushashuvi kuzђalish kabi ќarakatlarni muvaffakiyatli bajarish uchun zarurdir.
Ќarakatning kuchlanishi natijalarga salbiy ta’sir etadi. Sport turlari buyicha misollar: Chakkonlikni tarbiyalashda kuyidagilar kumaklashadi:

1. 
   Mushaklarni bushashtirish
   
2. 
   Muvozanatni saklash
   
3. 
   Fazo sezgisi
   

MUShAKLARNI BUShAShTIRISh

Mushak kuchlanish shakllari uch xil shaklda kurinadi	Yukotish usullari
a)Tinch ќolatda (tonik kuchlanish) muskullarda kullanishni oshirish b) Tezlik (tezkor) kuchlanish (kuchlanish tezligi yetarli emas, natijada tez xarakatlar bajarilganda muskullar bushashishga ulgurmaydi). v) Jismoniy mashklar bilan shu ђullanmaydiganlar uchun mos bulgan koordinatsion kuchlanish	Bushashish, chuzilish mashklari, ukalash, suzish (silkinish, erkin tebranishlar vaќ.k.). Kuchlanish va bushashishni almashtirib (sakrash, irђitish, tuldirma tuplarni otish va ilish va ќ.k.). Bushashtirishga oid mashklar, xarakatlarni bajarishda ta bassum kilishni tavsiya etish

Koordinatsion kobiliyatlarni asoslovchi ayrim kobiliyatlarga yunaltirilgan ta’sir etish yullari ќakida

Koordinatsion ґarakat kobiliyatlarini tarbiyalash jarayonida tana ќolatini saklash katta aќamiyatga ega (ќar xil statik va dinamik ќolatlarda muvozanat saklash). Masalan, figurali uchish: badiiy gimnastika, akrobatika va ќ.k.
Muvozanatni saklash vositalari bu maxsus tanlab olingan bulib, tana ќolatini ќar xil vaziyatda saklashga yunaltirilgan bulishi kerak.
Muvozanat saklash mashklari: statik ќolatda yoki siljish ќolatda kichik buyumlarda, xoda ustida va ќ.k.
Kullarda tik turish, bruslarga tayanib turgan ќolda va ќ.k.;
Ќar xil aylanma ґarakatlarni bajarib statik ќolatda turish va ќ.k.

TAKOMILLAShTIRIShNING METODIK USLUB VA USULLARI

Muvozanat saklashni takomillashtirish

Misol (usullarni amalda oshirish)

Nokulay faoliyatda mashkni bajarish va muvozanat saklash vaktini uzaytirish Uz-uzini nazorat kilish imkoniyatini vaktincha yukotilgan Tayanch ќolatni kamaytirilgan Tayanch ќolatining balandligini oshirish Mustaќkam bulmagan buyumlarda tayanch ќolat va ќ.k.

Kaldirђoch - bir oyokda turib, tana oldinga egilgan, kullar yon tomonga uzatilgan Kuzlari boђlangan ќolda grup-pali akrobatik mashklarni bajarish yoki gimnastik xodada burilishlar Statik va dinamik mashklarni tunkarilgan gimnastik skamey-ka reykalarida yoki ingichka gimnastik xodada mashk baja-rish Yoђoch oyokda yurish yoki baland bruslarda baland gimnastik xodada mashklarni bajarish Kimirlayotgan xodalarda, gorizontal tortilgan yoki osilgan arkonda, sirpanchik maydonchada mashklar

Tayanch ќolatini, ya’ni muvozanatni saklashga karatilgan eng keng tarkalgan usullardan biri bu tayanch turish maydonchasini kiskartirish, kimirlayotgan buyumlarda tayanch ќolatda bulish va omonat buyumlarda statik ќolatda bulish va vaktini uzaytirish.

FAZOVIY ҐARAKATLARNI BOShKARISh
Ќar bir ґarakatlarga urganish va bajarishda fazo sezgirligi muќim rolni uynaydi. Fazoviy, vakt, fazoviy yoki xarakatlarni dinamik anikligini ќisobga olish ќammasi bir xil emas. Ular bir-biridan fark kiladi.
Fazoviy sezgi xususiyatlari va fazoviy ґarakat parametrlari chambarchas boђlik, ќamda mushaklar sezgisiga olib keladi. Masalan: plankani sezish, barerni sezish, rakib oralikini sezish va ќ.k. (bokschi, basketbol uyinchisi, yuguruvchi). Shunday kilib, shu narsa ma’lumki, jismoniy tarbiya jarayonida fazoviy sezgini takomillashtirish berilgan fazoviy ґarakat vazifalarni kat’iy tartibda bajarish kobiliyatlarini takomillashtirishga karatilgandir. Bu fakatgina fazoviy sezgini va fazoviy ґarakat anikligini ta’minlash ќamda asosiy ґarakat kobiliyatlarini tarbiyalashda va ґarakat faoliyatiga urgatish tuzilishining okilonaligi natijasida vujudga keladi.

Adabiyotlar:

1. Darslik. L.P.MATVEEV, DARSLIK, 1991 y, 158-180b.

2. 
   Darslik. B.M.ShIYaN, DARSLIK, 1988 y,
   

73-75b.
www.pedagog.uz
www.ziyonet.uz